واکاوی نتایج نهادهای گفت‌وگو

واکاوی نتایج نهادهای گفت‌وگو

آرمان امروز، گروه سیاسی: بعد از شروع اعتراضات در ایران همه دستگاه‌ها و قوا تصمیم گرفتند که با وارد شدن به فضای گفتمانی به شهروندان نشان دهند که از شنیدن صدای آنها استقبال می‌کنند. حتی مصوبه‌ای هم در «خانه ملی گفت‌وگوی آزاد» که بعد از رفتن دولت اصلاحات خبری از آن در رسانه‌ها منتشر نشده بود، به تصویب رسید تا هیات دولت که اعضای این خانه گفت‌وگو را تشکیل می‌دهند نشان دهند که همواره به مطالبات شهروندان توجه دارند و البته به فضای گفتمانی هم اهمیت می‌دهند. ایجاد فضای گفتمانی بین دولت و مردم دارای یکی سری شاخص‌های اصولی است که برای برگزاری جلسات آن در ابتدا باید سیاست‌گذاری شود و در ادامه با حضور چهره‌هایی که به‌عنوان منتقد شناخته می‌شوند و یا نماینده طیف خاصی از جامعه هستند، به شهروندان ثابت شود که نظرات آنها در جلسات گفت‌وگو مطرح و به آنها رسیدی می‌شود. در زمینه گفت‌وگو و آنچه فضای گفتمانی خوانده می‌شود به نظر تفاوت شناختی وجود دارد. باتوجه به اینکه در اسلام بر گفت‌وگو با منتقدان و برطرف کردن مشکلات در فضای گفتمانی تاکید شده است ولی حالا شاهد هستیم که تنها به «رد و بدل کردن صحبت» بین رئیس جمهور و شهروندان عادی گفت‌وگو خوانده می‌شود که در این زمینه باید تغییراتی در معنای گفت‌وگو و فضای گفتمانی شکل بگیرد.
یکی از سیاستمدارن ایران معتقد است که باتوجه به اینکه هیچ دولتی نتواست فضای گفت‌وگو را در ایران به اجرا درآورد، حالا حاکمیت می‌تواند فضای به وجود آمده را غنیمت بشمارد و برای ایجاد فضای گفتمان بین دولت و ملت اقدام کند.
«محمدرضا خباز»، سیاستمدار ایرانی و تحلیلگر مسایل سیاسی در پاسخ به این سوال که آیا مسئولانی که بعد از شروع ناآرامی‌ها و اعتراضات در ایران به گفت‌وگو تاکید می‌کردند، در حال حاضر توانسته‌اند فضای گفت‌وگو را در جامعه به وجود بیاروند، به خبرنگار «آرمان امروز» می‌گوید: «وقتی سخن از گفت‌گو و فضای گفتمانی در سطح جامعه مطرح می‌شود، در ابتدا باید به معنای آن بپردازیم و با برنامه‌ریزی مشخص کنیم که در این فضا به‌دنبال چه هستیم و با چه طیفی از جامعه باید به بحث و گفت‌وگو بپردازیم. آنچه باید در مورد فضای گفت‌وگو به آن توجه کنیم این است که باید دو مجموعه‌ای که در مخالفت با یکدیگر هستند را رو در روی هم قرار دهیم، نه اینکه برویم در خیابان و با شهروندان گفت‌وگو کنیم و بگوییم که صدای مردم را شنیده‌ایم و به مطالبات آنها توجه می‌کنیم. این فضایی گفت‌وگو که اکنون مسئولان دولتی و … در مورد آنها صحبت می‌کنند باید بین آنها و نخبگان، هنرمندان و کسانی که در مورد حمایت از معترضان خود را به خطر انداخته‌اند به وجود بیاید. البته روند این جلسات مستقیم از رسانه ملی باید برای مردم پخش شود تا هم مردم و نمایندگان آنها بتوانند در فضایی آرام و به دور از خشونت حرف‌ها و مطالبات خود را بیان کنند و هم دولت بتواند از فضای به وجود آمده استفاده کنند. در این مسیر دولت هم می‌تواند شنوده انتقادات باشد و در  ادامه مسیر خود به چالش‌هایی اینچنین برخورد نکند و هم می‌توانند اعتماد شهروندان را به حاکمیت بازگرداند. هنگامی می‌توانیم بگوییم که فضای گفت‌وگو در کشور به وجود آمده است که جلساتی با برنامه‌ریزی و سیاست‌های از پیش تعیین و اعلام شده برگزار شود، نه اینکه به یکباره تصاویر افرادی که مشخص نیست از کدام حزب و دسته‌ای هستند و مطالبات کدام طیف مردم را پیگیری می‌کنند منتشر می‌شود.»
این سیاستمدار اصلاح‌طلب در همین مورد و با اشاره به فضایی که قانون برای گفت‌وگو در کشور پیش‌بینی کرده است ادامه می‌دهد: «اگر ما پیش از اینکه با چنین موضوعاتی روبه‌رو شویم باتوجه به قانون می‌توانسیم بسیاری از مشکلات را برطرف کنیم. اصل ۲۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به‌خوبی موضوعاتی که می‌توانست از خلاء فضای گفت‌وگو به وجود بیاید را پیش‌بینی کرده است.
اگر بر مبانی این اصل قانونی اجازه تجمعات و فضای گفت و شنود را می‌دادند دیگر هیچ‌گاه مشاهده نمی‌کردیم که تجمعات خیابانی به خشونت کشیده شود. در طول دهه‌های گذشته هیچگاه نخواستیم که این اجازه را به شهروندان بدهیم و بعد هر چالشی کاملا دستپاچه به دنبال ایجاد فضای گفت‌وگو هستیم. اگر مسیر اعتراض مسالمت‌آمیزی را برای شهروندان ایجاد نکنیم، فردی که معترض است به سمت اعتراضات خشونت آمیز کشیده خواهد شد. با توجه به شخصیت‌های برجسته اسلام مانند «حضرت محمد(ص)»، «امام علی(ع)»، «امام حسین (ع)» و …. مشاهده می‌کنیم که با دشمنانی که از جنش کفار بودند گفت‌وگو می‌کردند و البته به نتیجه هم می‌رسیدند. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چرا مجموعه حاکمیت حتی در فضایی آرام و بدون خشونت تصمیمی برای ایجاد فضای گفت‌وگو با شهرندان نمی‌گیرد؟»
او با اشاره به موقعیت به وجود آمده برای ایجاد فضای گفت‌وگو اضافه می‌کند: «با توجه به وضعیت به وجود آمده و اتفاقات تلخی که رخ داده ولی باید از این فضا برای به وجود آوردن فضای گفتمانی استفاده کنیم و در این شرایط از نمایندگان شهروندان معترض و چهره‌های ادبی، هنری، سیاسی و ورزشی شناخته شده دعوت کنند تا بتوان در مسیر مردم‌داری و مردم‌سالاری حرکت کنیم. به نظر اگر دولت همانند گذشته فرصت‌سوزی نکند و این موقعیت به وجود آمده را غنیمت بشمارد، می‌توان به آینده روابط دولت و ملت امیدوار باشیم در غیر این صورت این مسئله همچنان باقی خواهد ماند و باری دیگر در کشور شاهد به وجود آمدن اعتراضاتی خواهیم بود. به‌نظر بنده دولت به این فضای گفت‌وگویی تن خواهد داد ولی آنقدر کند حرکت می‌کند که در نهایت نمی‌تواند نتیجه‌ای برای کشور داشته باشد.»
او در مورد استفاده نکردن دولت‌ها از «خانه ملی گفت‌وگو آزاد» که در دولت اصلاحات پایه‌گذاری شده بود ولی توجهی به آن نمی‌شود، می‌گوید: «در دولت اصلاحات زمینه‌هایی برای ایجاد فضای گفت‌وگو دولت و ملت شکل گرفت ولی چون بعد از روی کار آمدن دولت نهم و دهم و به دلیل اینکه بسیاری از نخبگان خانه‌نشین شده بودند دیگر فضایی برای گفت‌وگو به وجود نیامد. در دولت تدبیر و امید هم باتوجه به همه تاکیدات آقای روحانی ولی به‌دلیل اینکه سایر قوا و نهادها به ایجاد این فضا توجهی نداشتند، در واقع می‌توانیم بگوییم که حتی اجازه ایجاد این فضا را ندادند. باید بگوییم که ایجاد فضای گفت‌وگو تنها در اختیار یک نهاد و یا گروه خاصی نیست. چاره کار همه مشکلات داخلی و خارجی ایران با گفت‌وگوی اصولی و ساختاری برطرف خواهد شد. به‌شرط آنکه همه قوا و مسئولان بخواهند با مخالفان خود دور یک میز بنشینند.»