چرا خودکشی؟

مساله مهمی که در جامعه اهمیت دارد و با بی‌اهمیتی مواجه شده، خودکشی است. اینکه بگوییم زندگی کردن به زحمتش می‌ارزد یا نه پاسخی فلسفه‌ای را می‌طلبد، اما اینکه چرا برخی انسان‌ها به‌طور ناگهانی دست به چنین اقدامی می‌زنند از منظر روانشناسی باید پاسخ داده شود. همه ما باید بدانیم که انسان با رنج ‌زاده شده اما با ظرفیت‌های گوناگون روانی که اگر ظرفیت روانی هر فرد در شرایطی که به او تحمیل می‌شود تمام شود غالبا دست به چنین اقدامی «خودکشی» می‌زند.
با بررسی‌های دقیق‌تر مشخص شد مشکلات اجتماعی، اقتصادی «تورم»، محیط زندگی، وراثت و اختلالات روانی که فرد دچار آن است دست به دست هم می‌دهد تا «خودکشی، خودسوزی و…» برای پایان دادن به آنچه که تحملش سخت شده، رخ دهد.
نباید به خودکشی جز پدیده‌ای اجتماعی نگاه کرد. این مساله گاهی به صورت یک اعتراض ممکن است بروز کند. چندی پیش با یک بررسی در استان ایلام مشخص شد زنانی که امکان یا اجازه طلاق در خانواده را ندارند دست به خودسوزی می‌زنند.
محدودیت‌ها، استرس، ناکامی‌ها، وسواس، افسردگی، کناره‌گیری از اجتماع عواملی هستند که در فرد باعث خودکشی می‌شود. جسم در برابر نیستی عقب می‌نشیند، با این جمله می‌توان گفت؛ افرادی که دست به خودکشی می‌زنند در برابر آنچه پیش‌روی‌شان قرار گرفته، ناتوان هستند و با عمل خودکشی به سختی‌ها و دشواری پایان می‌دهند بنابراین اگر هر فرد به دلیل مشکلاتی در زندگی‌اش دست به خودکشی بزند دیگر زندگی معنا و مفهومی پیدا نخواهد کرد.
پس حال اگر بخواهیم خودکشی را به لحاظ جنسیتی بررسی کنیم در مردان به دلیل مشکلات اقتصادی، بیکاری و اختلالات روانی بیشتر نمود پیدا می‌کند و در زنان با مشکلاتی مانند محدودیت، آزار و اذیت از سوی خانواده و اختلالات روانی که در هر دو جنسیت «زن، مرد» وجود دارد و مربوط به سن و سال نمی‌شود.
چرا انسان باید دست به خودکشی بزند؟ تسلیم در برابر آنچه از بیرون «محیط»، به فرد فشار می‌آورد و تحمل آن را سخت می‌کند؛ یک علت اصلی دارد که مهم‌ترین آن می‌تواند اختلال روانی در فرد باشد. این عامل مهم سبب می‌شود این فرد در تنگنا و در شوک‌های ناگهانی نظیر (مرگ عزیزان، خیانت، مشکلات اقتصادی، بیکاری، عدم رضایت از آنچه که در تصور فرد نسبت به اطراف ایجاد شده و…) دست به عملی چون خودکشی بزند.
هر چند که موارد دیگری نیز وجود دارد که در ادامه این گزارش به آنها پاسخ داده می‌شود اما سوالی که هر فرد باید در آن تامل کند این است که با وجود تمامی مشکلات و سختی‌ها در زندگی انسان چرا باید خودکشی را انتخاب کند؟
بیش از ۹۰درصد کسانی که با خودکشی از دنیا می‌روند دچار اختلال روانی هستند که مهم‌ترین نوع این اختلال «افسردگی» است. به گفته متخصصان، لازم است دولت‌ها برای پیشگیری، چند اقدام اساسی را در این زمینه در دستور کار خود قرار دهند.
ناصر قاسم‌زاد مدرس دانشگاه و مدیر انجمن حمایت از سلامت، بهداشت و روان جامعه برای «اعتماد» از عوامل اصلی اقدام به خودکشی می‌گوید.

ارتباط مستقیم خودکشی با اختلالات روانی
این روانشناس در ابتدای گفت‌وگو بحث در مورد خودکشی را به محیط بیرون «جامعه» ارتباط می‌دهد:
«Suicid یا همان خودکشی؛ ارتباط مستقیمی با شیوع آن در جامعه دارد. مهم‌ترین عامل در این عمل اختلالات روانی است که در فرد وجود دارد. در واقع خودکشی یکی از بیماری‌های روانی است که افسردگی در حد بالایی را در درون فرد نشان می‌دهد. طبیعتا وجود عواملی مانند تورم، گرانی، مشکلات اقتصادی، نبود امنیت اقتصادی می‌تواند زمینه‌ساز آسیب‌پذیر بودن اقشار جامعه در ارتباط با اضطراب و افسردگی باشد، اما افرادی که دارای آسیب‌پذیری بیشتری هستند و به عبارتی پیمانه روانی آنها لبریز است و شرایط روحی مناسبی ندارند، می‌تواند زمینه را برای بروز بیماری همچون اقدام به خودکشی فراهم کند. بحث شیوع این بیماری نزد خانواده فرد، از قبیل اختلالات خلقی، اضطراب، افسردگی و… اینها نشانه‌هایی هستند که می‌تواند زمینه را برای اقدام فرد فراهم کند. در بخشی دیگر بحث تحریک‌کننده‌های روانی است که از محیط اطراف ناشی می‌شود. اینها می‌تواند مسائل اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی و مسائل فرهنگی باشد که دست به دست هم می‌دهند و در جایی که پیمانه ظرفیت روانی فرد پر می‌شود، شاهد این اقدام هستیم. البته مشکلات فرهنگی نیز در این میان وجود دارد که در بخشی از جغرافیای این سرزمین، برخی افراد برای مقابله با فشار روانی شدید این اقدام را انجام می‌دهند که بارها شاهد آن بوده‌ایم. تمامی این موارد بررسی آسیبب‌شناسی خاص خودش را دارد.»

خودکشی در میان مردان بیشتر از زنان است
او درباره این میزان اقدام در میان مردان و زنان جامعه توضیح می‌دهد: «به‌طور نرمال و طبیعی این بیماری نزد افرادی که اختلالات روانی دارند شایع‌تر است. آماری که اخیرا توسط رییس علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی اعلام شد این بود که در ایران از هر ۳ نفر یک نفر به اختلالات روانی مبتلا است. حالا لزوما اینکه این یک نفر خودکشی می‌کند نیست، پس بنابراین ارتقای بهداشت روانی می‌تواند جلوی این آسیب را بگیرد. پس در موضوع حوزه سلامت بهداشت روانی عاملی که مهم است، پاسخگویی به بهداشت جسمی و روانی شهروندان است که از وظایف مهم دولت‌هاست. یعنی دولت‌ها بتوانند تامین اجتماعی، تامین اقتصادی و تامین روحی را برای شهروندان فراهم کنند. اگر این نیازهای جسمی و روانی را دولت‌ها پاسخ دهند، اما چون این نیازها به درستی تنظیم نشده است و باتوجه به آثار کمرشکن تورم و مشکلات اقتصادی در جامعه، شاهد کاهش سلامت بهداشت روان شهروندان و به نوعی افزایش شیوع نرخ این نوع بیماری‌ها هستیم. به‌طور اساسی اگر بخواهیم این آسیب را به صورت ریشه‌ای بررسی کنیم باید نیازهای شهروندان به‌طور کامل شناسایی شود. در میان جوانان اگر مراقبت‌های لازم صورت نگیرد می‌تواند نرخ این عارضه را بیشتر کند. در ایران آمار خودکشی میان مردان بیشتر از زنان است. مردان در جامعه ما ستون اصلی خانواده هستند و مسائل مالی را متحمل می‌شوند. به هر حال تمام اقشار جامعه نیازهایی دارند و ما نمی‌دانیم به این نیازها به چه میزان پاسخ داده شده است. هنوز مساله دهه شصتی‌های جامعه با مشکل ازدواج باقی مانده و نمی‌دانیم چقدر دهه‌های بعدی هم به آن اضافه خواهد شد. نرخ بیکاری در جامعه بسیار بالا است. همه اینها می‌تواند زمینه افسردگی را نزد فرد بیشتر کند و به همین تناسب میزان افزایش شیوع نرخ اختلالات روانی را برای زمینه اقدام به خودکشی فراهم کند.»

علایم اختلالات روانی در هر فرد
متفاوت است
قاسم‌زاد درخصوص زمینه‌های بروز اختلالات روانی در هر فرد می‌گوید: «اختلالات روانی در هر شخص علایم و نشانه‌های روانشناختی خودش را دارد به عنوان مثال؛ روابط با اطرافیان کاهش پیدا می‌کند، علایم جسمی و روانی به‌طور مشهود در فرد (کاهش خوراک، کاهش خواب، دوری گزیدن از جامعه و…) هر چه میزان افسردگی در فرد بیشتر باشد این علایم بیشتر خود را نشان می‌دهد. اگر چنین فردی با علایم افسردگی ظرفیت و پیمانه روانیش پر شود فرد دست به خودکشی می‌زند. این اقدام بیشتر نزد کسانی صورت می‌گیرد که نحوه تامل با جامعه و مشکلات را بلد نیستند و اقدام به خودکشی می‌کنند. این اختلالات در برخی افراد اگر منجر به خودکشی نشود به صورت وسواس، اضطراب و افسردگی ظاهر می‌شود.»

براساس آمارهای بین‌المللی، سالانه در جهان ۸۰۰ هزار نفر به واسطه خودکشی جان‌شان را از دست می‌دهند و سیزدهمین عامل مرگ و میر در دنیا گزارش شده است. به این معنی که در برابر یک نفری که با خودکشی جان خود را از دست می‌دهد، ۲۰ نفر اقدام به خودکشی می‌کنند اما زنده می‌مانند. همچنین ۱.۳درصد از مرگ و میرهای جهان ناشی از خودکشی است. این در حالی است که بررسی آمارهای خودکشی از سال ۹۶ تا ۹۹ در ایران نشان از افزایش روند این امر دارد. اما بررسی چرایی خودکشی در افراد حاکی است بیش از ۹۰درصد کسانی که با خودکشی از دنیا می‌روند، دچار اختلال روانی بوده‌اند که به گفته متخصصان، لازم است دولت‌ها برای پیشگیری، چند اقدام اساسی را در این زمینه در دستور کار خود قرار دهند.
حسین اسدبیگی، رییس گروه نظارت و هماهنگی دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی کشور، براساس گزارشی از ایسنا درخصوص آمار خودکشی اعلام کرده بود که براساس آمارهای بهداشت جهانی، سالانه در جهان ۸۰۰ هزار نفر خودکشی می‌کنند و با خودکشی از دنیا می‌روند. طبق گزارش پزشکی قانونی در سال ۹۹ در ایران ۵۵۴۲ نفر جان خود را به دلیل خودکشی از دست دادند حال آنکه در سال ۹۸، ۵۱۴۳ نفر خودکشی کردند که نشان می‌دهد ۳۹۹ نفر سال ۹۹ بیشتر از سال قبل خودکشی کردند. در دهه ۸۰ خودکشی در ایلام بسیار زیاد بود و اکنون کم شده است، اما علت این موضوع آن بوده که آنها از جوامع سنتی به جوامع پیشرفته در حال گذار هستند، ولی همزمان فرهنگ آنها به صورت متوازن پیشرفت نکرده است؛ به‌طور مثال برخی از دختران این استان با کسانی که دوست ندارند به زور ازدواج می‌کنند. البته طی سال‌های گذشته اقدامات زیادی برای پیشگیری از خودکشی در استان‌های مختلف انجام شده است. /اعتماد