آرمان امروز – وحید استرون:  « جَلّ الخالِق، آقا شما کجا؟ اینجا کجا؟» شاید این جمله بسیاری از مردم باشد که هیئت افغانستانی (طالبان) را در نمایشگاه بین المللی کتاب می‌دیدند. البته در نمایشگاهی که مسئولان آن با بنر، تولستوی و هوگو را موافق حجاب قلمداد می‌کنند، این دید و بازدید سیاسی (نه فرهنگی) خیلی جای تعجب ندارد. شاید مانند کتاب‌های تولستوی نیز به آنها اشاره شود که درسال ۱۳۷۷ه‍.ش کتابخانه شهرستان اندخوی توسط طالبان به آتش کشید شد. یا اینکه در حکومت امارت اسلامی آنها چه سرنوشتی دچار کتاب و کتاب‌فروشی‌ها شد.  این در حالی است که ۱۰ سال آخر حکومت ظاهرشاه (۱۳۴۲ تا ۱۳۵۲) در تاریخ افغانستان را «دهه‌ دموکراسی» می‌خوانند. در این دهه، مردم افغانستان برای اولین بار تا حدودی توانستند طعم دموکراسی را بچشند و از آزادی‌های سیاسی و مدنی برخوردار شوند.  «اسن سی‌شتاد» در کتاب‌فروش کابل در فصلی با عنوان «کتاب‌سوزان» (Burning Books) می‌نویسد که نیروهای طالبان در نوامبر سال ۱۹۹۹ به کتاب‌فروشی «شاه‌محمد» (در کتاب از او با نام سلطان‌خان یاد شده است) در چهارراه صدارت کابل رفتند و کتاب‌هایی را که روی جلدشان عکس موجودات زنده چاپ شده بود، از قفسه‌ها پایین آوردند و آتش‌ زدند و این کتاب‌فروش را بازداشت کردند. بر اساس برخی گزارش‌ها در زمان طالبان حدود ۸۰هزار جلد کتاب از بین رفته که بیشتر آنها برای تولید گرما به‌جای چوب به کار رفته‌اند. با سقوط حکومت طالبان در سال ۲۰۰۱ و روی‌کارآمدن نظام جمهوری در افغانستان، روح تازه‌ای به جان فرهنگ افغانستان دمیده شد و کتاب‌‌فروشی‌ها و ناشران زیادی فعالیت خود را آغاز کردند. در سال ۱۳۸۸ مسئولان ولایت نیمروز به‌دستور کریم خرم، وزیر اطلاعات و فرهنگ افغانستان، ۲۵۰۰ جلد کتاب را به رود هیرمند انداختند. مسئولان ولایت نیمروز این کتاب‌ها را «اختلاف‌برانگیز» خواندند و وزیر اطلاعات و فرهنگ از آنها با عنوان «غیرمجاز» یاد کرد. از زمانی که طالبان در ماه اوت ۲۰۲۱ بر افغانستان مسلط شده‌اند، بر اساس گزارش یکی از روزنامه‌های کابل، در شش ماه نخست حکومت طالبان، تنها در مارکت ملی در غرب کابل، ده کتاب‌فروشی بسته شده است و شماری از سایر کتاب‌‌فروشی‌ها در کابل و سایر ولایات نیز اعلام کرده‌اند که دیگر نمی‌توانند فعالیت خود را ادامه دهند.

برای آرامش، مردم را به مطالعه سوق دادیم!

البته بد نیست که در ابتدا نماینده افغانستان در دیدار دوستانه با اسماعیل جانعلی‌پور، مدیر‌کل دفتر مجامع و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ضمن ابراز خوشحالی برای حضور در بزرگترین رویداد فرهنگی ایران گفته است: «مدت کوتاهی است که به ایران آمده‌ایم و خوشحالیم که در نخستین ماه‌های حضور خود چنین رویداد بزرگی را می‌بینیم. هیات افغانستانی، همچنین بر استفاده از ظرفیت اشتراکات فرهنگی دو کشور برای تبادلات آسان‌تر میان نخبگان تاکید کردند.» ایشان همچنین به نمایشگاه کتابی که در افغانستان برگزار می‌شود اشاره کرده و گفته است: «نمایشگاه کتاب کابل، در دوره بیست و یک ماه استقرار حکومت طالبان، این نمایشگاه برگزار شده است؛ البته نمایشگاه بزرگی نیست، اما توجه به کتاب، تلاش برای آرامش مردم و سوق دادن به سمت مطالعه را مورد توجه خود قرار داده‌ایم.!» البته باید به این امر اشاره کرد که در نمایشگاه کتاب کابل که به مدت سه‌روز (از ۲۱ فروردین) با حضور ۹۱ ناشر در کوته سنگی در غرب کابل برگزار شد، به حمایت انتشارات دولتی انتشارات بیقهی برگزار گردید، حدود ۲۰ هزار جلد کتاب به نمایش گذاشته شده‌اند که بیشتر کتاب‌های مذهبی بودند. همچنین کمیسیون ارزیابی کتاب، کتاب‌های موجود در کتابفروشی‌های شهر کابل را بررسی می‌‌شوند و سپس در مورد فروش یا ممنوعیت آن‌ها تصمیم می‌گیرند. همچنین ارزیابی این کمیسیون نشان می‌دهد که محتوای بیش از ۱۶۰ عنوان کتاب با تیراژ بالا، با ارزش‌های جامعه در تضاد است. اما کمیسیون ارزیابی کتاب طالبان مشخص نکرده که با چه معیاری محتوای این کتاب‌ها را در تضاد با ارزش‌های جامعه ارزیابی کرده‌اند.