آرمان امروز-رضا پورحسین: با نگاهی به تاریخچه روابط بین الملل ایران در چهار دهه گذشته، شاهد هستیم که رابطه ای مستقیم میان میزان مشارکت مردم در انتخابات و قدرت اثرگذاری در عرصه بین الملل وجود داشته است. در ۵ بهمن ۱۳۵۸ نخستین انتخابات ریاست جمهوری در کشور برگزار شد که در این انتخابات که ۶۸ درصد واجدین شرایط شرکت کردند و در مجموع ۱۴ میلیون و ۱۵۲ هزار و ۸۸۷ رای به صندوق‌ها ریخته و «ابوالحسن بنی صدر» با ۱۰ میلیون رای به عنوان اولین رئیس‌جمهوری ایران انتخاب شد. پشتیبانی مردم از نظام با انتخاب رئیس‌جمهوری مشخص، دست مسئولان را برای مانور در عرصه سیاست خارجی باز کرد. تکرار این تجربه در نخستین انتخابات مجلس شورای اسلامی و دیگر انتخابات برگزار شده قدرت های بین المللی را به این نتیجه رساند که برای از میان برداشتن جمهوری اسلامی روی مردم ایران نمی‌توانند حساب کنند. اقتضای شرایط جنگ، دیپلماسی را مهجورتر از همیشه کرده بود و در هشت سال دوران جنگ ایران و عراق، اقدامات دیپلماتیک مسئولان در تامین مایحتاج مردم و سلاح برای ادامه دفاع از  کشور با وجود تحریم‌ های شدید جهانی بود. پایان یافتن جنگ در ایران مصادف با چند اتفاق بزرگ بود که یکی از آن ها پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در سال ۶۸، که «علی اکبر هاشمی رفسنجانی را از مجموع ۱۶ میلیون و ۴۵۲ هزار و ۶۷۷ رای ماخوذه با کسب ۱۵ میلیون رای رئیس‌جمهور ایران کرد. دولت سازندگی مرحوم هاشمی آغاز دوران دیپلماسی با جهان برای رها شدن ازحجم ویرانی‌های جنگ با پشتوانه مردمی بود. مردم در ششمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بازهم با میزان مشارکت ۶۴ درصد آیت‌الله هاشمی را به عنوان رئیس‌جمهوری انتخاب کردند تا بتواند برنامه سازندگی خود را با تکیه بر توان داخلی و دیپلماسی خارج به اتمام برساند.

نقطه عطف در انتخابات ایران اما در سال ۷۶ رقم خورد و در حالی که تصور بسیاری دلسردی مردم از نظام ایران بود اما انتخابات با مشارکت بسیار بالایی برگزار شد. در آن روزها ۲۰ میلیون رای ریخته شده به نفع «سیدمحمد خاتمی» و مشارکت ۸۴ درصدی در انتخابات، کتاب حمایت مردم را از نظام ورق زد. به پشتوانه این رای مردمی خاتمی راه گفت‌وگو با جهان را در پیش گرفت. در بسیاری از مجامع جهانی حاضر شد و سخنانش به نمایندگی از مردم ایران در دنیا شنیده شد. بسیاری از سوتفاهمات ایجاد شده در روابط خارجی ایران کم‌رنگ‌تر شد و صلح‌طلبی ایرانیان بیشتر مورد توجه قرار گرفت. حمله عجیب اسامه بن‌لادن به برج‌های دوقلو در شهریور سال ۸۰ می‌توانست با وجود دیوانه‌بازی های «جرج دبیلو بوش» آغازگر جنگ تازه‌ای برای ایران باشد اما دولت دوم خاتمی به پشتوانه ۲۱ میلیون رای مردم توانست سایه جنگ را از سر ایران دور کند. پس از آن روزهای روشن، محمود احمدی‌نژاد در تیر ماه سال ۸۴ با مشارکت ۶۰ درصدی مردم به پاستور راه یافت اما در عرصه دیپلماسی راهی متفاوت از سلف خود برگزید، چندان به عرف بین‌الملل پایبند نماند و اظهارات او درباره برخی وقایع تاریخی موجب شد مواضعی علیه ایران در برخی مجامع جهانی اتخاذ شود. انتخابات ۸۸ و اعتراضات پس از آن با وجود آنکه احمدی نژاد را بار دیگر رئیس‌جمهور کرد اما میزان مشارکت مردم پس از آن در انتخابات کاسته شد. در همین دوران هم بیشترین میزان قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران صادر و اجرا شد.

صندوق‌های رای در نظام جمهوری اسلامی بار دیگر در سال ۹۲ حضور پررنگ مردم را به خود دید و حسن روحانی با شعار رابطه با جهان توانست با ۱۸ میلیون رای و میزان مشارکت ۷۲ درصدی رئیس‌جمهور ایران شود. جهان با این رای پیام مردم ایران را شنید، برجام به عنوان سندی برای برداشته شدن تحریم‌های کمرشکن علیه ایران مورد توافق کشورهای قدرتمند جهان قرار گرفت.

گشایش‌های ایجاد شده در زندگی مردم و دور شدن سایه جنگ و تحریم از سر ایران، بار دیگر اعتماد مردم به روحانی را موجب شد و او در سال ۹۶ هم با ۲۳ میلیون رای و مشارکت ۷۳ درصدی مردم در انتخابات برای بهتر شدن رابطه با کشورهای جهان کوشید و به دلیل همین رای بالا هم قدرت‌های جهان پشت میز مذاکره نشستند و قرارداد امضا کردند. هرچند زیاده‌خواهی‌های ترامپ اجرای این سند را ناکام گذاشت و تحریم‌های شدیدتری را علیه ایران بازگرداند اما دست کم اکنون بسیاری در عرصه روابط بین‌الملل می‌دانند که ایران در داستان برجام تمام‌قد پای تعهدات خود ایستاد و آنکه قواعد بازی را برهم زد رئیس‌جمهوری آمریکا بود. قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین ایرانی در خصوص رابطه انتخابات دگرگون ساز و تاثیر میزان مشارکت مردم بر روابط بین الملل می گوید: در جامعه بین المللی انتخاباتی مورد پذیرش قرار می گیرد که منصفانه و به صورت آزاد برگزار شود. در این میان مشارکت نیز نقشی تعیین کننده دارد و هر چه میزان مشارکت در انتخابات بیشتر باشد، جایگاه بین المللی ارتقا پیدا می کند. وی افزود: باید توجه داشت که مشارکت جنبه های متفاوتی دارد و باید تمامی جوانب آن مورد توجه قرار گیرد تا انتخابات جایگاه بین المللی کشور را تقویت کند. این بدان معناست که تمامی افراد امکان حضور در انتخابات بدون هیچ گزینشی را داشته باشند و این مردم باشند که رئیس دولت را انتخاب کنند. در چنین فضایی است که سطح گسترده ای از مردم فارغ از نژاد، دین و مذهب می توانند در انتخابات مشارکت داشته باشند و دولتی با پشتوانه مردمی روی کار آورند.

محبعلی ادامه داد: باید توجه داشت که در موضوع تاثیر انتخابات بر روابط بین الملل دو مولفه وجود دارد. نخست این که انتخابات از سوی مجامع بین المللی به رسمیت شناخته شود و دوم این که با مشارکت بالا انجام شود. امروز کشورهایی نظیر سوئد، سوئیس، فنلاند و دانمارک چنین تجربه موفقی داشته اند و با برگزاری انتخابات آزاد توانسته اند مسیر توسعه را به خوبی طی کنند. مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه خاطرنشان کرد: ما در دوم خرداد ۷۶ این مساله را تجربه کرده ایم و در حالی که کشور در وضعیت قرمز قرار داشت، یک انتخابات دگرگون ساز برگزار شد و چهره ای متفاوت روی کار آمد که سبب شد تا جایگاه بین المللی ایران تقویت شود. امروز نیز اگر به دنبال تقویت جایگاه بین المللی کشور هستیم باید در همان مسیر حرکت کنیم.  حسن بهشتی پور، تحلیلگر ارشد روابط بین الملل نیز بر این باور است که میزان مشارکت در انتخابات با تقویت جایگاه بین المللی رابطه ای مستقیم دارد. وی در این خصوص می گوید: انتخابات مظهری از حکومت مردمی است و اگر انتخابات به درستی برگزار شود، سیگنال قدرتمندی به جهان می دهد که در کشور یک حکومت با پشتوانه مردم وجود دارد و نمی توان به آن فشار زیادی وارد کرد. بی شک برگزاری یک انتخابات آزاد چهره ایران را در عرصه بین المللی مثبت نشان می دهد و اتهام زنی ها بر کشور متوقف می شود.

بهشتی پور تصریح کرد: امروز شاهد هستیم که کشورهای جهان هزینه های زیادی انجام می دهند تا مردم در انتخابات مشارکت حداکثری داشته باشند و چهره کشور خود را دید دیگران پاک نگه دارند. انتخابات فرصت بی نظیری است که اگر به درستی از آن استفاده شود، می تواندکشور را از زیر فشار خارج کند.

امروز جنبه های مختلف دیپلماسی و روابط بین الملل به انتخابات وابسته است و این مولفه باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد. امروز یکی از پرونده های مهم ایران مذاکره با غرب است و شک نکنید که اگر انتخابات آزاد و دگرگون ساز برگزار شود و میزان مشارکت مردم در انتخابات بیشتر شود، راحت تر می توان با غرب وارد مذاکره شد و پرونده رفع تحریم ها و برجام را به سرانجام رساند. در این میان رقابتی بودن انتخابات نیز مهم است و صرفا میزان مشارکت مهم نیست. ما در شوروی و عراق و کره شمالی نیز شاهد میزان مشارکت بالا بودیم اما انتخابات آن ها هیچ گاه آزاد نبود و مورد پذیرش جامعه بین المللی قرار نمی گرفت.