آرمان شرق-گروه بین الملل:در فضای مملوء از ناامیدی نسبت به احیای برجام در نتیجه مواضع اتخاذ شده از سوی سران سیاسی کشورمان و طرف‌های غربی در چند هفته گذشته، یادداشت جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بار دیگر توافق هسته‌ای ایران را به مدار توجهات رسانه‌ها و ناظران سیاسی بازگردانده است.

بیم و امیدهای ایران و آمریکا در مذاکرات پیش رو

روزنامه آرمان امروز نوشت:  در فضای مملوء از ناامیدی نسبت به احیای برجام در نتیجه مواضع اتخاذ شده از سوی سران سیاسی کشورمان و طرف‌های غربی در چند هفته گذشته، یادداشت جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بار دیگر توافق هسته‌ای ایران را به مدار توجهات رسانه‌ها و ناظران سیاسی بازگردانده است.
جوزپ بورل از پیشنهادات خود برای احیای برجام به ایران و آمریکا در شرایطی پرده برداشت که اغلب تحلیل‌گران از «مرگ خاموش برجام» سخن به میان می‌آوردند. بدین معنا که به صورت رسمی کسی از پایان برجام سخن به میان نمی‌آورد اما در عمل تنها اظهارنظرهای شفاهی پیرامون این توافق باقی مانده است و در صحنه میدانی شاهد رسیدن توافق به خط پایان هستیم.  با این وجود، پیشنهاد اخیر بورل همچون دمیدن آتش خاکستر نیمه جان برجام، بار دیگر امیدها را نسبت به احیای برجام و بازگشت طرفین به میز مذاکره زنده کرده است. بورل در ارتباط با پیشنهاد خود گفته بود: «این متن، بهترین توافقی است که من به عنوان تسهیل‌کننده مذاکرات آن را ممکن می‌بینم. این توافقی بی‌نقص نیست اما به تمامی عناصر حیاتی رسیدگی می‌کند و شامل مصالحه‌های سخت حاصل شده توسط طرفین می‌شود.» در چند روز گذشته نیز شاهد هستیم که پیشنهاد بورل واکنش‌های مختلف را در آمریکا، اروپا و ایران به همراه داشته است.
تلاش‌های ادامه‌دار آمریکا برای انداختن توپ به زمین ایران
در نخستین واکنش‌ آمریکایی‌ها به بسته پیشنهادی جدید بورل، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا دریافت متن پیش‌نویس ارائه شده از سوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، برای نهائی کردن مذاکرات احیای برجام را تائید و گفته بود، در حال بررسی آن برای اجرای کامل برجام هستیم. در جدیدترین واکنش نیز  ندپرایس، اظهار داشت: «در حال بازبینی و بررسی آن هستیم. بازخوردمان نسبت به آن را به طور مستقیم با متحدان اروپایی‌مان در جریان خواهیم گذاشت اما برداشت ما این است که طرح پیشنهادی آقای بورل بر اساس توافقی است که روی میز بوده، با مشقت میان اعضای گروه ۱+۵ مذاکره شده و از ماه مارس در انتظار پذیرفته شدن بوده است. وقفه‌ای  ایجاد شده، مدت زمانی طول کشیده و نتوانسته‌ایم در این فاصله به بازگشت دوجانبه به پایبندی به برجام دست پیدا کنیم، ما دلیل ایجاد آن نبوده‌ایم‌.»
هم‌راستای با اظهارات پرایس، جان کربی، هماهنگ کننده ارتباطات استراتژیک در شورای امنیت ملی کاخ سفید، در یک نشست خبری، با انداختن توپ به زمین ایران اعلام کرد: «مذاکرات برای حصول یک توافق جدید با ایران تقریبا کامل شده است اما این، مسئولیت ایران است که توافق را بپذیرد یا نه!» مجموع این اظهارات نشان‌گر آن است که کاخ سفید همچنان بر سیاست خود مبنی بر انداختن توپ به زمین ایران ادامه می‌دهد.
آمادگی تهران برای واکنش به تحریم‌ها
در سوی مقابل غربی‌ها، سیدابراهیم رئیسی، پنجشنبه ۶ مردادماه در جمع مردم کبودراهنگ، به طور ضمنی به موضع ایران نسبت به برجام و پیشنهاد روی میز اخیر جوزپ بورل اشاره کرد. وی با بیان اینکه ما باید با شعار «ما می‌توانیم» امور را پیش ببریم، تصریح کرد: «این موضوع معنایش شکست دشمنان انقلاب است به طوریکه مردم رسماً اعلام می‌کنند می توان با مقاومت تحریم را بی اثر کرد بنابراین وظیفه خود می‌دانیم به خواست مردم ایستادگی مقابل زیاده خواهان و مقابل نظام سلطه را در دستور کار قرار دهیم و از مواضع جمهوری اسلامی عقب نشینی نکنیم.»
علاوه بر اظهارات رئیسی، حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه، دیروز -جمعه- در جمع رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور با تشریح آخرین تحولات مربوط به گفتگوهای رفع تحریم تاکید کرد: «ما در دستگاه دیپلماسی مذاکرات را دنبال خواهیم کرد اما می‌خواهیم به یک توافق خوب، قوی و پایدار دست یابیم.»
اظهارات مثبت رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در شرایطی است که سید محمد مرندی، استاد دانشگاه و مشاور ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در گفتگوی اخیر خود با سایت جماران تاکید کرده بود: «می گویند خروج سپاه از لیست تحریم ها، پیش شرط ایران است، در حالی که چنین نبوده و نیست؛ این گونه تبلیغ می کنند برای آنکه کسی متوجه طفره رفتن آنها از دادن تضمین های لازم نشود.»
قبل‌تر نیز در اظهاراتی مشابه با گفته‌های مرندی، محمد کوثری نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، درباره نقش سپاه در نهایی نشدن توافق برجام گفته بود: «به هیچ عنوان نمی توان قبول کرد سپاه که حافظ دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران است و در کنار ارتش و نیروی انتظامی برای تامین امنیت کشور تلاش می کند، تحریم باشد.»
آخرین وضعیت احیای مذاکرات برجام در بوته ارزیابی کارشناسان
اظهارات مستقیم و غیرمستقیم مقام‌های سیاسی ایرانی و آمریکایی در ارتباط با پیش‌نویس جدید ارائه شده از سوی بورل، به وضوح نشان دهنده تداوم رویکرد سابق مبنی بر میل به احیای توافق در وضعیت تداوم تعلیق است. با این اوصاف، «آرمان‌امروز» به منظور پی‌گیری آخرین وضعیت مذاکرات و دلایل پیچیدگی هر چه بیشتر فضا برای احیای این توافق، دیدگاه کارشناسان حوزه مسائل سیاست خارجی را جویا شده است.  در همین راستا، سید جلال ساداتیان، سفیر اسبق ایران در انگلیس و کارشناس حوزه مسائل سیاست خارجی، قاسم‌محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت‌امور خارجه و کارشناس مسائل سیاست خارجی و علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه به پرسش‌های خبرنگار «آرمان امروز» پیرامون آخرین تحولات و چرایی بلاتکلیفی مذاکرات احیای برجام پاسخ گفته‌اند.
سید جلال ساداتیان: دورنمای مثبتی برای باز شدن گره هسته‌ای قابل تصور نیست
سید جلال ساداتیان در بخش ابتدایی از گفته‌های خود در ارتباط با گره‌های موجود در پرونده هسته‌ای ایران تاکید کرد:‌ «هم ایران و هم آمریکا در حال سنجش یکدیگر در فضایی همانند رینگ بوکس هستند تا ببیند کدام طرف از موضع‌هایش عقب‌گرد خواهد داشت. در وضعیت جدید، شرایطی انعطاف‌ناپذیر بر پرونده هسته‌ای حاکم شده اما باید توجه داشت که این روند پر پیچ و خم در حالی است که هر دو طرف به‌یک شکلی نیازمند احیای برجام هستند.»: سفیر سابق ایران در انگلیس با تاکید بر اینکه در شرایط کنونی، آمریکایی‌ها تفاهم را اولویت می‌دانند تا از این طریق انرژی ایران را راهی اروپا کنند، چون گرانی انرژی افکار عمومی  اروپایی‌ها را علیه دولت‌ها شورانیده است، گفت: «استراتژیست‌های آمریکایی در تلاش هستند با تفاهم، فرصت ورود گاز ایران به اروپا مهیا شود. این‌ را هم باید در نظر گرفت، آمریکایی‌ها تحت‌فشار شدید لابی صهیونیست هستند تا مانع از احیای برجام شوند. به‌همین دلیل مجلس سنای ایالات‌متحده با ۶۶ رای نقطه اختلافی ایران و آمریکا که خروج سپاه از لیست تحریم‌ها است را مصوب کرد که دولت به‌هیچ وجه این‌کار را نکند تا از این طریق «تفاهم» را همچنان در حالت بن‌بست نگه دارند. در نتیجه آمریکا  به‌خاطر لابی‌های داخلی یا اعمال فشارهای روسیه و همچنین تلاش کاخ‌سفید برای امتیازگیری بیشتر، در هم‌صدایی هسته‌ای با ایران نتوانسته‌ است قدمی بردارد و درباره برجام به‌تصمیم نرسیده‌اند.» ساداتیان در بخشی دیگر از گفته‌های خود در ارتباط با رویکرد سیاست‌خارجی ایران در بحث احیای توافق تاکید کرد: «ایران در خلال مذاکرات، موضوع‌های غیرهسته‌ای را به‌عنوان مطالبه مطرح می‌کند که این یکی از مانع‌های رسیدن به یک نظر مشترک است. به‌همین دلیل می‌توان گفت، باید فعلاً همه رایزنی‌ها مختص مسایل مربوط به هسته‌ای باشد تا بلکه با گره‌گشایی از این اختلاف، اقتصاد در ایران بتواند از این روزهای مملو از تهدید و تحدید رهایی پیدا کند.»
این کارشناس مسایل‌ بین‌الملل  در ادامه به خبرنگار «آرمان امروز» گفت: «ای کاش موضع افراطی تندورهای ایران به‌نحوی خنثی می‌شد، تا تیم سیاست‌خارجی دولت قبل با هدایت ظریف می‌توانست از این پرونده با نتیجه‌ای مطلوب خارج شود. در وضعیت جاری نیز  شاهد هستیم که جناح تندرو مجال بازیگری و حرکت در مسیر توافق را از حلقه طرفداران دیپلماسی از وزارت خارجه سلب کرده است.»
سید جلال ساداتیان در پایان تصریح کرد: «در وضعیت کنونی احتمال قوی این است که لابی‌‌گری‌های قطر به نتیجه برسد تا نهایتاً طرفین با عقب‌نشینی از موضع‌ها به نقطه وسطی برسند. با این حال، تاکید چیزی جز این نمی‌تواند باشد که در شرایط فعلی نمی‌توان دورنمای مثبتی برای باز شدن گره هسته‌ای متصور شد.»

قاسم محبعلی: مذاکره‌کنندگان ایران از افراط و تفریط پرهیز کنند
قاسم‌محبعلی، در بخش ابتدایی از اظهارات خود در ارتباط با وضعیت تعلیق به وجود آمده در مذاکرات ایران و آمریکا، تاکید کرد: در ابتدای امر باید توجه داشت که خاموش کردن دوربین‌ها، نشانه‌ای بارز از خروج کامل ایران از برجام است؛ البته باید منتظر گزارش آژانس درباره این موضوع باشیم. یعنی اینکه آنها خاموش شدن دوربین‌ها را چطور استدلال کنند و آمریکا چه واکشنی به این اتفاق داشته باشد. چون ایران علاوه بر این اقدام حجم غنی‌سازی را هم بالاتر برده است. باید چند روز صبر کرد تا واکنش طرفین مذاکرات هسته‌ای را نسبت به این کنش‌های ایران شاهد باشیم.»
وی افزود: «برجام مساله‌ای بسیار جدی برای کل نظام بین‌الملل است و هرکدام از طرفین بنا بر احتیاج باید از مواضع خود کوتاه بیایند. اینکه جهان عادت دارد هر چند وقت یکبار مذاکراتی بدون نتیجه برگزار شود، هیچ مشکلی را حل نمی‌کند اما شواهد نشان می‌دهد، نه ایران و نه آمریکا به‌هیچ وجه حاضر نیستند مطالبه‌های‌شان را تعدیل کنند.» این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در بخشی دیگر از گفته‌های خود درباره اینکه ایران به‌برجام احتیاج بیشتری دارد یا آمریکا،‌ گفت: «ایران اقتصادش را در ورطه ‌ورشکستگی کامل می‌بیند و به‌همین دلیل باید همه تلاش‌اش را به‌کار بگیرد تا در خلال نشست‌های هسته‌ای مطالبه‌های منطقی‌ای را طرح کند و برای اینکه مردم از این گرفتاری‌ عظیم معیشتی نجات پیدا کنند، حضوری واقع‌بینانه در رویارویی با طرفین داشته باشند. آمریکا در شرایطی یکی از طرفین توافق هسته‌ای است که تفاهم یا عدم آن ارتباط مستقیمی با شرایط مردم‌اش ندارد و به‌همین دلیلی بر عقب‌نشینی از مواضع خود نمی‌بیند.»
قاسم‌محبعلی در پایان گفت: «دولت سیزدهم در آستانه یک‌سالگی انتقادهای زیادی را متوجه خود می‌بیند. پس تیم سیاست‌خارجی دولت سیزدهم باید از افراط و تفریط در مذاکرات دوری کند تا شاید بتوانند، کمی از گرفتاری‌های موجود را کاهش بدهند.»
 علی بیگدلی: روس‌ها مهم‌ترین مانع در مسیر احیای برجام هستند
علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین‌الملل نیز در ارزیابی خود از انسداد به وجود آمده در مذاکرات احیای برجام به خبرنگار «آرمان امروز» گفت: «بعد از نشست اخیر آستانه در تهران، قطعی شد که روس‌ها برجام را گروگان گرفته‌اند تا به اهداف ویژه خود در رقابت با آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها بعد از تنش‌های به وجود آمده در بحران اوکراین برسند. این در حالی است که ایران هم  نمی‌تواند برای خروج از وضعیت بغرنج اقتصادی کاری کند و همچنین روس‌ها هم قادر نیستند برای خروج اقتصاد ایران از حالت احتضار کنونی قدمی بردارند.» وی افزود: «در وضعیت کنونی یکی از مسائلی که می‌تواند نقشی مثبت را در مسیر احیای برجام داشته باشد، در ارتباط با موضوع نیاز اروپایی‌ها به نفت و گاز ایران بعد از جنگ اوکراین است. البته باید توجه داشت که تهران نیز نسبت به تسهیل روند صدور انرژی به اروپا بی‌میل نبوده و نیست. در چنین فضایی، جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مکالمه‌های تلفنی با امیراحمدیان و باقری تا حدودی به‌سطح انتظارات ایران توجه نشان داده است.» این کارشناس مسائل بین‌الملل در بخشی دیگر از اظهارات خود تاکید کرد: «توقع‌هایی که مذاکره‌کنندگان ایرانی روی میز مذاکره می‌گذارند، بعضاً خارج از مباحث هسته‌ای است که این موضوع رسیدن به نتیجه را دشوار می‌کند اما ایران برای اینکه بتواند پاسخی به مطالبه‌های تندورهای داخلی بدهد مساًله «خروج سپاه از لیست تحریم‌ها» را طلب کرده است که به‌طور آشکار ذیل برجام نیست و می‌توان گفت، این خواسته با تلاش برای احیای برجام و در نتیجه حل مشکلات ریز و درشت معیشتی همخوان نیست.» وی افزود: «در واقع مشکل اصلی در شرایط فعلی چیزی جز این نیست که ایران به خروج سپاه از لیست تحریم‌ها اصرار دارد. باید دید «بورل» چه پیشنهادی را به‌آمریکایی‌ها داده است. اما نکته معلوم این است که مسئول سیاست‌خارجی اروپا در تلاش است تا کفه‌ترازو را به‌نفع ایران سنگین کند.» بیگدلی در بخشی دیگر از گفته‌های خود در ارتباط با تاثیرات جنگ اوکراین بر مذاکرات احیای برجام به خبرنگار «آرمان امروز» گفت: «شرایط حاکم در نظام بین‌الملل و وضعیتی که بعد از جنگ اوکراین برای کشورهای اروپایی رقم خورده است، باعث شده آمریکایی‌ها از اراده‌ای جدی برای ورود به مذاکرات احیای برجام برخوردار باشند. با این وجود، جمع‌کردن دوربین‌ها و عدم ارائه گزارش‌ ماهانه از سمت ایران از نظر طرفین نشانه‌ای منفی است. اما باید توجه داشت که تهران هم به تلافی نیمه‌کاره ماندن مذاکرات چنین اقدامی  را در پیش گرفت.» این کارشناس مسائل بین‌الملل در بخش پایانی از گفته‌های خود تصریح کرد: «مباحثات و جنجال‌های موجود میان ایران و طرف‌های اروپایی در شرایطی است که احیای برجام هم برای ایران لازم است و هم اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها. تمامی طرفین به پایان این تنازع سفت و سخت احتیاج دارند اما تا زمانی که هیچ‌قدم مثبتی از سوی دو طرف برداشته نشود، پرونده هسته‌ای همچنان پرونده‌ای مجهول در نظام بین‌الملل باقی خواهد ماند.»