گزارش «آرمان امروز»‌ از طرح‌ تشویقی ۵۰۰ میلیونی برای توقف مهاجرت مردان، افزایش ازدواج دختران 

آرمان امروز- حمید‌رضا خالدی: دولت طی یک دهه اخیر برنامه های  فراوانی را برای تشویق جوانان به ازدواج و فرزند آوری داشته است، اما تاکنون نه تنها آمار ازدواج رشد محسوسی را نداشته که برعکس، مروری بر آمارها و تولد نوزادان حکایت از آن دارد که هر سال رغبت جوانان به ازدواج و البته فرزند آوری در خانواده ها کمتر و کمتر می شود. آماری که به معنای آن است که طرح هایی مانند وام فرزند آوری یا افزایش رقم وام ازدواج یا اعطای زمین و ماشین به مادران چندان موفق نبوده و نتوانسته اهرم تشویقی خوبی برای رشد جمعیت کشور و افزایش آمار ازدواج ها باشد.  این در حالی است که در حال حاضر با داشتن حدود ۷۰ درصد جمعیت فعال، «میانسال» خطاب می‌شود، زنگهایِ کاهش نرخ رشد جمعیت و افزایش تعداد سالمندانش به صدا درآورده است.

نگرانی‌ها در قالب طرحی با هدف افزایش نرخ رشد باروری در سال ۹۲ از سوی نمایندگان تهیه و اعلام وصول شد، اما بنابر دلایلی به سرانجام نرسید و حالا بعد از هشت سال از زمان تدوینش، نمایندگان تصویب کردند به مدت هفت سال به صورت «آزمایشی» اجرا شود. اما کارشناسان معتقدند نمی‌توان پیش بینی درستی در خصوص افزایش نرخ باروری حتی در صورت اجرای این طرح داشت و، اما و اگر‌هایی بر آن وارد می‌کنند. در این میان به نظر می رسد وضعیت به گونه ای است که حتی جامعه روستایی ما را نیز تحت تاثیر قرار داده و باعث شده تا بسیاری از دختران روستایی و بخصوص دهه شصتی ها همچنان مجرد باقی بمانند. زنگ خطری که به قدری جدی است که دولت را نیز وادار به چاره اندیشی کرده است به گونه ای که معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری، از پرداخت ۵۰۰ میلیون تومان تسهیلات به زوجین روستایی دهه شصتی خبر داد و گفت: زوجین دهه شصتی را تشوق کنیم که با مهاجرت معکوس به روستاها و بهره گیری ازتسهیلات ۵۰۰ میلیون تومانی با کارمزد کم، به رونق روستا کمک کنند.

انیسه خزعلی، در تشریح وضعیت تجرد دختران در روستاها گفته است؛  در روستاها ممکن است با تجرد قطعی دهه شصتی‌ها مواجه باشیم، کما اینکه تجرد در روستا بیش از شهر است.  اما روش دولت برای تشویق جوانان روستایی به ازدواج، کپی همان طرح هایی است که طی چند سال گذشته برای فرزند آوری و افزایش آمار ازدواج جوانان در پیش گرفته بوده است. اعطای وام و تسهیلات برای تشویق جوانان روستایی. در همین راستا معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری از پرداخت ۵۰۰ میلیون تومان تسهیلات به زوجین روستایی دهه شصتی خبر داد و تصریح کرد: به این زوجین ۱۰۰ میلیون تومان تسهیلات ازدواج علاوه بر تسهیلات عام ازدواج، ۲۰۰ میلیون تومان کالا کارت، ۲۰۰ میلیون تومان تسهیلات اشتغال داده می‌شود و مجموعا ۵۰۰ میلیون تومان پشتوانه برای زوجین دهه شصتی روستایی تعیین شده است. علاوه بر این بیمه اجتماعی نیز برای این زوجین در نظر گرفته شده است.

تا ۲۰ سال دیگر…

اما چرا هیچ یک از طرح های اجرا شده موفق نبوده است؟ سوالی که شهلا کاظمی‌پور در پاسخ به آن به «آرمان امروز» می گوید:  پیش‌بینی‌های نشان می‌دهد که رشد جمعیت ایران در سال ۱۴۲۰ یا ۱۴۲۵به رشد صفر برسد و پس از آن منفی شود و این نگرانی وجود دارد که جمعیت ایران در سال‌های آینده به سمت سالخوردگی برود، باروری کم شود و از جوانی جمعیت کاسته شود و این عمده‌ترین نگرانی است که در جامعه ما وجود دارد.این جمعیت‌شناس در پاسخ به سوالی درخصوص تجارب جهانی در میزان افزایش نرخ رشد جمعیت بیان می‌کند: عمدتا در همه کشورها، کاهش باروری ناشی از بهبود شاخص‌های توسعه است. در هرکشوری شاخص‌های توسعه مانند افزایش باسوادی، پوشش ضریب تحصیلی بالا، تحصیلات عالیه، اشتغال زنان، شهرنشینی، رفاه اجتماعی و بهبود بهداشت از عواملی هستند که ولادت و باروری را کاهش می‌دهند. در کشور ما نیز این عوامل وجود داشته است، اما مشکلی که در ایران وجود دارد سرعت کاهش است که بسیار زیاد است. پس باید به دنبال علتی که موجب افزایش این سرعت شده، برویم. حتی ما شاخص‌های توسعه را به اندازه‌ای که کشور‌های دیگر دارند، نداریم؛ اما می‌بینیم که سرعت کاهش ولادت بیشتر است. عمدتا هم بحث‌های تورم و آسیب‌های مختلف اجتماعی و عدم اعتماد خانواده‌ها به آینده خود و فرزندانشان از عواملی هستند که هم باعث به تاخیر افتادن ازدواج و هم به تاخیر افتادن فرزندآوری شده و هم میانگین تعداد فرزندان برای خانواده‌ها کم می‌شود. اگر هم قرار است سیاستی اتخاذ کنیم در فاز اول باید روی عوامل حادثی که منحصر به جامعه خودمان است، برنامه‌ریزی کنیم.

اشتغالزایی کنید، مشکل حل می‌شود

عالیه شکربیگی، از دیگر جامعه شناسانی است که با نقد چنین طرح های دولتی معتقد است که این رویه نمی تواند کمکی به کاهش آمار مجردها در روستاها بکند. وی در گفت و گو با «آرمان امروز» می گوید: مشکل اصلی از جایی نشات می گیرد که طرح مساله درستی از چالش های کشور از جمله همین کاهش جمعیت و  تجرد جوانان نداریم. یعنی اگر بخواهیم درست طرح مساله کنیم باید بپرسیم که چرا جوانان از روستا به شهرها مهاجرت می کنند؟ ضمن اینکه باید سوال کرد که واقعا دلیل همه این چالش ها و کاهش جمعیت و بی علاقگی جوانان روستایی به ازدواج در مسایل اقتصادی خلاصه می شود؟. وی با ذکر اینکه موضوع بسیار عمیق تر و فراتر از مسایل اقتصادی است می گوید: واقعیت این است که بخش زیادی از ازدواج گریزی جوانان روستایی به تغییر نگرش آنها برمی گردد. اینکه دختران و پسران روستایی نیز مانند بقیه جوانان، آینده ای را برای خود و رسیدن به آرزوها و اهدافشان متصور نیستند. همین مساله عاملی می شود برای افسردگی و ناامیدی آنها. مسلم است که در چنین شرایطی جوان دیگر رغبتی به تشکیل خانواده و به قول عامیانه بدبخت کردن فرد دومی را ندارد! حتی در مورد ابعاد اقتصادی مساله نیز باید سوال کنیم که چرا پسران روستایی به شهرها  مهاجرت می کنند. جز این است که در روستا کاری ندارند و آینده ای برای خود متصور نمی بینند. بنابراین اگر دولت حتی فکر می کند که گره اصلی در بخش اقتصادی است، باید ابتدا تلاش کند تا رونق اقتصادی و تولید را به روستاها بازگرداند و برای جوانان اشتغالزایی کند. شکربیگی با ذکر اینکه چه بخواهیم و چه نخواهیم ازدواج در جامعه ما هر روز کمتر از گذشته می شود ادامه می دهد: از سوی دیگر گرانی و تورم برای جوانان شهری هم رغبتی برای ازدواج ندارد چه رسد به جوانان محروم شده از امکانات در روستاها! . وی در نهایت تاکید می کند: راهکارهایی مانند اعطای وام، مسلما در وضعیت اقتصادی و تورم بی سابقه کشور چه دردی از دردهای جوانان مجرد ما را حل می کند؟ نتیجه چنین تصمیم هایی نیز این می شود که هر سال نه تنها آمار طلاق در کشور افزایش می یابد که به همان نسبت آمار ازدواج جوانان نیز کاهش پیدا می کند.