هوشمند سفیدی

آرمان امروز : بی تردید، یکی از آرمان های مهم بشری، “خشونت پرهیزی” و رقم زدن جهان، جامعه و عرصه های عاری از خشونت و شکل گیری روابط فردی، اجتماعی، ملی و بین المللی بدون توسل به هرگونه زور و خشونت در اشکال مختلف است. امروزه، خشونت از کمترین تا بالاترین سطح؛ انسان را تحت سیطره و آزار خود درآورده و روح وروان و زندگی او را تحت تأثیر قرار داده است.

برخلاف این واقعیت، گسترش خشونت از سطح عریان تا پنهان و نمادین آن، این عقیده و باور را که “زور” نمی تواند پایدار و دائمی باشد و فاقد مشروعیت و مقبولیت است سست نکرده و مداوم در حال تقویت و تشدید است؛ شاید همین تلاش است که باعث شده حتی افرادی مثل “جوزف نای” یا طرح نظریه قدرت سخت، از قدرت نرم نیز سخن گویند، اما قدرت نرم را شاید بتوان مترادف با خشونت نمادین و تقریباً یکی دانست که در نظریه “پیر بوردیو” تبلور می‌یابد؛ ویژگی مهم این نوع خشونت بعضاً عدم آگاهی فرد یا گروه با جامعه از اعمال خشونت علیه خود است، این نوع خشونت، درواقع شکل تکامل یافته و ظاهرپسند خشونت سنتی است که بیشتر در حالت فیزیکی تجلی می یافت، امروزه، خشونت در شکل نمادین، از طریق سازوکارهای، فرهنگی اعمال می شود و عرصه آن یا میدان عملکرد خشونت، کلیه عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را در بر می گیرد.

نکته حائز اهمیت در این بحث، این است که تنها نهادی که امروزه حق انحصار و کاربرد مشروع قدرت را دارد، “دولت” است؛ که از طریق سازوکارهای دموکراتیک این حق را به دست می‌آورد تا برای تأمین امنیت، اعمال قانون و دفاع از قلمرو سرزمینی، آن را به کار گیرد، اما این موضوع نیز از مکانیسمی تبعیت می کند که زور را به اقتدار تبدیل می کند، وگرنه فاقد مشروعیت خواهد بود، گرچه، دولت نیز نمی تواند محدوده، گستره، شکل و شمایل و نحوه کاربرد آن را به گونه ای دلبخواهانه پیش ببرد، بلکه مدام باید کرامت انسانی و حقوق عامه را در این موضوع مدنظر قرار دهد؛ و برای کاهش خشونت قانونی نیز برنامه روزآمد و مدونی داشته باشد، در همین راستا، امروزه حتی برخی از دولت ها، مثل اتریش و سوئیس از شکل دهی نهادهایی که اعمال خشونت می کنند، پرهیز می کنند که نماد تمایل به سوی جامعه سیاسی بدون خشونت است لذا، یک دولت مقتدر دولتی است که کمتر از اختیار حق کاربرد خشونت مشروع در مواقع ضروری استفاده می‌کند؛ این رویکرد درواقع منطبق بر دیدگاه‌هایی است که کاربرد خشونت را مساوی با شکست سیاست می دانند، “موریس دوروژه” در کتاب “اصول سیاست”، این عقیده را مطرح می کند که هرگاه دولتی از ابزار زور برای حل مسائل، مشکلات، اختلافات و بحران ها استفاده کند، درواقع شکست خورده و نتوانسته است مسئله خود را از طریق سیاسی، حل و فصل کند، نکته دیگر آنکه ارتقای میزان مشروعیت یک نظام سیاسی، اقتدار آن را افزایش می دهد و لذا کاربرد قدرت مشروع حتی در مواقع ضروری، روح خشونت را تا حد ممکن کاهش می دهد و آن را قابل تحمل می سازد. باتوجه به این مطالب، کاهش اعمال خشونت حتی در مواقع قانونی امری است که باید مدام مورد بررسی و عمل قرار گیرد، در کنار آن، ریشه یابی کلیه اشکال و ابعاد خشونت در جامعه در کلیه سطوح، نیاز ضروری جامعه امروز است تا بتوانیم به سمت جامعه آرام و بدون خشونت حرکت کنیم این خشونت زدایی باید از نهادهای نخستین تا بالاترین سطوح جامعه مدنظر قرار گیرد و برای هر یک سیاستگذاری انجام پذیرد.  نکته آخر اینکه باید از طریق آموزش های لازم فرهنگ سیاسی، اقتدارگرا جای خود را به فرهنگ سیاسی دموکراتیک و مشارکتی بدهد.