انتخابات در انتظار روشنگری

انتخابات ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ تمام و چندروزی هست که نتایجش هم تایید شده اما هنوز درباره نحوه رفتار و عملکرد شورای نگهبان ابهامات و پرسش‌هایی مطرح هستند که هنوز پاسخی نگرفته و در انتظارند؛ به‌خصوص آنانی که خود در مقام کاندیدای این انتخابات با بحث ردصلاحیت مواجه بوده و حالا حدود ۱۰ روز پس از برگزاری انتخابات، درحالی اصرار دارند که شورای نگهبان هیچ توضیحی درباره علت ردصلاحیت به آنان نداده که سخنگوی شورای نگهبان این مدت ضمن تاکید بر اینکه نسبت به اطلاع‌رسانی عمومی دلایل ردصلاحیت داوطلبان هیچ‌گونه تصریح قانونی وجود ندارد اما اگر ردصلاحیت‌شدگان بخواهند، به آنان توضیح داده می‌شود.
در این میان همزمان تداوم انتقادها به نوع برخورد شورای نگهبان در پرونده بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر و بالا گرفتن گلایه‌هایی که این‌بار صدایش نه فقط ازجانب اصلاح‌طلبان، بلکه از اردوگاه اصولگرایان نیز به گوش می‌رسد، رهبری انقلاب نیز در سخنرانی دیروزشان تلویحا بر مواضع پیشین خود مبنی بر ظلم رواشده در حق بعضی کاندیداها تاکید کرده و درحالی عملکرد شورای نگهبان را درمجموع تایید و انتخابات اخیر را نیز «حماسی» توصیف و از ملت تقدیر کردند که به این نکته نیز اشاره داشتند که با برخی نظرات شورای نگهبان در این خصوص همراه نیستند. آنچه اما در این میان محل شگفتی است، نه صرف پافشاری شورای نگهبان بر دیدگاه و تصمیم خود، آن‌هم درحالی است که رهبری دیدگاه و مطالبه جبران ظلم به برخی کاندیداها را پیش از برگزاری انتخابات مطرح کرده بودند، بلکه سکوت دنباله‌دار این شورا درقبال انتقادهاست. چنان‌که آن‌طور که در پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان نیز در دسترس است، سخنگوی شورای نگهبان در بازه زمانی پس از برگزاری انتخابات و اعلام نتایج تاکنون، جز یک اعلام‌موضع مختصر مبنی بر تایید نتایج انتخاباتی، سخنی نگفته است. هرچند در مواردی که پیش‌تر توضیحاتی درباره اقدامات و تصمیمات شورای نگهبان ارایه شده، عمدتا از بازخوانی سطور قانون فراتر نبوده و ماموریت اقناع‌ افکار عمومی، روشنگری و شفاف‌سازی تصمیمات این نهاد مغفول مانده است.
در چنین شرایطی مسعود پزشکیان به عنوان یکی از شاخص‌ترین گزینه‌های جبهه اصلاحات که همچون ۸ گزینه دیگر با حکم شورای نگهبان از حضور در رقابت انتخابات ریاست‌جمهوری بازماند، درحالی بار دیگر بر بی‌اطلاعی خود از علت ردصلاحیتش تاکید کرده که پیش از این در نطقی در صحن علنی ضمن بازگویی مسائلی در این رابطه، گفته بود که حاضر است گردنش را پای صداقت کلامش گرو بگذارد. او که هم سابقه انقلابی‌گری و همراهی با انقلاب را در کارنامه دارد، هم سال‌ها کنشگری مدنی؛ هم سال‌ها نماینده مجلس بوده، هم دهه‌ها فعال سیاسی؛ به عنوان وزیر بهداشت دولت اصلاحات، با کار در دولت و قوه مجریه آشناست و به عنوان نایب نخست رییس مجلس دهم، با امور مجلس و قوه مقننه، از نگاه شورای نگهبان صلاحیت کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری را حائز نبود و دیروز در این رابطه گفته است: «اصلا شورای نگهبان شاخصی ندارد که بخواهد آن را به ما بگوید، از شورای نگهبان درخواست کردم تا دلایلش را برای رد صلاحیتم به مردم بگوید، حضرت علی در نامه به مالک می‌فرمایند که وقتی مردم گمان کنند که در حق‌شان اجحاف کردی، همه‌چیز را آشکار کن تا بدانند که اشتباه نکرده‌ای و ستمی را روا نداشته‌ای و آنها را از آن ذهنیت جدا کن.» او که با خبرگزاری برنا به گفت‌وگو نشسته بود، ادامه داد: «شورای نگهبان دلایلی را که منجر به رد صلاحیت شده، بگوید و شاخص‌هایی که منجر شده نمره برتری را به سایر کاندیداها بدهد، بیان کند.» این سخنان پزشکیان در واقع انتقادی است از عدم پاسخگویی شورای نگهبان که به‌زعم برخی ناظران و حتی حامیان شورای نگهبان باعث شده تصوری در جامعه شکل بگیرد که شورای نگهبان نه براساس شاخص‌ها و متر و معیار قانونی، بلکه بنابر ملاک‌های فرا یا ورا قانونی تصمیم می‌گیرد. با این حال پزشکیان معتقد است: «اگر از نظر علمی، اعتقادی و سوابق و مسائل اینچنینی بخواهیم بسنجیم که ما برتر هستیم؛ نمی‌دانم کاندیداهای موردتایید شورای نگهبان چه داشتند که ما رد صلاحیت‌شده‌ها نداشتیم، احساس می‌کنم که خیلی چیزها ما داشتیم که آنها نداشتند.»
این انتقاد پزشکیان البته در شرایطی مطرح شده که رد صلاحیت چهره‌های سیاسی شاخص در انتخابات ریاست‌جمهوری اتفاقی تازه نبوده و در انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم در سال ۹۲ آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نیز با حکم عدم احراز صلاحیت شورای نگهبان مواجه شد. رد صلاحیت او به عنوان یکی از چهره‌های نزدیک به امام خمینی (ره) و افراد موثر در انقلاب اسلامی و همچنین رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام تعجب همگان را برانگیخت و این شگفتی وقتی دوچندان شد که حیدر مصلحی وزیر اطلاعات دولت احمدی‌نژاد چندروز مانده به برگزاری انتخابات ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ مدعی شد که علت ردصلاحیت هاشمی‌رفسنجانی، توضیحات او بوده که در جلسه‌ای با اعضای شورای نگهبان مطرح و آنان را قانع کرده که تایید صلاحیت رییس وقت مجمع تشخیص مصلحت نظام به مصلحت نظام نیست. هرچند این اظهارات ازسوی کدخدایی تکذیب شد اما زمزمه‌هایی شبیه ادعای مصلحی از همان روزهای پرشور انتخابات سال ۹۲ به گوش می‌رسید و طی این ۸ سال هم هر از گاه مطرح شده بود؛ البته نه هرگز به این صراحت که مصلحی مطرح کرد.
اما به جز مسعود پزشکیان، چند چهره شاخص دیگر نیز در جمع ردصلاحیت‌شدگان حضور داشتند که شاید اسحاق جهانگیری و علی لاریجانی مهم‌ترین‌های این فهرست بودند. در این میان ماجرای عدم احراز صلاحیت لاریجانی نیز درحالی رقم خورد که برخی مدعی منابع بودند که شورای نگهبان بنابه گزارش‌هایی به این حکم رسیده اما در ادامه روشن شده که گزارش‌ها مستند و مستدل نبوده‌اند. با این وجود اما شورای نگهبان تاکنون اقدامی نداشته، جز همان اطلاعیه مختصر که ساعتی پس از انتقاد رهبری به این رویه منتشر شد. رویه‌ای که این روزهای پس از انتقاد به‌کرات موردانتقاد سیاسیون بوده است. ازجمله سیدمصطفی هاشمی‌طبا که دیروز از دیدگاه انتقادی خود به اعتمادآنلاین گفته است. او که ازجمله کاندیداهای نهایی انتخابات ۹۶ بود، معتقد است: «عملکرد شورای نگهبان درست نیست؛ چراکه شورای نگهبان باید راهنمای مردم باشد. علما، حلال و حرام و مستحب را برای مردم تشریح و تفکیک می‌کردند و امروز نیز در چارچوب بررسی صلاحیت کاندیداها، همین انتظار از اعضای شورای نگهبان می‌رود.» تاکید بر تشریح مسائل هم به اقناع افکار عمومی کمک می‌کند و هم شبهات در نحوه تصمیم‌گیری را از بین می‌برد اتفاقی که تاکنون رخ نداده است. هاشمی‌طبا اضافه کرده است: «شورای نگهبان مجموعه‌ای مذهبی، متشکل از علمای دینی است که باید علت تایید و ردصلاحیت‌ها را به صورت شفاف برای مردم بگوید. این شورا باید به عنوان راهنمای مردم، علل تایید یا ردصلاحیت کاندیدا یا کاندیداها را برای جامعه شفاف کند به این معنی که باید ادله و نقاط قوت افراد حائز شرایط و تایید شده و ادله و نقصان کاندیداهای ردصلاحیت شده را برای جامعه شرح داده و روشن کند.» او معتقد است سکوت شورای نگهبان وظیفه و شأن این شورا را به یک مجموعه ممیزی تقلیل می‌دهد و این شورا باید با اعلام دلایل نظرات خود از این موقعیت خارج شود. او معتقد است که بیان دلایل ردصلاحیت یا تاییدصلاحیت برای مردم نوعی راهنمایی جامعه تلقی می‌شود. این چهره سیاسی همچنین تاکید دارد: «اینکه شورای نگهبان بگوید من اختیار دارم پس هر کسی را بخواهم ردصلاحیت می‌کنم، تنها فرم ظاهری قضیه است و گویی شورای نگهبان مکانیکی به وظیفه خود نگاه می‌کند.» درحالی که به باور بسیاری از ناظران، پاسخگویی شورای نگهبان، راهبردی مثبت برای این شورا خواهد بود، هاشمی‌طبا معتقد است که این رویه باعث می‌شود که جایگاه شورای نگهبان ارتقا پیدا کند و اعتماد مردم نیز به این شورا افزایش یابد. بسیاری از مردم «جناحی و لیستی» رای نمی‌دهند و به دنبال خصلت‌های برتر در یک کاندیدا هستند؛ بنابراین اگر شورای نگهبان مسائل را شفاف می‌کرد، به انتخاب مردم نیز به آنها کمک می‌شود.
این چهره سیاسی در بخش دیگری از مصاحبه خود گفته که شورای نگهبان به نوعی نظر رهبری درباره رفع ظلم به نامزدها را نادیده گرفته و به گونه‌ای برخورد کرده که گویا منظور رهبری اصلا شورای نگهبان نبوده است درصورتی که به‌طور واضح منظور ایشان درباره شورای نگهبان و علی لاریجانی بود. او می‌گوید: «اشاره رهبری کاملا به یک کاندیدای مشخص بود و پیش از صحبت ایشان، به نقل از خود آیت‌الله شب‌زنده‌دار نقل شده بود که مساله وضعیت تابعیت و اقامت فرزند یکی از کاندیداها بر موضوع صلاحیت او اثر گذاشته است اما بعد از تاکید مقام رهبری، شورای نگهبان منکر شد و گفت از اساس موضوع عدم احراز صلاحیت داستان دیگری داشته است.» حال درشرایطی که رهبری در سخنان روز گذشته خود ضمن تایید کلیت انتخابات و البته عملکرد شورای نگهبان، همچنان از دیدگاه متفاوت با این نهاد تاکید کرده‌اند، لزوم شفاف‌سازی ازجانب شورای نگهبان دوچندان خواهد بود.
منبع:اعتماد