«آرمان امروز»‌ از چالش احتمالی نظام آموزشی در آینده‌ای نزدیک گزارش می‌دهد

آرمان امروز- گروه جامعه:‌ «از ابتدای آبان ماه، با استخدام ۲۵ هزار نفر، مشکل کمبود معلم تقریبا حل خواهد شد» این‌ها بخش هایی از سخنان معاون وزیر آموزش و پرورش در چند هفته گشته بوده است.  درحالیکه چندی قبل برخی از نمایندگان مجلس و مسئولان اعلام کرده بودند که سیستم آموزشی ما بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار معلم کم دارد، وزیر آموزش و پرورش  نه تنها در مواجهه با سوالان نمایندگان مجلس در مورد کمبود معلم که چند روز قبل در برنامه ای تلویزیونی مجددا مدعی شد که درحال حاضر هیچ کلاسی خالی از معلم در کشور وجود ندارد ،  آن‌هم در شرایطی که خود وی چندی قبل گفته بود که حداقل ۳ درصد کلاس ها بدون معلم هستند. چند هفته قبل از آغاز سال تحصیلی بود که رضامراد صحرایی؛ وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد که مشکل کلاس‌های درس بدون معلم تا ۱۵ مهر ساماندهی خواهد شد اما این اتفاق نیفتاد و میثم لطیفی؛ رئیس سازمان اداری و استخدامی گفت: به‌زودی ۱۰ هزار معلم جدید در فرآیند تکمیل ظرفیت آزمون استخدامی آموزش و پرورش در مدارس کشور حضور می‌یابند و علت اصلی تأخیر در ورود معلمان جدید به آموزش و پرورش «طولانی شدن فرآیند آزمون» بود همچنین آموزش و پرورش در تلاش است تا پایان مهر ماه کلاسی خالی از معلم نباشد. محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی نیز چند روز بعد از این سخنان و در روزهای آخرین مهر ماه، در پاسخ به تذکر یک نماینده در موضوع کمبود معلم گفت: در ابتدا که این موضوع را پیگیری می کردیم، حدود ۲۳ هزار کلاس با کمبود معلم مواجه بود حالا در گفت وگو با وزیر آموزش و پرورش، وی گزارشی ارائه کرد و براساس مصوبه ای که بازنشستگان می توانند به کار بازگردند و بدهی آنها پرداخت و اقدامات لازم انجام شود، برهمین اساس گزارش استانی ارائه شد و تاکید کردند که حداکثر ۳ هزار مدرسه با کمبود معلم مواجهند و حتی کمتر از ۳ هزار مدرسه و این مشکل را طی ۲ روز آینده حل خواهیم کرد.

رضا مرادصحرایی، وزیر آموزش و پرورش، می‌گوید؛ فقط ۳ درصد کلاس‌های درس با مشکل کمبود معلم مواجه هستند و با اعلام نتایج تکمیل ظرفیت آزمون استخدامی دیگر کلاس خالی نخواهیم داشت. اما ۳ درصد کمبود معلم که مراد صحرایی از آن صحبت می‌کند تبدیل به پاشنه آشیلی جدی برای وزارت اموز و پرورش شده است.

بالا تر از بحران

محمد نیک نژاد، کارشناس آموزشی به عنوان یکی از معلم های باسابقه در گفت و گو با «آرمان امروز» ابتدا در خصوص دلایل کمبود معلم در کشور، بخشی از این رویه را به بازنشستگی گسترده معلم ها در سال‌های قبل و بخشی هم به توقف جذب معلم توسط دولت معطوف می دارد و می‌گوید: «همین موارد باعث شده تا شرایط به حدی بحرانی شود که در بسیاری از مدارس والدین به جای معلم، سرکلاس می روند و به بچه ها درس می دهند یا در برخی دیگر از مدارس مدیر و ناظم و حتی نیروی خدماتی به خاطر کمبود معلم سرکلاس ها می روند و درس می دهند.» وی با ذکر اینکه در برخی دیگر از مدارس نیز دانشجو معلم ها را سرکلاس ها می فرستند می افزاید: این مانند آن است که یک دانشجوی پزشکی را برای عمل جراحی به اتاق عمل بفرستیم! با این وضعیت شما از دانش آموزی که به این شکل درس می خواند چه انتظاری دارید؟ بخصوص در مقاطع ابتدایی که مقاطع پایه ای تحصیل بچه ها هستند، اینگونه تدریس واقعا می تواند کیفیت را به شکل فاجعه باری پایین بیاورد و دانش آموزانی بی سواد را تحویل مقاطع بالاتر دهد.

این کارشناس آموزشی به بحران کیفیت معلم های جذب شده به عنوان یکی دیگر از چالش های جدی وزارت آموزش و پرورش یاد کرده و گفت: با توجه به کمبود شدید معلم در حال حاضر هر کسی که دم دست است را به عنوان معلم جذب می کنند. درحالیکه معلمی شرایطی دارد و باید کسی که می خواهد معلم شود آموزش هایی را طی کند. برای همین معتقدم به کارگیری این معلم ها نتیجه ای جز بحران کیفی آموزش در مدارس را به همراه نخواهد داشت. این در حالی است که اصولا استخدام معلم ها رویه مشخصی را دارد. یعنی یا از طریق دانشگاه فرهنگیان دانشجو جذب می کنند و یا از طریق استخدام فارغ التحصیلان رشته های مرتبطی مانند جامعه شناسی یا ریاضی و شیمی و….. رویه اول نیازمند بازه ای ۴ ساله برای تربیت معلم است و در روش دوم نیز باید فارغ التحصیلان یکسال آموزش های مهارتی دبیری را پشت سربگذارند و بعد سرکلاس ها بروند. اما الان و در شرایط کنونی این معلم های جدید، به یکباره وارد عرصه تدریس می شوند!

نیک نژاد همچنین با اشاره به فراخوان مجدد بازنشستگان نیز می گوید: الان برای بسیاری از بازنشستگان پیامک دعوت به کار رفته است. حتی برای کسانیکه ۷۰ – ۸۰ سال سن دارند. حالا شما حساب کنید این معلم های سالخورده اگر قرار باشد دوباره سرکلاس ها بروند، چطور می توانند با بچه های ۷ تا ۱۸ ساله سروکله بزنند.

وی با بیان اینکه چنین تصمیم هایی می تواند از لحاظ کیفی شدیدا روی آموزش دانش آموزان تاثیر بگذارد می افزاید: وقتی یک دانشجو یا یک فارغ التحصیل دانشگاهی و یا بازنشسته سرکلاس ها می روند مسلم است که کیفیت آموزش به شدت افت می کند! این مساله بخصوص در مورد کیفیت تدریس در مقاطع پایه تحصیلی بیشتر مشهود است. چرا که دانش آموزان در سالهای اول تحصیل پایه آموزشی کل زندگی اشان شکل می گیرد و اگر این پایه ضعیف باشد، تا پایان عمر با این مساله درگیر است ولی با شرایطی که می بینیم باید منتظر افت شدید تحصیلی دانش آموزان در مقاطع مختلف و حتی در دانشگاه ها باشیم که نتیجه سیاست های غلط امروز دولت است.

حلقه مفقوده تربیت معلم

یکی از چالش های اساسی کشورها، ارائه پشتیبانی و توسعه حرفه ای یکپارچه نومعلمان در اولین سال های رویارویی با واقعیت معلم بودن در مدرسه است تا از این طریق بتوانند بر شکاف نظریه و عمل غلبه کنند، و پشتیبانی مناسب برای رفع چالش های نومعلمان ارائه دهند و سبب گذار روان نومعلمان از آموزش پیش از خدمت به محیط واقعی مدرسه شوند. مرحله گذار، نقش مهمی در پیوستار رشد و توسعه حرفه ای معلمان دارد و به منظور تضمین پشتیبانی آغازخدمت مثبت و مؤثر، این برنامه ها باید در آموزش پیش از خدمت ادغام شوند و فراتر از سال اول تجربه در مدارس گسترش یابند. رابرتز هول، در «الگوی مسیر تربیت معلم »، تأکید کرده که برای اینکه تربیت معلم به طور منسجم در جهت رسیدن به یک هدف فعالیت کند، تربیت معلم باید به عنوان یک مسیر «شامل انتخاب دانشجوها، پیشرفت در یک دوره، شرایط فارغ التحصیلی، ثبت نام و اشتغال، آغازخدمت و توسعه حرفه ای اولیه » دیده شود. در الگوی مسیر تربیت معلم، «آمادگی مقدماتی معلم» شامل آموزش پیش از خدمت و آماده سازی در سال های آغاز معلمی است. از اولی اغلب به عنوان تربیت معلم مقدماتی یاد می شود، در حالی که دومی بسته به نظام می تواند اشکال مختلفی نظیر برنامه آغازخدمت رسمی، طرح های رسمی یا غیر رسمی منتورینگ باشد. این الگو علاوه بر چارچوب مفهومی، به عنوان چارچوب سازماندهی برای توصیف مراحل مختلف تربیت معلم عمل می کند.