سید عطاءالله مهاجرانی: چرا در داوری تامل نکنیم؟!

مهم‌ترینش همان باور خود مرکزبینی و خویش را معیار و میزان سنجش اشخاص دانستن است. چنین داوری‌هایی، نسبت مستقیم با جوانی، تجربه محدود و مهم‌تر از آن نیندیشیدن درباره خویشتن است! و البته گاه می‌تواند لایه‌های پنهان سیاسی نیز برای تخریب وجهه اشخاص داشته باشد. خوبی‌های خود و افراد هم گروه و هم قبیله را دیدن، و کوچک‌ترین نارسایی و عیب و ایراد دیگری را بزرگ کردن و جار زدن! به تعبیر بسیار درخشان مسیح علیه‌السلام: «و چون است که خس را در چشم برادر خود می‌بینی و چوبی که در چشم خود داری نمی‌یابی؟! … ‌ای ریاکار! اول چوب را از چشم خود برون کن، آنگاه نیک خواهی دید تا خس را از چشم برادر بیرون کنی.» (۲)  خود را بهتر از دیگری دیدن و سنجیدن، موجب می‌شود که مدام در ذهنش به داوری درباره دیگران بپردازد. یکی از شاگردان و یاران محبوب امام محمد باقر و امام صادق و نیز در زمان کوتاهی از عمر امام کاظم، علیهم‌السلام، زُراره است. از ایشان در کتب رجالی به عنوان افقه فقیهان شیعه در عصر امامت نام برده شده است. روزی با امام محمد باقر(ع) سخن می‌گفت. سخن بر سر داوری درباره دیگران پیش آمد. زُراره گفت: ما «مطمار» داریم که افراد را با مطمار خودمان می‌سنجیم. از واژه «مطمار» به معنی شاقول استفاده کرد. امام باقر از او توضیح خواست که یعنی چه؟ زراره گفت: «یعنی با شاقول که همان «تُرّ» است، دیگری را علوی یا غیرعلوی محسوب می‌کنیم.» امام باقر به او اعتراض کرد که نمی‌شود بندگان خداوند را که در شرایط گوناگونند، این‌گونه درباره‌شان سخن گفت و داوری کرد.(۳)  واقعیت این است که ما تقریبا همگی، شاقولی در ذهن خود داریم و دیگران را با آن می‌سنجیم و گاه بر زبان می‌آوریم یا حتی جار می‌زنیم. انسان هم جایزالخطاست! اما از داشتن شرایط و لوازم داوری بسیار به دوریم. جوانانی که نسبت به سخنان استاد انصاریان واکنش تند نشان دادند، اظهارنظر‌های‌شان را در فضای مجازی و کل‌کل‌شان را دنبال کردم! بی‌خبر از مبانی دینی، قرآن‌شناسی، حدیث‌شناسی، شناخت سیره نبوی و علوی بودند. نخوانده ملا و بی‌تجربه! این روزها نمونه عبرت‌آموزی از همین سنخ اشخاص را تجربه می‌کنیم. جوان محترمی در دهه بیست عمر خود، سردبیر و بعد مدیرمسوول روزنامه‌ای شد. بر عالم و آدم می‌تازید و بر سر خانم ماری کوری می‌گفت بایست لچک بپوشانیم! اکنون سی سال از همان آتش‌افروزی‌ها گذشته و ایشان ماجرای تازه‌ای آغاز کرده، به کلی متفاوت و متضاد با حال و هوای همان سال‌ها. تجربه گرانقیمتی است که به بهای سنگینی برای فرد و جامعه حاصل می‌شود. آن جوانان نیز که به دلیل ناآشنایی سخنان شیخ حسین انصاریان را نفهمیده و تامل نکرده‌اند، حتما در آینده، متوجه خواهند شد که بیراهه یا کژراهه می‌رفته‌اند. اگر چنین است، چرا در داوری تامل نکنیم؟! چرا به قول فردوسی، به شیوه «سخن گفتن خوب و آوای نرم» سخن نگوییم؟
پی‌نوشت:
(۱) بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۱۳۶. شیخ طوسی، امال، ج ۱، ص ۳۱۸
(۲) انجیل متی، باب ۷، آیات ۳ و ۴
(۳) اصول کافی، ج ۲ ، ص ۲۸۲ و ۲۸۳