آرمان امروز،گروه سیاسی: «انتخابات اسفند ماه سال جاری یکی از فرصت‌های است که نظام می‌تواند برای تقویت «سرمایه اجتماعی» و برطرف‌کردن «چالش مشارکت» از آن استفاده کند. انتخابات سال جاری از این روی بسیار مهم است که در دو دوره گذشته انتخابات، میزان مشارکت نگران کننده بود. بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران سیاسی معتقدند که اگر فضای باز در کارزار انتخابات وجود داشته باشد چهره‌هایی می‌تواند به بهارستان راه پیدا کنند که از رقابتی تنگاتنگ، موفق به پیروزی شده‌اند. این می‌رساند که در این خصوص نیاز است تا همه گرایش‌ها و طیف‌های مختلف سیاسی حتی از طیف منتقد در این کارزار حضور داشته باشند. باتوجه به بیانات رهبر انقلاب که بر برگزاری یک انتخابات آزاد، فراگیر و رقابتی تاکید داشتند برخی از واژه «انتخابات دگرگون‌ساز» برای کارزار اسفند ماه استفاده می‌کنند. برای شفاف‌تر شدن این واژه که به تازگی وارد ادبیات سیاسی ایران شده با چهره‌های صاحب‌نظر «اصلاح‌طلب» و «اصولگرا» گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید. این صاحب‌نظران تاکید دارند مجلسی که با ترکیب شایستگان، نخبگان و … تشکیل شود می‌تواند موانع و چالش‌ها را پشت سر بگذاریم که البته در ابتدا نیاز به برگزاری انتخاباتی دگرگون‌ساز و باز شدن فضای انتخاباتی داریم.

فضای انتخابات بازتر شود

اخیرا «محمدرضا باهنر»، دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین در پاسخ به این سوال که پیش‌بینی شما از انتخابات پیش رو یعنی انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی چیست؟ به خبرگزاری مهر گفت: «انتخابات آینده اصلاً قابل پیش‌بینی نیست که چه کسانی چطور برنده خواهند شد یا جناح‌ها چه خواهند کرد. اصولگرایان و اصلاح‌طلبان از همین حالا مذاکرات را درون خودشان آغاز کرده‌اند. نکته مهم آن است که فضای انتخابات باید کمی بازتر شود. باید بدانیم «رقابت» شاخصه‌ای است که مشارکت را در انتخابات افزایش می‌دهد. اگر افرادی به علت زور و فشار گروهی یا حتی با تصمیم شورای نگهبان یا سایر مسائل از چرخه رقابت حذف شوند، قطعاً بخشی از جامعه نسبت به حضور در انتخابات دلسرد خواهند شد و در این رویداد شرکت نخواهند کرد، در حالی که اگر قرار است انتخابات پرشور باشد باید رقابت جدی در آن ایجاد شود. صلاحیت‌های اصلی باید از سوی شورای نگهبان مورد بررسی قرار بگیرد و به آن‌ها رسیدگی شود. نکته مهم آن است که تعیین سلامت افراد نباید به سلایق برگردد. نباید طوری باشد که بر اساس پسندیدن یا نپسندیدن یک فرد، درباره حضور او در عرصه رقابت تصمیم‌گیری صورت بگیرد. مردم نباید احساس کنند انتخابات دو مرحله‌ای است که یک مرحله آن شورای نگهبان افراد را انتخاب می‌کند و بعد از آن نوبت به مردم می‌رسد که به فرد مورد علاقه خود رأی بدهند.»

الزامات انتخابات مشارکتی و رقابتی

«علی دارابی»، تحلیلگر مسایل سیاسی در یاداشتی که در اختیار «آرمان امروز» قرار داده‌ است در رابطه با الزامات انتخابات مشارکتی و رقابتی می‌نویسد: یازدهم اسفند ۱۴۰۲، دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری است. رهبری در دیدار با کارگزاران نظام در ماه مبارک رمضان، انتخابات آخر سال را «خیلی مهم»، «مظهر قدرت ملی» و «بازدارنده از فشار دشمنان» بر شمردند. ایشان در بیان ویژگی های انتخابات خوب «سالم بودن، رقابتی بودن، مشارکت بالا» را مورد توجه قرار دادند…

الزامات آنچه که رهبری از انتخابات مشارکتی و رقابتی مد نظر دارند به گمانم مشروط به تحقق اصول زیر است:

یکم/ انفتاح فضای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی کشور: نشانه ها و علائم این گشودگی را باید در کاهش خط و نشان کشیدن مقامات، نهادها و مسئولان برای مردم، تشکل ها، احزاب سیاسی و زندگی عادی شهروندان باید در عمل مشاهده کرد. رسانه ها باید نمود عملی این انفتاح از هم اکنون و نه در آستانه انتخابات باشند. دوم/ پذیرش اصل رقابت در عرصه سیاسی. مجلس خبرگان و قوه مقننه باید نماینده اکثریت مردم باشند. سلیقه ها، گرایش های مختلف سیاسی و رجال، چهره های مختلف باید امکان حضور داشته باشند تا رقابت شکل‌گیرد. سوم/ ممنوعیت دوپینگ سیاسی. مشارکت بالا، انتخابات سالم و رقابتی زمانی شکل می گیرد که برخی افراد یا جناح سیاسی خاصی از رانت یا دوپینگ سیاسی قدرت استفاده نکنند. مخاطب اصلی این سخن نهادهای نظارتی و اجرایی مسئول در امر انتخابات برای رسیدگی به احراز صلاحیت ها هستند. آنان باید امانتدار مردم و پاسدار قانون به معنای واقتی باشند و برای حذف رقیب یا رقیبان سیاسی از اهرم‌های نظارتی سوء استفاده نکنند. چهارم/ حضور گسترده چهره های شاخص و با تجربه. مجلس خبرگان و شورای اسلامی محتاج افراد خبره، بصیر، با تجربه، کارآزموده و میدان دیده سالیان طولانی عرصه اجرا و تقنین باشد. سرآمدان کشور و سرمایه های اجتماعی و نخبگان باید در صدر فهرست های انتخاباتی باشند. مجلس جایی برای آزمون و خطا نیست. اگر می خواهیم مجلس عصاره فضایل ملت و در رأس امور باشد آنچنان که امام خمینی‌(ره) معمار کبیر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی فرمودند باشد. رهبری از همگان دعوت عام برای انتخابات کردند، شرط دعوت میزبانی شایسته و با احترام است. در این باره باز هم با شما گرامیان سخن خواهم گفت.

هرچه زودتر دگرگونی در انتخابات را اعلام کنند

«محمدرضا خباز»، چهره اصلاح‌طلب و تحلیلگر مسائل سیاسی ایران در پاسخ به این سوال که اگر بخواهیم شاهده «انتخابات دگرگون‌ساز» در اسفند ماه باشیم که با رویدادهای انتخاباتی دوره‌های گذشته تفاوت داشته باشد و به افزایش میزان مشارکت منجر شود، به خبرنگار «آرمان امروز» می‌گوید: «انتخابات اسفند ماه که برای مشخص کردن چهره «قوه مقننه» برگزار می‌شود به دلیل تجربه دو دوره گذشته که با مشارکت حداقلی همراه بود، از حساسیت خاصی برخوردار است. به همین دلیل و برای شروع روند انتخابات و برای آماده‌سازی حضور حداکثری شهروندان، «شورای نگهبان» و دیگر نهادهای نظارتی باید مشخص کنند که چه انتخاباتی را می‌خواهند برگزار کنند. در فرمایشات رهبری مشاهده کردیم که ایشان بر برگزاری یک انتخابات آزاد و فراگیر تاکید داشتند. اگر باید نظر رهبری در این خصوص اجرایی شود، لازم است تا برنامه‎هایی برای دعوت از «احزاب»، «چهره‌ها» و به‌خصوص «شهروندان» در دستور کار قرار بگیرد. اگر این تغییرات اعلام نشود جامعه و فعالان سیاسی گمان می‌کنند که انتخابات اسفند ماه هم مانند دوره‌های گذشته به صورت حداقلی برگزار خواهد شد. در این صورت تغییری در میزان مشارکت مشاهده نخواهیم کرد. در انتخابات سال ۹۸ که گرایش‌های مختلف سیاسی حضور نداشتند می‌بینیم که ضعیف‌ترین مجلس تاریخ جمهوری اسلامی در بهارستان حضور دارد. یک مجلس ضعیف قطعا بر روی عملکرد دولت تاثیرگذار خواهد بود.»

این چهره اصلاح‌طلب در همین زمینه و با اشاره به گفته رهبری در مورد وظیفه مجلس ادامه می‌دهد: «پیش از این رهبری فرموده بودند که وظیفه مجلس ریل‌گذاری برای دولت است. حالا می‌بینیم که عدم ریل‌گذاری توسط نمایندگان باعث ناکارآمدی دولت شده است. مجلس شورای اسلامی بر روی همه موضوعات «سیاسی»، «اجتماعی»، «اقتصادی»، «فرهنگی» و … تاثیرگذار است. به آتش کشیدن «برجام» در مجلسی انقلابی، بزرگترین خسارت را به نظام زد. از این رو مجلسی که روی کار خواهد آمد باید متشکل از افراد «مسئولیت‌پذیر»، «پاکدست»، «میهن‌پرست» و … از همه نگاه‌ها و گرایشات باشد. مهمترین عاملی که می‌تواند باعث معرفی یک مجلس خوب شود حضور همه چهره‌های سیاسی از همه گرایش‌ها در کارزار انتخابات است. تاکنون که روزنه‌ای از امیدواری برای برگزاری یک انتخابات فراگیر به چشم نمی‌خورد.»

با انتخابات پرشور چالش مشروعیت برطرف می‌شود

«جواد آرین‌مش»، چهره اصولگرا و تحلیلگر مسائل سیاسی ایران در پاسخ به این سوال که اگر بخواهیم شاهده «انتخابات دگرگون‌ساز» باشم که با رویدادهای انتخاباتی دوره‌های گذشته تفاوت داشته باشد و شاهد افزایش میزان مشارکت باشیم، به خبرنگار «آرمان امروز» می‌گوید: «انتخابات یکی از نمادهای شاخص یک حاکمیت دموکراتیک است و مهمترین نماد انتخابات هم مشارکت شهروندان محسوب می‌شود. اگر نگاهی به تاریخ چند دهه انقلاب بیندازیم می‌بینیم که هربار «همدلی»، «انسجام»، «وحدت» و … وجود داشت توانستیم با موفقیت از چالش‌های به وجود آمده خارج شویم و هربار که این همبستگی وجود نداشت شاهده نزاع بین دسته‌های مختلف جامعه بودیم. در همین زمینه باید به انتخاباتی اشاره کنیم که در مورد موضوعاتی مانند «رفراندوم» و «اصلاح قانون اساسی» و … برگزار شد. آنجا مشاهده می‌کنیم که مشارکت جامعه به مرز ۱۰۰ درصد هم رسیده بود ولی در دوره‌های اخیر تدریجا از میزان مشارکت کاسته شده است. نارضایتی شهروندان از وضعیت اقتصادی سیاسی اجتماعی و … از جمله عموامل اصلی این ریزش بوده است. این کاهش مشارکت تا جایی ادامه داشت که میزان شرکت کنندگان در انتخابات ریاست جمهوری به پایین‌تر از ۵۰ درصد رسیده است. این موضوع نشان می‌دهد که حالا با چالش مشروعیت هم روبه‌رو هستیم که اگر همین روند ادامه داشته باشد در انتخابات اسفند ماه شاهد ریزش قابل توجهی از رای دهندگان خواهیم بود.» او در همین زمینه و با اشاره به عواملی که باعث ریزش این مشارکت شده است، ادامه می‌دهد: « «عوامل اقتصادی»، «محدودیت‌های سیاسی»، «محدودیت‌های اجتماعی» و البته «فیلترهای شورای نگهبان» و … از جمله دلایل این ریزش‌ها بوده است. در این موقعیت زمانی که اعتراضات و ناآرامی‌های سال گذشته را پشت سرگذاشته‌ایم می‌بینیم که جامعه به شدت دوقطبی شده است. در یک سو موافقان نظام ایستاده‌اند و در سوی دیگر منتقدان و قشر خاکستری ایستاده است. به‌همین دلیل انتخابات اسفندماه سال جاری را باید پرچالش‌ترین انتخابات تاریخ جمهوری اسلامی توصیف کنیم. «چالش‌مشروعیت»، «ابرچالش‌های اقتصادی»، «چالش اعتماد اجتماعی»، «مشارکت» و … از جمله موانع این انتخابات هستند. اگر تمهیداتی اندیشیده نشود ما شاهده رویدادی تلخ خواهیم بود. در این فاصله با انتخابات به‌نظر نمی‌آید با شرایطی که دولت دارد بتواند ابرچالش‌های اقتصادی را کنار بزند ولی نظام می‌تواند با برگزاری یک انتخابات فراگیر که حتی نامزده‌های طیف منتقد هم در آن به چشم می‌خورد باعث کاهش برخوردهای سیاسی و اجتماعی شود. همواره عده‌ای به صورت سنتی پای صندوق‌های رای می‌آیند ولی این نمی‌تواند به تنهایی کافی باشد. مسئولان از هم‌اکنون باید برای بهبود میزان مشارکت، از احزاب بخواهند که فعالیت خود را افزایش دهند در غیر این صورت این فرصت هم از دست خواهد رفت.