آرمان امروز: روابط ایران و آمریکا در حالی که در شهریور ماه سال گذشته بواسطه نزدیک بودن به احیای برجام در مسیر تنش زدایی قرار گرفته بود، با تحلیل اشتباه برخی در پیرامون وزارت خارجه بار دیگر متشنج شد و علاوه بر از دست رفتن برجام، تنش ها را نیز به بالرین سطح ممکن رساند که منجر به درگیری نیابتی در عراق و سوریه شد. این روند در هفته های اخیر اما رنگ و بویی دیگر به خود گرفت. علت نیز مشخصا بهبود روابط ایران و عربستان بود.

بهبود رابطه ای که سبب شد تا حداقل کشورهای عربی، آمریکا را تحریک به درگیری با ایران نکنند. دقیقا در همین مقطع زمانی بود که زمزمه های تبادل زندانیان میانایران و آمریکا به گوش رسید. اتفاقی که اگر نهایی می شد، مشخصا کمک می کرد تا سطح تنش زدایی به بالاترین حد خود در یک سال گذشته برسد و شاید پس از آن نیز توافقی میان ایران و آمریکا شکل می گرفت.

با این وجود آمریکا در برخی موضع گیری ها اعلام کرد که تبادل زندانیان در سال ۱۴۰۱ رخ نخواهد داد. اظهارنظری که برخی بر این باور بودند به علت رسانه ای شدن این امر بود. رسانه ای شدن تبادل زندانیان یا حداقل اعلام جزئیات آن گویا برای دولت بایدن گران تمام می شود و به همین علت آن ها به نظر می رسد به دنبال این هستند تا در زمان دیگری این اقدام را انجام دهند زیرا در قبال آن گویا قصد آزادسازی پول های بلوکه شده ایران را دارند.

این شائبه ها و این اما و اگرها این ذهنیت را ایجاد کرده است که گویا در این مقطع زمانی، بهبود روابط ایران و آمریکا ممکن است اما طلسم شده و هیچ یک گام اول را در این مسیر بر نمی دارند.

طلسمی که درگفته ها و اظهارنظرهای مقامات طرفین نیز به وضوح مشخص است و هر یک از طرفین، عامل عدم پیشرفت مذاکرات را طرف مقابل می دانند.

در همین خصوص معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز جمعه در کنفرانسی خبری هفتگی خود با اشاره به بازداشت سیامک نمازی و بیان این‌که درکنار شهروندان‌مان ایستاده‌ایم گفت: رئیس‌جمهور بایدن و وزیر خارجه بلینکن هیچ اولویت بالاتری نسبت به ایمنی و امنیت شهروندان آمریکایی زمانی که در خارج از کشور هستند نداریم.

وی ادامه داد: اشخاص این دولت ازجمله وزیر خارجه بلینکن، ‌سفیر کارستنس، مشاور امنیت ملی جیک سالیوان و حتی خود رئیس‌جمهور به طور مداوم با خانواده آمریکایی‌هایی که زندانی شده‌اند، درارتباط هستند. ما با آن‌ها درخصوص پرونده‌ زندانیان صحبت می‌کنیم. ما همچنین درخصوص راه‌هایی که می‌توان آن‌ها را در سریع‌ترین زمان ممکن به وطن بازگرداند، تعامل می‌کنیم.

پاتل عنوان کرد: من وارد جزئیات درخصوص برنامه‌ریزی‌های‌مان و این جور مسائل نمی‌شوم اما ما با خانواده‌ ها دیدار داریم. ما به طور مداوم با آن‌ها دیدار می‌کنیم. رئیس‌جمهور شخصا در این مسئله حضور دارد. وزیر خارجه نیز شخصا پیگیر این مسئله است. معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا درخصوص برجام گفت: ما مدت‌ هاست که گفته‌ایم که به اطمینان حاصل کردن از عدم دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای متعهد هستیم و همچنان باور داریم که دیپلماسی بهترین روش برای رسیدن به این هدف است. در عین حال ما با همکاری تمامی متحدان و شرکا برای تمامی گزینه‌ها آماده می ‌شویم.

از سوی دیگر تهران متحدان تازه‌ای در حوزه آسیا و آمریکای جنوبی یافته است، در سازمان ‌های همکاری‌های منطقه‌ای به عضویت کامل درآمده و برای تجارت منطقه ‌ای خود محل ‌هایی یافته است. با این وجود اما نیازهای اقتصادی ایران تامین نشده است و هر روز ارزش پول ملی کاهش می یابد.

بر همین اساس نیاز به مذاکره در حوزههای دیگر است. از جمله مواردی که می‌تواند در مورد آن ها با غرب گفت ‌و گو کند فروش نفت و خروج از تحریم ‌های نفتی و پس از آن کاهش تحریم‌ های بانکی است؛ تحریم ‌هایی که کشور طی ۴۴ سال گذشته به بخش‌ هایی از آن عادت کرده و اقتصاد ایران البته که با مدیریت آشفته کنونی وضعیت را وخیم‌تر کرده است. باید توجه داشت که سال ۱۴۰۳ سال انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکاست و در این سال آمریکایی‌ها به دنبال بسته شدن یا حداقل ورود پرونده ‌های باز سیاست خارجی خود عمدتاً در مورد ایران نیستند. این مساله را می‌توان در مورد انتخابات بایدن در دوره گذشته به وضوح مشاهده کرد. در حال حاضر وضعیت پرتنش در اروپا و مناسبات پیچیده آمریکا با روسیه و چین به نوبه خود دستگاه دیپلماسی ایالات متحده را مشغول خواهد کرد و وضعیت خاکستری کنونی تنها با یک تغییر یا شوک سیاسی فنی می ‌تواند تغییر کند که این اقدام کنشی اگر از سوی تهران صورت گیرد در غرب مجبور واکنش به آن خواهند بود.

اما نباید از دستگاه دیپلماسی و وزارت خارجه برای ایفای نقش در این فرآیند انتظار خلاقیت طراحی یا حتی کنترل وضع موجود را برای حفظ منافع حداکثری ایران داشت.

نگاهی به روند مذاکرات نشان می‌ دهد اظهارنظرهای اروپایی هم در به ثمر نرسیدن این گفت‌ و گوها بی‌تاثیر نبوده است. پایتخت‌های اروپایی و دولت‌های اروپایی حاضر در برجام در بیانیه‌هایی‌ متفاوت و البته مشترک و از قول دیپلمات‌های خود اعلام کرده بودند که آنچه جوزپ بورل ارائه کرده است غیرقابل مذاکره و تغییر است. به نظر می‌رسد این گفت‌وگوها از سوی طرفین با بی‌میلی دنبال می‌شود و اروپایی‌ها هم چندان علاقه‌مند به ادامه این گفت‌وگوها نیستند و البته در تهران هم آرایش حاضران در مذاکرات و البته توئیت‌های نماینده روسیه از رویکردهای متنوعی حکایت داشت. شاید مهم ترین شوک برای خروج از این طلسم، پایان جنگ اوکراین باشد. پایانی که چین در تلاش است با میانجیگری آن را رقم بزند و خود را بار دیگر به عنوان دولت تعیین کننده در جهان از این طریق معرفی کند.
ین اتفاق مشخصا کمک خواهد کرد تا دلخوری اروپایی ها از ایران تا حدودی کاهش یابد و دیگر در مسیر احیای برجام ساز مخالف نزنند. ساز مخالف اروپایی ها نیز ریشه در این دارد که آن ها همچنان بر این باور هستند که ایران به روسیه در حمله به اوکراین کمک کرده است و این امر برای ان ها یک خط قرمز غیرقابل چشم پوشی است. خط قرمزی که شاید در روزهای آتی چین آن را پاک کند. این امر از آن جا قابل پیش بینی است که فرانسه، آلمان و سایر قدرت های اروپایی از پایان جنگ به دست چینی ها به شکل جدی استقبال می کنند.