آرمان شرق- استاندال و بالزاک «نسبتی» با یکدیگر ندارند. آن‌ها هر یک شکلی متفاوت از «واقعیت» را بیان می‌کنند، اما در شرایطی که تصویر جایگزین واقعیت شده و حتی به تعبیر بودریار خود واقعیت شده است به درستی نمی‌توان گفت کدام واقعی‌تر «واقعیت» را بیان می‌کنند؟

زبان دموکراتیک ، زبان دیالوگ است و فقط به شیوه‌ای دیالوگی می‌توان به آزادی و برابری دست پیدا کرد. در اینجا ذکر این نکته کافی است که کارناوال مفهومی مبتنی بر گفت‌وگو است. کارناوال برخلاف فرهنگ رسمی که مبتنی بر مونولوگ است، امری دیالوگی است.کارناوال باختین نیز سرشار از مشارکت‌های آزاد مردمی است که می‌خواهند با فرهنگ عبوسِ رسمی به مبارزه بپردازند.

آرمان شرق- ما غرب را نقد می‌کنیم. در حالی که نقدهایی که اصحاب ایدئولوژی ما از غرب می‌کنند به هیچ‌وجه به پای نقدهایی که خود غربی‌ها از خودشان می‌کنند، نمی‌رسد. فاصله این نقدها به قول نیچه بین صفر تا یک است که همانا بی‌نهایت است. یعنی اگر شما منتقد تمدن غرب باشید که نخواهید این ایدئال‌ها را در جامعه خودتان داشته باشید، باید غرب را بفهمید و به نقدهایی که خود غربی‌ها از خودشان کردند آگاهی داشته باشید. علت اینکه غربی‌ها در جهان سروری می‌کنند همین است که اول خودشان را نقد می‌کنند.

آرمان شرق- باید تأکید کنم آنچه در اصفهان رخ داده حتی نوک کوه یخ هم نیست. مردم ایران درگیر روابط ناعادلانه‌ای شده‌اند که هر لحظه از زندگی اغلب آن‌ها را با خشونت همراه می‌کند. برای جست‌وجوی خشونت در جامعه کنونی ایران شما نیاز به میکروسکوپ ندارید.

آرمان شرق- پس از انقلاب نیز به نظر می‌رسد بهای بیشتری به نیروهای سنتی داده شده و طبقه متوسط ضعیف نگه داشته شده است. در نتیجه، می‌بینیم که ضعف طبقه متوسط جدید چه مشکلاتی را در پی داشته و به‌خصوص در اتفاقاتی که در چند سال اخیر رخ داد، می‌بینیم که ضعف طبقه متوسط تا چه اندازه می‌تواند در ازبین‌رفتن تعادل میان نیروهای سیاسی تأثیر داشته باشد. به هر ترتیب، باید به راهکاری رسید که از تمام ظرفیت‌های ملی برای توسعه‌یافتگی ایران استفاده کرد.

آرمان شرق- چه بخواهیم یا چه نخواهیم، آینده ایران در ارتباط با چیزی است که در جنبش مشروطیت به وجود آمده، در ارتباط با آن چیزی است که در جنبش صنعت نفت بوده به وجود آمده، حتی در ارتباط با دستاوردهایی است که در همین سال‌های اخیر داشتیم. با تمام انتقاداتی که وجود دارد فکر می‌کنم ما در این چهل‌وچند سال اخیر درس‌های گرانبهایی گرفته‌ایم و یکی از نگرانی‌های من این است که بگوییم هیچ درسی یاد نگرفته‌ایم و بخواهیم این تجربیات را کاملاً پاک کنیم. این هم اشتباه بزرگی است.

آرمان شرق-بعد از انقلاب و با روی کار آمدن دولت بازرگان، توسلی که چهره ملی‌ـ مذهبی شناخته‌شده‌ای بود، با قبول ریاست دانشگاه اصفهان در میانه سیاست و علم ایستاد. دو سال بعد زمانی که انقلاب فرهنگی دانشگاه‌ها را به تعطیلی کشاند و همه صاحب‌نظران را مستاصل کرد، توسلی باز پا در میدان گذاشت و سرپرستی برنامه‌ریزی علوم انسانی را در ستاد انقلاب فرهنگی برعهده گرفت. شاید فقط «استاد حاجی» بود که می‌توانست در جلسات دفتر همکاری حوزه و دانشگاه شرکت کند و مخالفین را قانع کند که علمِ جامعه‌شناسی باید بماند. او کشتی جامعه‌شناسی را از توفان انقلاب فرهنگی عبور داد، اما برای این کار مجبور بود بسیاری از محتوای آن را به آب بریزد.

آرمان شرف- واسپاری‌ها و تداخل‌ها همگی فرآیند رشد جامعه را با اختلال مواجه می‌کند و نوعی تعارض را پدید می‌آورد، به‌نحوی که جامعه مطالبه رشد دارد ولی ساختارها به‌قدری صُلب و تنگ‌ شده‌اند که تحمل این مطالبه را ندارند و بدین صورت تعارضی شدید میان جسم و قشر –که همان ساختار باشد- روی می‌دهد. فرار سرمایه‌های مالی و انسانی از جمله آثار کوتاه‌مدت، و فرسودگی و فروریختن اعتماد اجتماعی از جمله آثار بلندمدت چنین وضعیتی است تا حدی‌که دیر نیست حتی دعاویِ حقوقیِ خُرد به خارج از مرزها منتقل شود

آرمان شرق- برای نجات و برون‌رفت از بحران، نیاز به نجات همگانی داریم. برای همین است که با صرف نیچه‌خوانی، دردمان تازه می‌شود و از مشکلات نجات نمی‌یابیم. بشر باید از خود نیچه فراتر رود و به مبارزه سیاسی، اجتماعی و جمعی وارد شود؛ چراکه سرنوشت همه‌ی ما آدم‌ها به همدیگر گره خورده است. کسانی هم هستند که برداشت‌های عارفانه از نیچه دارند؛ مطمئن باشید که این نگاه‌ها راه به جایی نمی‌برد. گاه جامعه‌ای بیش از جوامع دیگر از شعارهای اخلاقی مملو است. متاسفانه مردم ما هم در رفتارهای خود، نمودی بسیار غیراخلاقی دارند. این نشان دهنده این است که صرفا با شعار نمی‌توان افراد را اخلاقی کرد.

آرمان شرق- برای جلوگیری از توقف قطار توسعه سیاسی و اجتماعی، حفظ و افزایش اعتبار و مشروعیت داخلی و بین المللی و حفاظت از دستاورهای سیاسی – اجتماعی که ملت ایران در طول تاریخ پربار خود کسب نموده اند، مهمترین اولویت دولت در مقطع کنونی باید خارج کردن کشور از بحران اقتصادی باشد. تنها از مسیر رفع تحریم‌ها، خروج از فهرست سیاه FATF ، اصلاح ساختارهای اقتصاد داخلی، بالابردن کیفیت و کمیت تولید داخلی، رفع مشکلات معیشتی و حفظ قدرت خرید مردم است که می توان جانی تازه به کالبد بی رمق جامعه ایرانی بخشید