غم برو شادی بیا‌، محنت برو روزی بیا

غم برو شادی بیا‌، محنت برو روزی بیا

آرمان امروز: ایرانیان باستان آخرین روزهای سال را که به روز عید نوروز منتهی می‌شد به بهانه‌های مختلفی نظیر احترام به مردگان، دور کردن ارواح خبیثه و شانس و اتفاقات بد جشن می‌گرفتند. جشنی با آتش که دورکننده‌ زشتی‌ها و پلیدی‌ها است و انسان را پاکیزه و منزه به استقبال سال جدید می‌فرستد.
این جشن یکی از محبوب‌ترین جشن‌های ایران است که هرساله مردم زیادی را به خیابان‌ها می‌کشاند. جشنی که یکی از چندین جشن «‌آتش» نزد آریایی‌ها بوده است. امروزه تنها جشن به یاد مانده از این دسته، «‌جشن سوری‌»، معروف به «چهارشنبه سوری » و نیز «‌جشن سده‌» است گرچه جشن های آتش نزد ایرانیان تنها به همین دو جشن محدود نمی‌شده‌است.
جشن‌هایی مانند جشن « آذرگان» در نهم آذر ماه و «‌شهریورگان‌» یا «‌آذر جشن‌» نیز از دیگر جشن های آتش ایرانیان است چرا که آتش نزد ایرانیان قدیم نماد روشنی ، پاکی ، طراوت ، سازندگی ، زندگی، تندرستی و در پایان بارزترین نماد خداوند در روی زمین بود ه است. واژه «‌سوری‌» پارسی به چم (معنی) «‌سرخ‌» است و چنان که پیداست‌، به آتش اشاره دارد .البته «‌سور‌» در مفهوم «‌میهمانی‌» هم در فارسی به کار رفته است. بر پا داشتن آتش در این روز نیز گونه ای گرم کردن جهان و زودودن سرما و پژمردگی و بدی از تن بوده است .
در گذشته جشن های آتش کاملا حالت جادویی داشته و بسیار بدوی بوده است . چگونگی این جشن ، همسانی و مانندگی‌های فراوانی به جشن سده دارد.

پژوهشگران معاصر از جشن چهارشنبه‌سوری می‌گویند
استاد پورداود در اثر معروف خود «آناهیتا» درباره جشن چهارشنبه سوری می‌نویسد: «آتش‌افروزی ایرانیان در پیشانی نوروز از آیین‌های دیرین است. شک نیست که افتادن این آتش‌افروزی به شب آخرین چهارشنبه سال، پس از اسلام رسم شده است. چه ایرانیان شنبه و آدینه نداشته‌اند. روز چهارشنبه یا یوم الاربعاء نزد عرب‌ها روز شوم و نحسی است. این است که ایرانیان آیین آتش‌افروزی پایان سال خود را به شب آخرین چهارشنبه انداختند تا پیش آمد سال نو از آسیب روز پلیدی چون چهارشنبه برکنار ماند.»
درباره دیرینگی و قدمت جشن چهارشنبه سوری دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد. عده‌ای از پژوهشگران آن را از جشن‌های ملی و باستانی ایرانیان دانسته و برخی دیگر براین باورند که ایرانیان این جشن را به دلیل گذر سیاوش از آتش برپا می‌کردند. هاشم رضی، ایرانشناس سرشناس در کتاب «جشن‌های آتش» از زنده‌یاد ذبیح بهروز نقل می‌کند که «جشن‌های چهارشنبه سوری، یادگار و بازمانده از گذر سیاوش از آتش است که البته آن یک مراسم کهن و سنتی برای اثبات بی گناهی موسوم به “ور” یا “ورنگه” یعنی آزمایش ایزدی بوده است.» این پژوهشگر در بخشی دیگر از این کتاب بیان می‌کند که ایرانیان باستان برای زنده نگه داشتن نام و یاد سیاوش و برای پشتیبانی از پاک دامنی‌اش این مراسم را به جا می‌آوردند و در این‌باره می‌نویسد: «آثار و علایم اندکی که از این جریان تاریخی برجای مانده نشان می‌دهند که سیاوش در پایان سال ثابت ۱۰۱۳ پیش از میلاد که برابر با روز چهارشنبه بوده به دستور افراسیاب کشته شده و یک روز پس از کشته شدن سیاوش، فرزند وی – کیخسرو- در روز پنجشنبه یکم فروردین ماه سال ۱۰۱۲ پیش از میلاد  تاریخ مبنا در توران متولد می‌شود و چون در آیین زرتشتی مراسم سوگواری در رثای مردگان جایز نیست، پارسیان زرتشتی در آخرین شب چهارشنبه پایان سال از آتش می‌گذشته‌اند.»
حسین محمدی، مولف «جشن‌های ایران باستان» معتقد است: «اعراب چهارشنبه را نحس می‌دانستند و ایرانیان جهت عدم پیروی از دستورات اعراب در نحسی این روز چهارشنبه آخر سال را جشن می‌گرفتند و به شادی می‌پرداختند.»
پریدن از روی آتش در چهارشنبه سوری
شواهد و قرائن نیز نشان می‌دهد که این جشن، پیشینه بسیار کهنی دارد و قدمت آن حتی به دوران قبل از ظهور مذهب زرتشت در ایران برمی‌گردد. در واقع همان طور که اشاره شد در ایران باستان هفته وجود نداشت و زمان برگزاری چهارشنبه سوری در فاصله ۱۰ روز پایانی سال بود؛ تا اینکه ظاهرا این جشن در قرون اولیه اسلامی در روز چهارشنبه آخر سال تثبیت می‌شود و از آن برای رفع نحسی و بلا استفاده می‌شود. آتش‌افروزی بر بام خانه‌ها، آخرین مراسم از آیین‌های روزهای پایان سال یا گاهنبار پنجه است که بر اساس آن، افرادی به نام آتش‌افروزان چند روز پیش از نوروز به شهرها و روستاها می‌رفتند تا پیام‌آور این جشن اهورایی باشند.
این زنان و مردان هنرمند برای شادی و سرگرمی مردم به اجرای نمایش‌های خیابانی، سرود و آواز و… می‌پرداختند. علاوه بر این، از هفت روز قبل از فرارسیدن سال نو تا روز چهاردهم نوروز، هم‌زمان با تاریکی هوا شروع به روشن‌کردن آتش در نقاط مختلف شهر و روستا می‌کردند. این آتش، نمادی از نور و دوستی و مهر بود و هدف از این آتش‌افروزی، برگرداندن نیروی نیکی به مردم بود تا بتوانند بر غم و افسردگی غلبه کنند.
آتش بازی در چهارشنبه آخر سال
مراسمی موسوم به «دِرندِز» یا «دیاراندآراج» در ۱۴ فوریه (۲۵ بهمن) توسط ارمنی‌های ایران برگزار می‌شود که شبیه به چهارشنبه سوری است و شامل پریدن از روی آتش می‌شود. با این وجود متاسفانه چهارشنبه سوری در سال‌های اخیر دچار تغییر و تحولاتی شده است و امروزه شاهد استفاده از مواد منفجره و صداهای وحشتناک انفجار در گوشه‌وکنار شهر هستیم .
به‌غیر از سوزاندن کاغذ و زباله به‌جای بوته و چوب که زحمت مضاعفی را برای پاکبانان به وجود می‌آورد؛ صداهای مهیبی از انفجار مواد محترقه شنیده می‌شود که علاوه بر ایجاد آلودگی صوتی، آسیب‌های جسمی زیادی به مردم وارد می‌کند.
این رسم دیرینه که در گذشته عاملی برای دورهمی خانواده‌ها و مردم محل بود، حالا مایه رعب و وحشت مردم شده است و عواقبی نظیر سوختگی‌های شدید یا حتی مرگ را به‌همراه دارد. همچنین طبق یافته‌های پژوهشی، تمام آیین‌هایی که مردم ایران بر پا می‌داشتند و همچنان برخی از آن‌ها به قوت خود باقی هستند، با خرد و منش نیاکان ما درآمیخته بودند و اعتقاد به پروردگار، نبرد با اهریمن و امید به زندگی در آن‌ها گنجانده شده بود. رفتار خشونت‌آمیز این روزهای جامعه در ایام چهارشنبه سوری در پیشینه هیچ یک از این آیین‌ها به چشم نمی‌خورد.