آرمان امروز-رضا پورحسین: سال گذشته در چنین روزهایی هیچ کس تصور نمی کرد که مقامات عالی رتبه ایران و عربستان به این شکل در مقابل همدیگر قرار گیرند و از توسعه همکاری ها و دوستی صحبت به میان آورند زیرا در آن مقطع زمانی ایران و عربستان در چندین جبهه به صورت نیابتی در حال جنگ با یکدیگر بودند.

از لبنان، عراق و سوریه گرفته تا یمن و شمال آفریقا. آن چه که این رویه را تغییر داد، عزم عربستان سعودی برای توسعه اقتصادی در سایه صلح بود. صلحی که ایران نیز برای خروج از بن بست سیاسی و اقتصادی به آن نیاز داشت و سرانجام با کمک چین محقق شد.

هر چند برقراری روابط میان ایران و عربستان کمکی به حال اقتصاد مریض ایران نکرد و همچنان شرایط دشوار اقتصادی بر ایران حاکم است اما یک دست آورد مطلوب به دنبال داشت. ایجاد روزنه ای از امید برای تنش زدایی با طرف های دیگر در میان مدت. اتفاقی که دیر یا زود باید رقم بخورد تا ایران بتواند روزهای متفاوتی را تجربه کند.

در این میان، روند کند و آرام از سرگیری روابط ایران و عربستان اما و اگرهای زیادی را ایجاد کرد تا این که سفارت دو کشور آغاز به کار و وزیرخارجچه جمهوری اسلامی به عربستان سفر کرد.

در این سفر حسین امیرعبداللهیان در رأس هیأتی و در پاسخ به دعوت رسمی «فیصل بن فرحان» وزیر امور خارجه عربستان سعودی در این کشور حضور یافت و در اتفاقی کم سابقه در جده با «محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان سعودی دیدار و گفت و گو کرد.

از سوی دیگر وزیر خارجه عربستان در دیدار امیرعبداللهیان با بیان اینکه منتظر سفر رئیس جمهور ایران به ریاض هستیم، گفت: همه وزارتخانه‌های دولتی عربستان موظفند که زمینه موفق این سفر را فراهم کنند.

پس از آن وزرای خارجه به میان خبرنگاران آمدند و به تشریح رایزنی‌های انجام شده پرداختند. وزیر خارجه عربستان سعودی در نشست خبری با امیرعبداللهیان بر عزم این کشور برای گسترش و تقویت روابط دوجانبه با ایران تأکید کرد و گفت که منتظر سفر آقای رئیسی به ریاض هستیم.

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی هم در این نشست خبری در ریاض گفت که روابط ایران و عربستان سعودی در مسیر درست خود قرار دارد و رو به پیشرفت است و از پذیرش دعوت پادشاه عربستان از سوی رئیسی خبر داد و افزود: این سفر در زمان مناسب انجام خواهد شد.

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی همچنین در صفحه خود در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت که به مدت سه و نیم ساعت دیدار و گفت‌وگوی ثمربخشی با وزیر خارجه عربستان درباره مناسبات دوجانبه و تحولات منطقه ‌ای و بین ‌المللی داشته است.

علیرضا تقوی نیا، تحلیلگر ارشد مسائل منطقه در این رابطه می گوید: با توجه به نقش سعودی در اتحادیه عرب و کشورهای حاشیه خلیج فارس ، این سفر می تواند به بهبود روابط ۲ کشور و همچنین تعامل ایران و کشورهای عربی کمک شایانی کند.

وی افزود: دولت عربستان، جمهوری اسلامی را به عنوان یک بازیگر تاثیرگذار در منطقه غرب آسیا پذیرفته است و سعی دارد در یک نقشه جامع علاوه بر ارتباط با کشورهای غربی ، با قدرت های منطقه ای همچون ترکیه و ایران روابط خود را ارتقا دهد.

تقوی نیا ادامه داد: با این وجود اسرائیل کوشش می کند با واسطه گری آمریکا، سعودی را وارد توافق ابراهیم کند اما موانع مهمی در این مسیر دیده می شود ؛ ایران می تواند به عنوان یک متغیر مستقل عمل کرده و در این خصوص تاثیر جدی بگذارد.

ریاض در یک برنامه جامع در پی تبدیل به یک کشور مدرن و تاثیرگذار در جهان (بدون توجه به متغیر مهم توسعه سیاسی در داخل) بوده و امنیت ملی خود را به عنوان مهم ترین زیربنای توسعه اقتصادی و جذب سرمایه خارجی می بیند و به همین دلیل سعی دارد ایران که عضو اصلی و سازنده محور ضد غربی در منطقه است را وارد تعامل با خویش نماید تا موانع مدنظر بن سلمان جهت برنامه های بلندپروازانه اش مرتفع شود.

این تحلیلگر مسائل منطقه توضیح داد: این یک فرصت طلایی است تا ایران بتواند از طریق عناصر قدرتش مانند توان نظامی و ژئوپلیتیکی ، مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم را تقلیل دهد.

وی افزود: اختلافات و شکاف های به وجود آمده در سال های اخیر میان سعودی و برخی کشورهای عربی همچون قطر و امارات، زمینه ای مناسب را برای گسترش روابط ایران و این کشورها ایجاد ‌کرده تا تهران بتواند از مزایای همکاری با آنان به طور مستقل از یکدیگر بهره مند شود و از اختلافات آنان منتفع گردد.

تقوی نیا خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که اختلافات عربستان سعودی و یمن هنوز حل نشده و  دوطرف به راهکاری جامع برای تبدیل آتش بس به صلح دائمی نرسیده اند.

در این خصوص ۲ وضعیت متصور است ؛ اول از سرگیری جنگ که در صورت وقوع آن ایران می تواند از متحدش در صنعا به عنوان یک ابزار قدرتمند جهت اعمال فشار بر ریاض استفاده کند و در صورت صلح نیز نقش جمهوری اسلامی در یمن باید توسط عربستان به رسمیت شناخته شود .

وی افزود: سفر وزیر خارجه ایران به ریاض باید معطوف به حل و فصل جامع بحران یمن با مشارکت فعال تهران و عدم دخالت آمریکا در این خصوص باشد.

تقوی نیا تصریح کرد: کشورهای منطقه همچون سوریه ، لبنان و عراق طی سال های اخیر از تاثیرات منفی سیاست خارجی تمامیت خواهانه سعودی در امان نمانده اند و با توجه به روابط راهبردی جمهوری اسلامی و این کشورها، سفر امیرعبداللهیان احتمالا طلیعه حل بخشی از بحران و تعدیل چالش های سیاسی و اقتصادی در کشورهای مزبور باشد.

وی افزود: در گذشته ، آمریکا و اروپا برقراری رابطه ایران و کشورهای عربی مانند عربستان سعودی را تحت عنوان جایزه و پاداش برجام به تهران می فروختند ولی امروز بدون بازگشت به توافق هسته ای با غرب، دولت رئیسی توانسته بن بست های سیاست خارجی ایران را با انعطافات ایجاد کرده رفع نماید و همین امر به بهبود کارکردهای سیاست خارجی تهران و کوتاه آمدن واشنگتن در برخی از پرونده ها (مانند تعاملات اخیر و آزاد شدن میلیاردها دلار دارایی) کمک کرده است.

این تحلیلگر مسائل منطقه اظهار کرد: جمهوری اسلامی عزم خود را برای اداره کشور بدون برجام جزم کرده است ؛ از فروش یک و نیم میلیون بشکه نفت به چین گرفته تا تعاملات محدود و تاکتیکی با آمریکا بر سر آزادی زندانیان این کشور و گسترش روابط با کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین.

وی افزود: نقش پول و سرمایه گذاری کشورهای عربی جنوب خلیج فارس در ازای تامین امنیت تجارت انرژی آن ها برای کنترل و ثبات اقتصاد ایران از نظر سران حاکم در تهران بسیار مهم ارزیابی می شود.

آن چه از این تحلیل و اخبار می توان دریافت این است که یک چرخش دیپلماتیک حاصل شده و ایران می تواند همچون این موضوع دررابطه با غرب نیز یک چرخش موفقیت آمیز داشته باشد تا از بحران عبور کند.