آرمان شرق- به‌نظرم وارد فاز سرنوشت‌ساز نهایی برای کشور شده‌ایم. به‌گونه ای که یا وارد یک راه‌حل اصلاح‌گرایانهٔ ساختاری برای برون‌رفت از وضع فعلی می‌شویم یا همه چیز به‌معنای بد کلمه از هم می‌پاشد و احتمال آن‌که سرنوشتی ناگوار نظیر آنچه در برخی کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان، سوریه، یمن و..، پیش آید وجود دارد.

آرمان شرق- نزدیکترین راه، نه برای رسیدن به صلح و آسایش اجتماعی، بلکه برای بالا رفتن هرچه بیشتر احساس نگون‌بختی و دامن‌زدن هرچه بیشتر به مهاجرت و انفعال ذهنی و اجتماعی است که به همان‌میزان نیز سبب خواهد شد، فکر افراد از کار بیافتد. برای جلوگیری از این‌وضعیت دست‌کم گروهی باید میزانی شجاعت و جسارت داشته باشند که بتوانند در میانه بحران، به بحران بیاندیشند و راه‌حل‌هایی ولو کوچک برای برون رفت بیابند.

آرمان شرق- ما در داخل کشور به کارگران و معلمان و دیگر مشاغل و صنف‌ها اجازه تشکیل اتحادیه ندادیم و عملا از ایجاد اعتماد اجتماعی و سرمایه انسانی جلوگیری کردیم. ما در ایران نتوانستیم نظریه‌های جامعه‌شناسی را در جامعه کاربردی کنیم و به همین خاطر امکان گفت‌وگو درباره انواع اشکال و فرم‌‌های اجتماعی فراهم نشده است. اعتماد اجتماعی زمانی برقرار می‌شود که اتحادیه‌های مختلف و فرم‌های اجتماعی ساخته شده توسط مردم به رسمیت شناخته شوند.

آرمان شرق- تناقضات و سردرگمی‌های فرهنگ مسلط جهانی در فضای روشنفکری معاصر ایران قابل مشاهده هستند. طرفه اینکه بعد از بیشتر از یک قرن درگیری خلاق با فرهنگ جهانی و چهار دهه رسمیت «اصالت‌طلبی» هیچ‌یک از وجوه زندگی فرهنگی سیاسی اجتماعی یا روشنفکری ما ویژگی خاص «ایرانی» ندارد، یعنی به‌زحمت از گونه‌های مشابه در دیگر نقاط دنیای معاصر قابل تشخیص است.

آرمان شرق- من پیشنهادی دارم که می‌تواند نقطه آغازی باشد برای خروج از این وضعیت، و آن بحثی عمومی و آزاد است پیرامون منافع ملی کشور. طی آن، اگر در فضای کاملا باز انجام شود به نظرم می‌توان به سرفصل‌هایی مهم و اساسی پرداخت. مثلا اینکه ما تقریبا نیم قرن پس از پیروزی انقلاب، آیا هنوز می‌خواهیم حکمرانی‌مان به‌سان یک نهضت پیش برود یا همچون یک کشور، اینکه بالاخره ما می‌خواهیم یا نمی‌خواهیم نهادهایی همچون حزب و سندیکا و غیره به بهبود مسئله نمایندگی کمک کنند یا نه و چندین و چند بحث مهم که البته به نظرم همه ریشه‌ای هستند.

زبان دموکراتیک ، زبان دیالوگ است و فقط به شیوه‌ای دیالوگی می‌توان به آزادی و برابری دست پیدا کرد. در اینجا ذکر این نکته کافی است که کارناوال مفهومی مبتنی بر گفت‌وگو است. کارناوال برخلاف فرهنگ رسمی که مبتنی بر مونولوگ است، امری دیالوگی است.کارناوال باختین نیز سرشار از مشارکت‌های آزاد مردمی است که می‌خواهند با فرهنگ عبوسِ رسمی به مبارزه بپردازند.

آرمان شرق- ما غرب را نقد می‌کنیم. در حالی که نقدهایی که اصحاب ایدئولوژی ما از غرب می‌کنند به هیچ‌وجه به پای نقدهایی که خود غربی‌ها از خودشان می‌کنند، نمی‌رسد. فاصله این نقدها به قول نیچه بین صفر تا یک است که همانا بی‌نهایت است. یعنی اگر شما منتقد تمدن غرب باشید که نخواهید این ایدئال‌ها را در جامعه خودتان داشته باشید، باید غرب را بفهمید و به نقدهایی که خود غربی‌ها از خودشان کردند آگاهی داشته باشید. علت اینکه غربی‌ها در جهان سروری می‌کنند همین است که اول خودشان را نقد می‌کنند.

آرمان شرق- باید تأکید کنم آنچه در اصفهان رخ داده حتی نوک کوه یخ هم نیست. مردم ایران درگیر روابط ناعادلانه‌ای شده‌اند که هر لحظه از زندگی اغلب آن‌ها را با خشونت همراه می‌کند. برای جست‌وجوی خشونت در جامعه کنونی ایران شما نیاز به میکروسکوپ ندارید.

آرمان شرق- پس از انقلاب نیز به نظر می‌رسد بهای بیشتری به نیروهای سنتی داده شده و طبقه متوسط ضعیف نگه داشته شده است. در نتیجه، می‌بینیم که ضعف طبقه متوسط جدید چه مشکلاتی را در پی داشته و به‌خصوص در اتفاقاتی که در چند سال اخیر رخ داد، می‌بینیم که ضعف طبقه متوسط تا چه اندازه می‌تواند در ازبین‌رفتن تعادل میان نیروهای سیاسی تأثیر داشته باشد. به هر ترتیب، باید به راهکاری رسید که از تمام ظرفیت‌های ملی برای توسعه‌یافتگی ایران استفاده کرد.

آرمان شرق- طبقات میانی جامعه (هم سنتی و هم مدرن) و طبقه کارگر صنعتی (به ویژه کارگران صنعت نفت) بودند که در وقایع انقلاب حضور فعال داشتند. مهاجران بیکار بیشتر درگیر ضرورت‌های زندگی و آن نوع سیاستی بودند که «پیشروی آرام» خوانده می‌شود. طبیعی بود که این گروه‌ها در سیاست‌های انقلابی نقش فعالی نداشته باشند. اما گفتارهای همدلانه انقلابیون موجب شد این گروه‌ها هم در ماه‌های منتهی به انقلاب با انقلابیون همراه شوند.