بررسی نقش نفت در رشد اقتصادی کشور

آرمان امروز_گروه اقتصادی: طبق آخرین اطلاعات اعلامی از سوی مرکز آمار، گروه نفت و گاز رشد اقتصادی ۲۵.۶ درصدی را به‌دست آورده که به گفته وزیر نفت، این مهم به واسطه رشد سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت نفت بوده است؛ موضوعی که به گفته کارشناسان تغییر رویکرد و بازطراحی تجارت انرژی ایران در این مهم نقش داشته و باید این مسیر ادامه داشته باشد.

طبق اعلام مرکز آمار، بزرگترین و بیشترین رشد اقتصادی بخش‌های مختلف اقتصاد، در بخش تولید و تجارت نفت و گاز رقم خورده به‌طوری‌ که بیش از ۲۰ درصد رشد اقتصادی را این بخش به خود اختصاص داده و باعث شده است که رشد اقتصادی کشور در مجموع به هشت درصد برسد، درواقع بخش نفت و گاز ایران به عنوان پیشران اقتصادی کشور با سیاست و دیپلماسی فعال انرژی دولت سیزدهم، نقش بسیار کلیدی و پررنگی در تحقق این مهم داشته است.

همچنین تولید نفت در شرایط تحریمی کامل نیز رکوردشکنی کرده و به بیش از ۳.۴ میلیون بشکه در روز رسیده است، آمار و ارقام موجود در حوزه صنعت نفت بیانگر مسیر درست این دولت در حوزه نفت است موضوعی که وزیر نفت نیز بارها با تشریح اقدامات بر آن تاکید داشته و اخیرا نیز اعلام کرد که رشد ۲۵.۶ درصدی صنعت نفت و گاز به واسطه سرمایه‌گذاری در پروژه‌هایی که رشد تولید و ایجاد ارزش افزوده را برای کشور به ارمغان آورده رقم خورده است. به گفته وی ایران در مجموع ذخایر نفت و گاز در دنیا رتبه نخست را دارد و این نعمتی  است که باید بتوانیم این سرمایه‌های بالقوه را بالفعل کنیم تا رشد مطلوبی در دولت مردمی انجام شود.

پیام‌های نقش نفت در رشد اقتصادی

در یک دهه اخیر رشد اقتصادی ایران دو بار به مدد بخش نفت، رشد ملموسی را تجربه کرد؛ یک‌بار در پسابرجام و بار دیگر در سال جاری با افزایش صادرات نفت. البته تفاوت‌هایی بین این دو بود؛ اما یک نقطه مشترک داشت که همین نکته، حاوی آموزه‌های آشکاری برای آن دسته از افرادی است که نفت را، نه نعمت، بلکه نفرین می‌دانند! در سال ۱۳۹۵ و پس از تحقق برجام، رشد اقتصادی ایران عدد خیره‌کننده ۱۲.۵ درصدی را ثبت کرد. در آن سال تمامی بخش‌های اقتصادی جز بخش ساختمان، رشد مثبت را تجربه کردند، اما رشد بخش نفت، دوبرابر بخش کشاورزی و چند برابر سایر بخش‌ها بود و سهم ۹.۸ درصدی برای آن ثبت شد. افزایش تولید و صادرات نفت، عامل اصلی رشد ارزش افزوده بخش نفت بود که در افزایش رشد اقتصادی کشور تاثیر ملموس و غیرقابل انکاری داشت.

در بهار سال ۱۴۰۲ نیز با کاهش فشارهای امریکا بر سر راه صادرات نفت ایران که با هدف ایجاد توازن در بازار نفت و جلوگیری از رشد هر چه بیشتر قیمت نفت در بازارهای جهانی صورت گرفت، صادرات نفت ایران افزایش یافت و بر اساس آمارهای رسمی دولت، رشد ۱۶ درصدی برای این بخش ثبت شد. همین امر موجب شد رشد اقتصادی کشور در بهار امسال ۶.۲ درصد باشد و باز هم نفت، بالاترین رشد را در بین بخش‌های مختلف اقتصادی تجربه کرد و نقش ملموسی در افزایش رشد اقتصادی کشور داشت.

البته بین این دو رشد اقتصادی در دو مقطع زمانی، دو تفاوت عمده وجود دارد؛ یکی اینکه رشد اقتصادی ایران در پسابرجام در طول یک‌سال دوبرابر رشد اقتصادی کشور در بهار امسال بود که به دلیل رشد متوازن همه بخش‌ها رخ داد و دوم اینکه در پسابرجام، فضای سرمایه‌گذاری در سایه رفع تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران گشایش‌های محسوسی پیدا کرد و رشد اقتصادی پسابرجام، به موازات جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تعامل آزادانه و سازنده با کشورهای مختلف در حوزه‌های صنعتی صورت گرفت که در این دوره شاهد این امر نیستیم و همین امر می‌تواند پایداری رشد اقتصادی کشور در شرایط کنونی را با ابهامات جدی مواجه کند. اما نکته مهم، نقش مهم نفت در ارتقای رشد اقتصادی کشور است.

هر قدر هم تلاش کنیم نفت را نادیده بگیریم، باز هم سایه نفت روی اقتصاد کشور دیده می‌شود و اتفاقا این سایه، لزوما بد نیست. کشورهای دیگر از درآمدهای نفتی خود بهره بردند تا رشد و توسعه متوازن را رقم بزنند و به سمت افق‌های بهتری حرکت کنند. بهترین مثال، پس از نروژ که سال‌هاست از درآمدهای نفتی برای سرمایه‌گذاری‌های آتی استفاده می‌کند، عربستان است که با درآمدهای نفتی، نه تنها رشد و توسعه اقتصادی خود را شتاب داده، بلکه بزرگ‌ترین شهر بدون بهره‌گیری از انرژی‌های فسیلی را به نام نئوم طراحی کرده تا نشان بدهد از مسیر نفت هم می‌توان به افق‌های بلندی رسید.

نباید ثروت فروشی کنیم

مهدی پازوکی، اقتصاددان نیز در گفت و گو با روزنامه آرمان امروز درباره نقش نفت در رشد اقتصادی ایران گفت: تولید ناخالص ملی نشان دهنده توان تولیدی یک کشور است. یعنی تولید ملی را نشان می دهد. اگر تولید ملی بخش صنعتی و کشاورزی باشد این اقتصاد یک اقتصاد سلامت اسات. اما با استخراج و فروش نفت شما ثروت فروشی می کنید. ما تنها نفت را استخراج می کنیم و می فروشیم و این رشد با کیفیت را رقم نمی زند. در کشورهای جنوبی خلیج فارس نیز بخش عمده نرخ رشدشان بخاطر نفت است.

پازوکی افزود: اگر ما نفت را تبدیل به سرمایه گذاری های زیربنایی مانند جاده، راه آهن و بنادر کنیم سرمایه گذاری بین نسلی است و نقشی مثبت در رشد و توسعه اقتصادی خواهد داشت و اما اگر آن را بفروشیم و صرف کالاهای مصرفی کنیم آن را تجدد اقتصادی باید نام نهاد. اما به عقیده من ما نیاز به تمدن اقتصادی داریم و تمدن اقتاصدی این است که زیربناهای ما در اتقصاد رشد کند تا وضع رفاه مردم بالا برود. از این منظر فروش نفت به معنی ثروت فروشی است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: ما باید رشد متاوزن در همه بخش ها داشته باشیم. اگر رشد مداوم باشد یه سمت توسعه می رویم. حرف من به این معنی نیست که نفت استخراج نکنیم. اما باید آن را برای سرمایه گذاری مولد استفاده کنیم و در این صورت می توانیم توسعه ای پایدار رقم بزنیم و استفاده ای که در حال حاضر از فروش نفت می کنیم به این سمت نمی رود.