داستان ناتمام فروش جنگنده روسی به ایران / «سوخو» یی در کار است؟

دیپلماسی ایرانی: بعد از مدت ها سکون، سکوت و رکورد خبری پیرامون تحویل جنگنده سوخو – ۳۵ روسی به ایران دوباره این موضوع از زبان آمریکایی به محافل رسانه ای باز گشته است. دولت بایدن با هشدار درخصوص همکارهای گسترده نظامی میان ایران و روسیه مدعی شد که مسکو قرار است به زودی جنگنده‌های سوخو به تهران تحویل دهد.

به گزارش فرانس ۲۴، جان کربی سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید در یک نشست خبری با تکیه بر ارزیابی‌های اطلاعاتی واشنگتن در مورد گسترش همکاری‌های نظامی ایران و روسیه گفت: «مسکو به دنبال همکاری با تهران در زمینه هایی مانند توسعه تسلیحات و آموزش است. ما نگران هستیم که روسیه قصد دارد قطعات نظامی پیشرفته ای را در اختیار ایران قرار دهد، مانند هلیکوپتر و سامانه های پدافند هوایی؛ طبق گزارش‌ها، از بهار امسال، خلبانان ایرانی در روسیه برای یادگیری نحوه پرواز با سوخو (Su-35) آموزش می‌بینند. این نشان می دهد که ایران ممکن است ظرف یک سال آینده جنگنده دریافت کند. این جنگنده‌ها نیروی هوایی ایران را نسبت به همسایگان منطقه‌ای خود به طور قابل توجهی تقویت می‌کنند. این یک مشارکت دفاعی تمام عیار است که برای اوکراین و همسایگان ایران مضر است. ما از ابزارهایی که در اختیار داریم برای افشای و مختل کردن این فعالیت‌ها استفاده خواهیم کرد و آماده انجام کارهای بیشتری هستیم.»

البته قبل تر از ادعای کربی و به موازات موضع گیری اخیر سردار حاجی زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در رابطه با دستیابی ایران به موشک‌های پیشرفته هایپرسونیک، انتشار اخباری دال بر تحویل گرفتنِ ۶۰ فروند جنگنده سوخو -۳۵  روسی توسط ایران، باعث شده است تا تحلیل و تفسیر‌های مختلفی در مورد پیام‌های طرح این قبیل اخبار در شرایط کنونی و تبعات آن‌ها برای کشورمان مطرح ‌شود.

فارغ از این نکته باید صحت این ادعا را هم مد نظر قرار داد. به ویژه آنکه همزمان با داغ شدن  مسئله استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین که به کاهش سطح روابط دیپلماتیک کی یف با تهران منجر شد، این احتمال مطرح است که شاید فروش پهپادها از سوی ایران به روسیه ناظر به تلاش‌های جمهوری اسلامی برای خرید جنگنده سوخو – ۳۵ است.

اما تا چه اندازه می‌توان این ادعاها را نزدیک به واقعیت دانست؟ با توجه به تجربه تلخ فروش سامانه موشکی اس – ۳۰۰ از طرف روس‌ها به ایران آیا می‌توان به خرید سوخو – ۳۵ از مسکو امید داشت؟ آیا روسیه با در اختیار گرفتن پهپادهای ایرانی حاضر به دادن جنگنده سوخو – ۳۵ به تهران خواهد شد؟ محسن جلیلوند در گفت وگویی که با «شرق» داشت پیرامون این سوالات به «مسئله توازن بین دو جنگ افزار پهپاد ایرانی و  جنگنده سوخو -۳۵ اشاره کرد.»

این استاد روابط بین الملل اساسا «پهپاد را یک ابزار جنگی تاکتیکی می داند و در مقابل جنگنده‌ها، هواپیماهای شکاری و بمب افکن‌ها سلاح‌های راهبردی ارتش در قوای دفاعی هر کشوری قلمداد می کند.» از این منظر، جلیلوند «وزن دهی به این دو مسئله کاملا اشتباه دانسته» و تاکید دارد که «بعید به نظر می‌رسد روسیه به دلیل استفاده از پهپادهای جنگی ایران خود را موظف بداند که جنگنده سوخو – ۳۵ را به ایران بفروشد و یا حتی اگر مقامات ایران چنین تصوری دارند که می‌توانند با فروش و ارسال پهپاد، روسیه را متقاعد به دادن جنگنده به ایران کنند، کاملا در اشتباه هستند.»

این تحلیلگر در بخش دیگری از نکات خود به سابقه و تجربه فروش سامانه موشکی اس – ۳۰۰ توسط روسیه به ایران اشاره می کند و به شرق می گوید: «ما دیدیم که مسکو چه بازی‌های سیاسی و منت هایی را برای فروش این سامانه موشکی بر سر ایران پیاده کرد. با استناد به همین تجربه بعید است، تاکید دارم بعید است از اساسا سوخویی در کار باشد.» این کارشناس حوزه بین الملل در ادامه روی نکته مهمتری دست می گذارد و یادآور می شود که «فروش و ارسال پهپاد یک قرارداد راهبردی و استراتژیک در معادلات جنگی نیست، در صورتی که فروش جنگنده یک قرارداد راهبردیِ تسلیحاتی تلقی می‌شود.»

با ذکر این گزاره تحلیلی، جلیلوند اعتقاد دارد که «روسیه برآورد، تلقی و خوانش استراتژیکی از روابط و مناسبات خود با جمهوری اسلامی ایران، حتی در حوزه نظامی و علیرغم همکاری‌های میدانی در سوریه ندارد؛ یعنی برخلاف ارزیابی مقامات ایران که خود را متحد راهبردی روسیه و چین می‌دانند، مسکو به هیچ عنوان چنین نگاهی به تهران ندارد. به همین دلیل هم اساسا بنایی برای فروش جنگنده‌ها و دیگر سلاح‌های راهبردی مانند سوخو -۳۵ به ایران ندارد.» /شرق