مرتضی افقه در گفت و گو با آرمان امروز تحلیل کردد

آرمان امروز_گروه اقتصادی: متن کامل لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ منتشر شد که برخی از ارقام موجود در آن، بسیار حاشیه ساز بود. دولت در لایحه پیشنهادی خود، پیش‌بینی کرده درآمدهای مالیاتی با رشد ۵۰ درصدی نسبت به سال جاری، به هزار و ۱۲۲ هزار میلیارد تومان می‌رسد. از سوی دیگر اما درآمدهای نفتی ۱۶ درصد کمتر از امسال برآورد شده است. به علاوه، دولت سیزدهم در این لایحه درآمدی ۶۰ هزار میلیارد تومانی را از ناحیه واگذاری شرکت‌های دولتی در سال آینده در نظر گرفته است. همچنین میزان پیش‌بینی شده برای فروش اوراق بدهی نیز با رشد ۳۶.۱ درصدی نسبت به امسال، معادل ۲۵۴ میلیارد تومان است. درباره اعداد بودجه و تغییرات آن با دکتر مرتضی افقه، استاد اقتصاد دانشگاه گفت و گو کردیم. به عقیده این اقتصاددان تفاوت عمده بودجه امسال با سال های پیش از این محاسبه درآمد نفتی و مالیات است که پیش از این درآمدهای نفتی بیشتر بوده است. افقه کسری بودجه در بودجه امسال را نیز حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزارمیلیارد تومان برآورد می کند و معتقد است بدون تغییرات در تحریم ها شاهد اتفاق جدیدی نخواهیم بود.

برای درک بهتر ساختار بودجه باید به چه عددهایی توجه کنیم این اعداد درباره بودجه سال ۱۴۰۳ چه چیزی به ما می گویند؟

بودجه یک برآوردی است که هم برای هزینه و ها وهم درآمدها انجام می شود. چون ما عادت به نقد کردن داریم، ابتدا هزینه ها را مشخص می کنیم و پس از آن درآمدها را مشخص می شود و باقی آن به عنوان اوراق قرضه یا اسلامی می کنند. در واقع، هر هزینه ای که می شود درآمد آن را هم تامین می کنند.

 شاهد تغییر در درآمدهای نفتی در بودجه سال آینده هستیم. چرا درآمدهای مالیاتی دوبرابر درآمد نفتی است؟

سهم درآمد نفت و مالیات دو عدد مهم هستند و تا الان نفت سهم بالاتری در بودجه داشته است. حدود ۵۰ درصد و بالاتر از آن سهم نفت در بودجه های گذشته بوده است. الان دولت خصوصا پس از تجربه ناموفق بودجه سال جاری که نتواست برآورد درآمدهای نفتی را محقق کند، سهم مالیات را دوبرابر نفت افزایش داده است. این ها رقم های قابل توجهی در بودجه امسال است. البته باید بر این نکته تامید کنم که کاهش درآمد نفتی واقع بینانه است.

اما افزایش درآمدهای مالیاتی به یکباره آن هم ۵۰ درصد قابل تامل است. از این منظر که قابل تحقق نیست، چون ظرفیت مالیاتی کشور بیشتر از این نیست و باعث رکود و فشار به مصرف کنددگان می شود.

از سوی دیگر، این افزایش حقوق ها در حد ۱۸ و ۲۰ درصد درصد ظلم دیگری به حقوق بگیران است. افزایش ۳۰ درضدی مالیات از حقوق های بالای ۴۰ میلیونی نشان دهنده این است که به برخی از اقشار دوبرابر آن چیزی که می دهند، می گیرند. این در شرایطی است که باید انگیزه برای متخصصین وجود داشته باشد. وقتی متخصصان فاصله دستمزد خود را مشاهده کنند، مهاجرت نخبگان رخ می دهد.

جناب دکتر، برخی معتقدند که بودجه امسال انقباضی است و این را نکته مثبتی می بینند. نظر شما چیست؟ آیا اجرای سیاست های انقباضی در این شرایط کارآمد
است؟

در باره این سوال که آیا بودجعه انقباض است، پاسخ مثبت است. نرخ  رشدآن نسبت به تورم پایین تر است و بنابراین بودجه انقباضی است.

اما دباره اینکه آیا این سیاست انقباضی مثبت اس یا خیر باید بگویم وقتی سیاست های انقباضی را در شرایطی که کشور با تورم مواجه است اعمال می کنند، شرایط متفاوتی پدید می آید، چون ریشه تورم در این مساله نیست و تورم با این سیاست ها بهبود پیدا نمی کند و باعث رکود شدید می شود. بنابراین اعمال سیاست انقباضی در چنین شرایطی نه تنها باعث کاهش تورم نمی شود، بلکه رکود تورمی ایجاد می کند و این آن چیزی است که در بودجه سال ۱۴۰۳ وجود دارد.

میزان پیش‌بینی شده برای فروش اوراق مالی در حالی ۳۶.۱ درصد نسبت به سال جاری افزایش یافته که دولت سیزدهم در آغاز فعالیت خود، به شدت از دولت دوازدهم به دلیل فروش اوراق انتقاد می‌کرد. حال چرا خود دولت دست به فروش این اوراق زده است؟

فروختن ارواق یعنی استقراض از مردم به جای بانک مرکزی و بدهی خارجی است و یکی از بهترین روش ها برای تامین بودجه دولت ها در چنین شرایطی است و اجرای این سیاست تورم زا هم نیست. اما در شرایطی که سود نرخ این اوراق ۲۰ درصد است ونرخ تورم بالای ۴۰ درصد است، مردم از آن استقبال نخواهند کرد.  متاسفانه این ارواق را یا به بانک ها یا پیمان کاران طلباکار دولت می فروشند و از این نظر تاثیر چندانی ندارند.

برآوردها از کاهش ۴۳.۶ درصدی واگذاری شرکت‌های دولتی و افت ۱۶ درصدی فروش نفت در سال آینده حکایت دارند. نظر شما درباره این موارد چیست؟ آیا دولت در اجرای سیاست مولدسازی شکست خورده است؟

همانگونکه سال گذشته هم گفته بودم، برای من این مساله قابل پیش بینی بود و استقبال مردم برای خرید این ها بسیار کم بوده است و یا در مزایده ها رقم ها بسیار بالا است و مشکلات دیگری وجود دارد که باعث شده این پیش بینی ها تحقق پیدا نکنند و عملا این طرح ها شکست خروده اند.

کسری بودجه یکی از مسائلی است که طی سال های اخیر همواره با آن مواجه بوده ایم. شما با این اعدادی که در بودجه وجود دارد، کسری بودجه رو در چه حد پیش بینی می کنید؟

به نظر من کسری بودجه ادامه خواهد داشت و کم تر از ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزارمیلیارد تومان نخواهد بود. مگر اینکه مسائل بین المللی کشور حل شود و تحریم ها حذف شوند. در غیر این صورت اتفاق جدیدی رخ نخواهد داد و شاهد ادامه کسری بودجه خواهیم بود.