دهه از دست رفته اقتصاد ایران

به گزارش اقتصاد نیوز،بنا بر پیش‌بینی سازمان برنامه‌وبودجه و همچنین صندوق بین‌المللی پول رشد اقتصادی ایران در سال آینده مثبت خواهد بود.بر همین مبنا در چند سناریو حجم اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ بررسی‌شده است.چنانچه هم رشد اقتصادی سال جاری و سال آینده مثبت باشد،حجم اقتصاد ایران هنوز هم نمی‌تواند از سطح یک دهه پیش خود بالاتر باشد.به‌بیان‌دیگر باوجود رشد مثبت اقتصادی در امسال و سال بعد،حجم حقیقی اقتصاد ایران به حدودی برابر با تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۹۰ می‌رسد.

اقتصاد ایران؛تجربه‌ای از  رشدی پر از نوسان

اقتصاد ایران در چند دهه گذشته در نرخ رشد اقتصادی نوسانات زیادی را تجربه کرده است.بسیاری این نوسانات در رشد را متأثر از اثرپذیری بالای اقتصاد ایران از مسائل بین‌المللی و خارج می‌دانند،این امر را می‌توان به سبب نقش پررنگ نفت در اقتصاد ایران دانست.این موضوع که نفت چرا به این اندازه اقتصاد ایران را تحت تأثر خود دارد بسیار حائز اهمیت است.

بازار جهانی قیمت‌گذاری نفت بسیار مکانیسم پیچیده‌ای دارد،به‌بیان‌دیگر کوچک‌ترین تغییر در نظام بین‌المللی می‌تواند قیمت نفت را به حرکت وادار کند.همچنین تحریم‌هایی که علیه جامعه و اقتصاد ایران وضع می‌شود می‌تواند شاهرگ اقتصاد ایران یعنی نفت را دچار مشکلاتی کند.از همین رو رشد اقتصاد ایران در سالیان گذشته بسیار پر نوسان و تأثیرپذیر از برون بوده است،البته این امر لزوماً به معنی همسو بودن روند رشد اقتصاد ایران با روند رشد اقتصاد جهانی یا کشورهای بااهمیت در چرخه اقتصاد بین‌الملل نیست.

حجم اقتصاد ایران در سراشیبی نزول

بعد توافقات برجام در سال ۲۰۱۵ میلادی ،اقتصاد ایران در سال ۲۰۱۶ یا ۱۳۹۵ با رشد ۱۳ درصدی مواجه شد که در چند دهه گذشته بعد از  رشدهای بالای اقتصادی پس از جنگ بی‌سابقه بوده است.اما پس‌ازاین سال روند نزولی رشد آغاز شد و اقتصاد ایران در سال بعدی آن تنها حدود ۳.۷ درصد رشد داشت در همین سال اقتصاد ایران بالاترین حجم حقیقی تاریخ خود را در رقم ۶۹۲ هزار میلیارد تومان تجربه کرد

اگرچه پس از سال ۹۵ رشد اقتصادی نزولی شد اما کماکان در سال ۹۶ مثبت بود .رشد اقتصاد ایران در سال ۹۷  منفی شد و این روند ادامه داد بد تا جایی که در سال ۹۸ مصادف با سال ۲۰۱۹ میلادی ،حجم اقتصاد ایران به گزارش صندوق بین‌المللی پول ۹ درصد کوچک‌تر شد.البته رشد اقتصادی سال ۹۸ بنا به منابع مختلف از منفی ۶ تا منفی ۹ درصد ،متغیر است.

اقتصاد ایران در سال ۹۹ ؟

پیش‌بینی‌های قبلی از رشد اقتصادی ایران در سال جاری منفی بود.به‌طوری‌که سازمان برنامه‌وبودجه رشد منفی ۵ درصدی را برای اقتصاد ایران در سال ۹۹ پیش‌بینی کرده بود.همچنین صندوق بین‌المللی پول نیز با نگاهی بدبینانه‌تر نسبت به سازمان برنامه‌وبودجه،پیش‌بینی کرده بود که حجم اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۰ حدود ۵.۹ درصد کوچک‌تر خواهد شد.

اما با توجه به تعدیل‌هایی که در نیمه‌ی دوم امسال رخ داد تا حدی راه تنفس اقتصاد کشور باز شد.همچنین با کنترل نسبی اپیدمی کرونا در ماه‌های اخیر می‌توان دید خوش‌بینانه‌تری نسبت به سرانجام اقتصاد ایران در پایان قرن چهاردهم داشت.از همین رو سه فرض را برای رشد اقتصادی ایران در سال ۹۹ در نظر گرفته‌شده است؛رشد صفر درصدی ،پیش‌بینی رشد ۰.۵ درصدی مرکز پژوهش‌های مجلس و در نظر گرفتن رشد ۱.۳ درصدی شش‌ماهه‌ی اول برای کل سال.

حجم اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰

بسیاری نگاهی خوش‌بینانه به اقتصاد ایران در سال آینده دارند و معتقد هستند که با رشد مثبت مواجه خواهد شد.اتفاقات در آمریکا و احتمال تعدیل‌هایی که ممکن است بین نظام سیاسی بین‌الملل و ایران اتفاق افتد و همچنین پایان همه‌گیری کرونا ،از دلایلی است می‌توان رشد اقتصادی مثبت را برای سال آینده‌ی اقتصاد ایران متصور شد.

سازمان برنامه‌وبودجه و صندوق بین‌المللی پول هر دو رشد اقتصادی مثبت را برای سال آینده متصور شده‌اند، اما ظاهراً برعکس سال ۹۹ صندوق بین‌المللی پول دید خوش‌بینانه‌تری را نسبت به سازمان برنامه‌وبودجه دارد .حال با توجه با سه فرض رشد اقتصادی برای سال جاری،حجم اقتصاد ایران را با دو پیش‌بینی سازمان برنامه‌وبودجه و صندوق بین‌المللی پول بررسی‌شده است.

سناریو اول بر پایه تحلیل سازمان برنامه‌وبودجه

سازمان برنامه‌وبودجه برای سال آینده رشد ۲.۸ درصدی را متصور شده است . تولید ناخالص داخلی حقیقی ایران در پایان سال ۹۸ حدود ۶۱۳ هزار میلیارد تومان بوده است در این حالت حجم اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ با توجه به سه فرض برای رشد سال جاری محاسبه‌شده است.

رشد اقتصادی صفر در سال ۹۹ :چنانچه رشد اقتصادی صفر را برای سال ۹۹ در نظر گرفته شود،حجم اقتصاد ایران با ۲.۸ درصد رشد به رقم ۶۳۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید.

رشد اقتصادی  نیم درصدی در سال ۹۹ :در حالت بعدی اگر اقتصاد ایران در سال جاری ۰.۵ درصد رشد داشته باشد تولید ناخالص داخلی ایران با در نظر گرفت پیش‌بینی سازمان برنامه در سال ۱۴۰۰ حدود ۶۳۳ هزار میلیارد تومان خواهد بود.

رشد اقتصادی ۱.۳ در سال ۹۹ :در حالت آخر نیز چنانچه رشد امسال را همانند شش‌ماهه‌ی اول سال ۱.۳ درصد فرض کنیم در سال آینده تولید ناخالص داخلی حقیقی در حدود ۶۳۷ هزار میلیارد تومان خواهد بود.

سناریو دوم بر پایه تحلیل صندوق بین‌المللی پول

صندوق بین مللی پول با دیدی خوش‌بینانه‌تر نسبت به سازمان برنامه رشد اقتصادی ایران در سال آینده را پیش‌بینی کرده است.این نهاد معتبر بین‌المللی رشد اقتصادی سال آینده‌ی کشور را ۳.۱۲ درصد در نظر گرفته است.همان‌گونه که ذکر شد تولید ناخالص داخلی ایران در پایان سال ۹۸ حدود ۶۱۳ هزار میلیارد تومان بوده است.با توجه به این رقم حجم اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ و سال ۹۹ محاسبه‌شده است.

رشد صفر برای سال ۹۹:در حالتی که اندازه‌ی اقتصاد ایران در سال جاری نسبت به سال گذشته تغییری را تجربه نکند،حجم حقیقی اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ با ۳.۱۲ درصد رشد به رقم ۶۳۲ هزار میلیارد تومان خواهد رسید.

رشد نیم درصد برای سال ۹۹:چنانچه اقتصاد کشور طبق پیش‌بینی مرکز پژوهش‌ها در سال جاری تنها نیم درصد رشد را تجربه کند ،با احتساب پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول برای سال آینده تولید ناخالص داخلی حقیقی ایران در ۱۴۰۰ به ۶۳۵ هزار میلیارد تومان خواهد رسید.

رشد ۱.۳ برای سال ۹۹:در حالت آخر نیز اگر امسال اقتصاد ایران ۱.۳ درصد بزرگ‌تر شود،حجم حقیقی اقتصاد کشور در سال آینده با ۳.۱۲ درصد رشد به رقم ۶۳۹ هزار میلیارد تومان خواهد رسید.

حجم اقتصاد ایران در ۱۴۰۰ در حد اول دهه‌ی ۹۰

با توجه به بررسی سناریوهایی که صورت گرفت تولید ناخالص داخلی حقیقی ایران در سال آینده در حدود ۶۳۰ تا ۶۳۹ هزار میلیارد متغیر است.در خوش‌بینانه‌ترین حالت حجم حقیقی اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ به سطح تولید ناخالص سال ۹۶ نزدیک هم نخواهد شد.چنانچه رشدهای اقتصادی فرض شده برای سال ۹۹ و ۱۴۰۰ محقق شود،حجم اقتصاد ایران به حجم اقتصاد اول دهه ۹۰ خواهد رسید.

با توجه به اینکه افزایش جمعیت در طول این‌یک دهه بسیار افزایش داشته است.می‌توان گفت سرانه‌ی درآمد نسبت به ده سال پیش به‌شدت کاهش پیداکرده است.لازم به ذکر است رسیدن تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۱۴۰۰ به سال ۱۳۹۰ منوط به رشد مثبت اقتصادی در پایان امسال و سال آینده است.چنانچه فروض این گزارش مبتنی بر مثبت بودن رشد امسال و سال بعدی،حجم حقیقی اقتصاد ایران هنوز هم به سطح یک دهه‌ی گذشته نمی‌رسد.