«آرمان امروز» از لزوم توجه به جمعیت چند میلیونی مجردها گزارش می دهد:

آرمان امروز: حمید رضا خالدی: گرچه آمار دقیقی از تعداد مجردهای کشورمان منتشر نشده اما، براساس اظهارات خود مسئولان، هم اینک آمار آنها بین ۱۱ تا ۱۳ میلیون مجرد تخمین زده می شود.  بیشترین رقم مجردها در کشور به آماری بر می گردد که امسال از سوی مدیرکل سلامت خانواده و جمعیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی منتشر شده است. به گفته وی؛ بیش از ۱۳ میلیون جوان مجرد ایرانی که در آستانه ازدواج هستند، سن مناسب ازدواج را سپری کرده‌اند یا در حال سپری کردن این سن هستند.

اما شاید معتبرترین آمار در این زمینه را بتوان مربوط به آمار سازمان ثبت احوال کشور و آخرین سرشماری‌های پایگاه اطلاعات جمعیتی کشور دانست که براساس آن، در حال حاضر ۱۱ میلیون و ۲۴۰ هزار نفر در در سن متعارف ازدواج قرار دارند یا از این سن گذشته‌اند، اما هرگز ازدواج نکرده‌اند. از این بین ۵ میلیون و ۵۷۰ هزار مرد و ۵ میلیون و ۶۷۰ هزار زن هستند.

زنان مجرد؛ ۳ برابر مردان مجرد

قدر مسلم و به گفته کارشناسان، شرایط دختران مجرد بسی بغرنج تر از پسران مجرد است.   رئیس فراکسیون مدیریت شهری ضمن اذعان به افزایش آمار مجردها گفته است، خانوار‌های زن سرپرست که در اثر عواملی مثل فوت همسر، طلاق، اعتیاد همسر، ازکارافتادگی همسر و افزایش تجرد قطعی؛ آمار رو به افزایشی داشته‌اند، در زمره اقشار آسیب‌پذیر به حساب می‌آیند. مطابق آمار وزارت تعاون در سال ۹۹ حدود ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که یارانه دریافت می‌کنند، البته آمارواقعی این خانوار‌ها بیشتر از میزان اعلام شده است.

اما محسن پیرهادی در عین حال تاکید کرده که  خانوار‌های بدسرپرست یا دختران مجرد قطعی که یارانه آن‌ها به حساب پدر یا مرد خانواده واریز می‌شود، در این آمار محاسبه نشده‌اند و معمولا جز غایبان آمار رسمی هستند، اما در واقعیت سرپرستی خانواده را برعهده دارند.

اما نسبت زنان مجرد به مردان مجرد چقدر است؟ سوالی که پیرهادی در پاسخ به آن می گوید: براساس گزارش مرکز آمار ایران در سال ۹۹ حدود یک میلیون زن هرگز ازدواج نکردهِ ۳۰ تا ۳۹ ساله در کشور هستند که بخشی از آنان در زمره وضعیت تجرد قطعی قرار خواهند گرفت. از طرفی حدود ۲۴۲ هزار زن ۴۵ ساله هرگز ازدواج نکرده‌اند که این آمار در مورد مردان ۵۰ ساله و بیشتر، حدود ۸۲ هزار نفر است.

آمار ۷ درصدی مجردهای قطعی

در این میان ولی همچنان سوال مغفول مانده ای باقی است که کمتر به آن توجه شده است. اینکه چرا در حالیکه تمام برنامه ریزی ها و طرح های دولت برای متاهلین است و با وجود نگرانی های نمادینی که از کاهش جمعیت دارد، هیچ برنامه برای مجردها و یا افزایش تمایل آنها به ازدواج و از همه مهمتر برنامه ریزی برای آینده آنها ندارد؟

شهلا کاظمی پور جمعیت شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در واکنش به آمار نگران کننده مجردها در کشور به «آرمان امروز»می گوید: مهم تر از تعداد ۱۳ میلیون مجرد در کشور، موضوع افزایش سن ازدواج است. در یک دوره متولدان دهه ۶۰ در سن ازدواج قرار داشتند که به همین دلیل ازدواج افزایش داشت. هم اکنون متولدان دهه ۷۰ به سن ازدواج رسیده اند اما به دلیل سیاست های منفی جمعیتی، اکنون تعدادشان کمتر است و با توجه به این که جمعیت در معرض ازدواج کمتر شده، تعداد ازدواج هم به تناسب آن کاهش می‌یابد؛ از سوی دیگر سن ازدواج هم به دلایل مختلف رو به افزایش است و این موضوعی است که باید درباره آن اظهار نگرانی کرد.

وی با ذکر اینکه وقتی آقایان به سن ۵۰ و خانم ها به حدود ۴۰ تا ۴۵ می رسند و در حال و هوای ازدواج نیستند به این حالت تجرد قطعی گفته می شود می گوید: این رقم طبق آمار متداول برای آقایان معمولا ۲ درصد مجردها و برای خانم ها ۴ تا ۵ درصد مجردها محاسبه می شود ولی اکنون این رقم در کشور ما به حدود ۷ درصد رسیده است ضمن اینکه تعداد خانم های مجرد قطعی حدود ۳۵۰ هزار نفر بوده و آمار تجرد قطعی برای خانم ها رو به افزایش است.

کاظمی پور همچنین می افزاید: «بر اساس آمارهای رسمی اگر تمامی مردان ازدواج کنند، فقط یک سوم زنان شانس ازدواج دارند. دو سوم زنان نیز شانس ازدواج را از دست می‌دهند، مگر اینکه با مردان مطلقه یا همسر فوت شده ازدواج کنند. با این تفاسیر باز هم احتمال تجرد دختران وجود دارد.»

کاظمی پور درباره وضعیت دختران هم آمار قابل توجهی ارائه می کند: در زنان گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ ساله ۷۸ درصد و همچنین در گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ ساله ۴۲ درصد مجرد هستند. در گروه سنی ۲۵ تا ۲۹ ساله نیز میزان مجردها ۳۰ درصد است. در تمامی گروه‌های سنی به دلیل تاخیر در ازدواج سن مجردی افزایش پیدا می‌کند و این تاخیر باعث می‌شود زنان شانس ازدواج‌شان را از دست بدهند.

نقش غیرقابل انکار دولت

دکتر حاتم حسینی، دیگر جامعه شناسی است که از منظر دیگری به بحث تجرد نگاه می کند. وی در گفت و گو با «آرمان امروز» می گوید: حدود یک ربع قرن است که آمار باروری در کشور ما کمتر از سطح جایگزینی است که کمترین اثر آن می تواند منجر به سالخوردگی بیشتر جامعه شود.  وی می افزاید: البته با وجود افزایش آمار طلاق یا میل به تجرد، هنوز هم ساختار زناشویی در ایران به مراتب بسیار قوی تر و بهتر از بسیاری از کشورهاست. یعنی اگر به این مساله توجه شود می توان به راحتی به آمار ازدواج و زاد و ولد را افزایش داد.

این جامعه شناس در عین حال به پدیده نوظهوری در کشور اشاره می کند و می گوید: ما در سالهای اخیر برای اولین بار در ساختار اجتماعی کشورمان با پدیده ای به نام پدیده «انتظار» مواجه شده ایم. اینکه جوانان وقتی می بینند بعد از درس و سربازی نمی توانند کاری پیدا کنند و زندگی مستقلی تشکیل دهند، ناخوادگاه از تشکیل زندگی و خانواده ناامید می شوند و ترجیح می دهند مجرد بمانند. از سویی ما حتی در این سالها با پدیده دیگری هم روبرو هستیم که مبتنی بر پشیمانی مردان از ازدواجشان است. یعنی وقتی آنها می بییند از پس هزینه های زندگی و دخل و خرج خانواده هایشان برنمی آیند، از اینکه تشکیل خانواده می دهند اظهار پشیمانی می کنند که این هم می توان بسیار خطرناک باشد.

حسینی تصریح می کند: از سویی ما با جامعه ای ۷۰ درصدی از هموطنانی روبرو هستیم که مشغول به کار هستند و در کانون تحولات جمعیتی قرار دارند. موضوعی که کاملا در تقابل با پدیده انتظارقرار دارد.

اما در این میان چه شخص یا اشخاص حقیقی و حقوقی مسئول برنامه ریزی برای مجردها هستند؟ حسینی معتقد است که اول و آخر این پرونده به دولت ختم می شود. وی در این زمینه می گوید: چه بخواهیم و چه نخواهیم تمام مسئولیت این ماجرا برعهده دولت است. یعنی این دولت است که باید دوره انتظار را کمتر کند. در عین حال تبعات آن نیز به خود دولت برمی گردد. یعنی این دولت است که باید شرایط را برای ازدواج جوانان و امیدوارکردن آنها و تزریق شادی و امید به جامعه مهیا کند. وگرنه نباید انتظار داشته باشد که مانند اشتغال و یا آموزش، خود مردم و خیریه ها بار این مسئولیت را به دوش بکشند.

وی در مورد این تبعات نیز می گوید: یکی از تبعات فقدان برنامه دولتی برای مجردها، بی اعتمادی و نارضایتی مردم است. یعنی دیگر جوانان اعتمادی به سیاست گذاری و برنامه ریزی های دولتی ندارند. در نتیجه افزایش این بی اعتمادی نیز دولت نمی تواند انتظار داشته باشد که مردم از سیاست ها و برنامه های وی حرف شنوی و تبعیت داشته باشند.

این استاد دانشگاه در ادامه تاکید می کند: مسلم است که وقتی جوان باهوش امروز، شرایط جامعه را می بیند و می سنجد، به طور طبیعی به این نتیجه می رسد که یا پیش پدر و مادرش بماند و یا زندگی مجردی را پیشه کند. چون نه ثبات شغلی دارد و نه منزلت اجتماعی. در مقابل ناتوانی دولت در مدیریت دوره انتظار باعث از بین رفتن انگیزه تشکیل خانواده توسط جوانان می شود و در عین حال مسئولیت پذیری آنها را کمتر و درنهایت باعث افزایش آمار مجردها و ادامه روند کاهش فرزند آوری می شود.