هوشمند سفیدی

«سواد انتقادی»، شکلی از پرورش سوژه شجاع است که آمادگی دارد شهامت خود بودن، شهامت اندیشیدن و پرسشگری را وارد دنیای امروز کنند، براین اساس شهامت، نقطه کلیدی «سواد انتقادی» است که پیامد آن رهایی از سلطه است که می تواند در ابعاد مختلف زندگی فردی، اجتماعی، سیاسی و جهانی تجلی یابد.

سواد انتقادی، امکان تفکر انتقادی را فراهم می کند و تفکر انتقادی، مهارتی است برای اندیشیدن انتقادی، جسارت در طرح، پرسش، اصل خوب شنیدن، پرهیز از برخورد تند با دیدگاههای مخالف، ادعای کمتر و دلیل بیشتر، صبر و حوصله و آمادگی روحی و روانی برای پذیرش ایده های جدید.

پیام سواد انتقادی این است که هیچ متن و پیامی خنثی نیست و باید شهروندان توانایی رمزگشایی از آنها را داشته باشند تا تحت سلطه قرار نگیرند، از طرف دیگر، با توجه به اینکه سواد انتقادی ریشه در نقد دارد، مردم را قادر به فهم و مشارکت در دگرگونی سازی جامعه می کند.

راستی، وضعیت سواد انتقادی در جامعه ما چگونه است؟؛ اگر شاخص های سواد انتقادی را که در این یادداشت مورد توجه قرار گرفت، مرور و در مورد آنها تأمل کنیم، آن گاه می توان به این پرسش پاسخ داد؛ به این نکته نیز توجه کنیم که نقد عامیانه و بدون استدلال، نه تنها نماد سواد انتقادی نیست، بلکه به معنای فقدان آن است، با سواد انتقادی است که می توان روابط قدرت را درک کرد و با پدیده های مختلف اجتماعی – سیاسی، مواجهه‌ای انتقادی داشت.

امروز، جامعه ما به این مهارت، بیش از همیشه نیاز دارد.