کنستانتین زاتولین، عضو دومای دولتی روسیه و معاون اول کمیسیون «همکاری کشورهای مستقل مشترک المنافع» تصریح کرده باکو ممکن است از تمدید مدت اقامت صلح بانان روسیه در قره باغ خودداری کند، زیرا آنها نیازی به شاهد اضافی برای کشتار ارامنه ندارند! وی افزوده باکو می تواند با عدم تمدید ماموریت نیروهای حافظ صلح در قره باغ کوهستانی، شاهدان غیرضروری برای بیرون راندن ارامنه از مناطق تاریخی خود را از بین ببرد.

الهام علی اف اخیرا گفته که ارمنیان ساکن در آرتساخ (قره باغ کوهستانی) باید تابعیت باکو را بپذیرند یا منطقه را ترک کنند. به گفته علی اف، باکو قصد دارد در آینده نزدیک توافقنامه صلحی را برای پایان دادن به مناقشه بین آذربایجان و ارمنستان امضا کند. نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان هم گفته ارمنستان برای برقراری صلح باید برای همیشه از ادعاهای ارضی خود نسبت به سایر کشورها دست بردارد. زاتولین معتقد است که پاشینیان مردم و قلمروی آرتساخ را تسلیم باکو کرده است.

با توجه به این موضع گیری های علیف و پاشینیان، کنستانتین زاتولین هم تصریح کرده اقدام بعدی در ارتساخ امتناع روسیه از تمدید مدت حضور نیروهای حافظ صلح خواهد بود. زیرا آنها در ارتساخ مورد نیاز نیستند تا شاهدان خارجی حاضر نباشند که ببینند چگونه باکو ارامنه را اخراج می کند، تحت فشار قرار می دهد و با آنها برخورد می کند. وی افزود: داستان آرتساخ به همین جا ختم نمی شود، زیرا باکو در حال حاضر وعده های خود در مورد خودمختاری منطقه مورد مناقشه را رد می کند. دولت ارمنستان آرتساخ و مردم آن را تسلیم کرد. حتی در دوران شوروی، این سرزمین یک نهاد خودمختار در داخل جمهوری آذربایجان بود. اکنون همانطور که می دانیم آذربایجان از آنچه قبلاً وعده داده بود، یعنی اعطای بالاترین حد خودمختاری، خودداری می کند، هیچ کدام از اینها وجود ندارد. نام قره باغ نابود خواهد شد. زاتولین در پایان تاکید کرده که: این ادامه تاریخ به شکلی جدید است، در دوره جدیدی از تراژدی مردم ارمنی یعنی اخراج آنها از سرزمین های تاریخی خود هستیم.

با توجه به سیر تحولات در قفقاز جنوبی، ضروری است جمهوری اسلامی ایران سکوت خود در برابر توطئه باکو برای نسل کشی و پاکسازی قومی قریب الوقوع ۱۲۰ هزار ارمنی ساکن آرتساخ بشکند. به خصوص که رژیم علیف بارها با طرح اتهامات دروغین و خیال پردازی های رسانه ای، ایران را به نقض حقوق بشر و تبعیض علیه برخی قومیت ها در ایران متهم کرده، اما در حالی که در ایران اقوام و مذاهب گوناگون قرن ها در کنار هم با آرامش و مدارا زیسته اند، باکو در عمل در حال اجرای مرحله به مرحله سیاست نسل کشی ارامنه در آرتساخ است و البته مرور عملکرد علیف از سال ۲۰۲۰ تاکنون ثابت کرده که وی در صورت عدم دریافت پاسخ مناسب، در این مرحله متوقف نمی شود.

عدم واکنش جدی ایران در برابر دست اندازی های مکرر باکو به خاک ارمنستان در منطقه آرتساخ، باعث افزایش طمع این رژیم برای پیشبرد سیاست اشغال گری و نسل کشی در استان جنوبی سیونیک نیز خواهد شد‌. لذا علیف سیاست ریزه خواری قلمروی ارمنستان را در این استان برای اشغال مناطق حساس جغرافیایی سیونیک و به خطر انداختن امنیت مسیرهای مواصلاتی ایران به ارمنستان ادامه خواهد داد تا بتواند انحصار کریدور شمال جنوب ایران از خلیج فارس تا اروپا را در دست بگیرد و با سوءاستفاده از این انحصار، با همدستی ترکیه و انگلیس به تحمیل سیاست های خود به جمهوری اسلامی در دیگر نقاط جهان و به خصوص غرب آسیا بپردازد. تبعات این خفگی ژئوپلتیک برای ایران غیرقابل جبران خواهد بود.

از همین رو، جمهوری اسلامی ایران نباید در برابر سیاست های مخرب باکو در ارتساخ و سیونیک سکوت کند. این سیاست ها، منافع امنیتی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران را هم در کوتاه مدت و هم در درازمدت تهدید می کند و با توجه به اظهارات مقامات روسیه مشخص است که این کشور نیز از خوی توسعه طلبی باکو و سیاست های مخرب علیف که توسط انگلیس، رژیم صهیونیستی و ترکیه تحمیل می شود، رضایت ندارد ولی فعلا به علت درگیری در اوکراین و عدم جدیت دولت ارمنستان در حفظ آرتساخ برنامه ای برای فشار بیشتر به علیف ندارد. لذا جمهوری اسلامی ایران می تواند با طراحی یک سیاست خارجی حساب شده و مبتنی بر همکاری با روسیه و کشورهای دیگری همچون هندوستان برای توقف سیاست های مخرب باکو در قفقاز اقدام کند، فرصت ها در این زمینه محدود هستند و باید قبل از آنکه کارد به استخوان برسد برای تثبیت منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در قفقاز جنوبی اقدام شود تا نسل های آینده بابت این غفلت تاریخی ما را شماتت نکنند.

طاهره حسن پور در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: مناقشه قراباغ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان سویه های اتحاد ایران را به سوی آذربایجان هدایت کرد و ایران به عنوان کشور دوست و مانند برادر پشتیبانی خود را از این کشور نشان داد. اما در مدت زمان اخیر، رژیم صهیونیستی با ورود خود به این کشور معادلات روابط مابین ایران و جمهوری آذربایجان را بر هم زده است.

نویسنده: طاهره حسن پور، دانش آموخته روابط بین الملل در دانشگاه خوارزمی و تحلیلگر مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: روابط میان کشورهای نظام بین المللی همیشه در نوسان و تغییر شرایط برحسب منافع متغیر است. اگر بخواهیم صحت این مسئله را دریابیم، باید با دیدی واقع بینانه به مسائل جهانی نظر بیافکنیم. با گذشت زمان و تقابل ملل و دولت ها شاهدیم که واقع گرایی بیشترین حرف را برای اثبات نظریه خود در نظام طبیعی جهانی دارد. مسئله انسان گرگ انسان در نظریه فوق هنوز هم از اعتبار بیشتری در توصیف روابط میان کشورها دارد. در میان تهاجم و تقابل کشور تنها مانع بازدارنده برخورد، قدرت نظامی هر کشوری است که به اصطلاح هژمونی نظامی گفته می شود.

جمهوری آذربایجان کنونی، کشوری تازه مستقل شده از اتحاد جماهیر شوروی، در زمان جنگ های ایران و روس طی عهدنامه های موسوم به گلستان و ترکمنچای از سرزمین اصلی خود ایران در زمان قاجاریان جدا شده است. در واقع این کشور در گذشته های نه چندان دور جزئی از اراضی رسمی ایران بوده است. مناسبات جمهوری آذربایجان و ایران به علت حوزه های تمدنی مشترک و یکسان در شرایطی از دوستی و همکاری بوده است. مناقشه قراباغ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان سویه های اتحاد ایران را به سوی آذربایجان هدایت کرد و ایران به عنوان کشور دوست و مانند برادر پشتیبانی خود را از این کشور نشان داد. اما در مدت زمان اخیر، رژیم صهیونیستی با ورود خود به این کشور معادلات روابط مابین ایران و جمهوری آذربایجان را بر هم زده است.

سوال ایجاد شده در مورد سه کشور مذکور حاکی از آن است که اسرائیل با چه هدفی سعی در گرمی روابط با جمهوری آذربایجان دارد که تنش در روابط با ایران را موجب می شود؟

رژیم صهیونیستی، عنوان غاصب خود را همواره با خود حمل می کند. تصور این رژیم بدون غاصب بودن آن معنای کاملی نمی دهد. منطقه خاورمیانه یکی از محیط های آشفته نظام بین الملل است که مسیر بازی قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای را تحت تاثیر قرار می دهد. ایران یکی از کشورهای حاضر در این منطقه و قدرتی منطقه ای محسوب می شود. تقابل این رژیم با ایران در منطقه خاورمیانه چنان نتایجی خوبی را برای رژیم صهیونیستی به ارمغان نیاورده است.

ورود اسرائیل به قفقاز و ایجاد روابط با کشورهای این منطقه ایجاد تنش در روابط ایران با همسایگان شمالی را موجب می شود. هدف این رژیم در این منطقه به خصوص در ایجاد روابط با جمهوری آذربایجان، استفاده از این کشور برای تنش در روابط با ایران است.

جمهوری آذربایجان و ایران باید مسیرهای دیپلماتیکی مناسب را برای جلوگیری از تقابل را برگزینند؛ در این خصوص کشور جمهوری آذربایجان باید از اهداف رژیم غاصب نشانه های شوم تنش و درگیری را دریابد و برای جلوگیری از ایجاد تقابل با همسایه خود اقدامی انجام دهد.

بر حسب آنچه در جهان امروز اتفاق می افتد به خصوص از طریق بازیگرانی که قدرت ناراضی تلقی می شوند و تغییر و تحول نظام بین الملل را مهم می انگارند، چنانچه پیشتر گفته شد، بیشتر به اهمیت نظریه واقع گرایی پی می بریم که روابط کشورها را چیزی جز منافع آنها مشخص نمی کند. بنابراین ایران باید بیشترین فعالیت را در زمینه سیاست خارجی خود با دول همسایه انجام دهد تا توطئه های رژیم صهیونیستی را خنثی کند.