پیش‌بینی قیمت دلار غیرممکن است/بخشی از قیمت دلار از هزینه‌هایی است که دولت به بازار تحمیل کرده است/اگر بازار درست کار کند بهتر از هر جای دیگری تصمیم می‌گیرد/دولت در اقتصاد تعیین نتیجه بازی کند

آرمان شرق-شایان مظاهری:مدت هاست بازار آزاد کار خود را می کند و همچنان قیمت دلار نه تنها کاهشی نداشته بلکه بر کانال ۱۴ هزار تومان استوار ایستاه و گه گاه ۵۰۰ تومان بالا  پایین می شود . به نظر می رسد، دایره نوسانات دلار شنونده بار روانی مثبت هیچ طرح و سیاست دولت نیست.البته که آنچنان سیاستی هم از طرف دولت ارائه نشده.سال هاست اقتصاد ما به سیاست های کنترلی و پیمان سپاری ارز ی و اخیرا هم بازار ثانویه که همگی گویای دخالت حاکمیتی در حوزه پولی است عادت کرده و چه بسا در این بین رانت هم ایجاد شده .برخی معتقدند بهتر است همه چیز به بازار آزاد سپرده شود تا قیمت ها سر و سامان گیرند ،البته نه بدون نظارت دولت .اخیرا تلاطم ها اندکی کمتر شده . شاید در این شرایط بد نباشد که سیاستی اتخاذ شود که با اعمال آن بتوانیم اقتصاد را از این حالت شتر ،گاو پلنگی خارج کنیم و در مسیر رسیدن به سرمنزل مقصود قدم برداریم.آرمان شرق در گفت و گویی با دکتر داود سوری به این موضوع پرداخته که در پی می آید.

به نظر شما دایره نوسانات دلار تا چه حدی است ،یعنی بر اساس واقعیت های اقتصادی و تلاطم های موجود قیمت دلار تا کجا بالا می رود؟

پیش بینی چنین چیزی قاعدتا غیر ممکن است و هر پیش بینی که انجام شود، نمی تواند مبنای درستی داشته باشد.در مورد اینکه قیمت دلار تا کجا می تواند برود باید گفت هیچ سقفی را نمی توانیم برای آن در نظر بگیریم ولی اینکه تا کجا می رود بستگی دارد که بازار چگونه باشد و دولت چطور می خواهد بازار ارز را به نوعی کنترل و مدیرت کند.رفتار دولت هم معمولا غیر قابل پیش بینی است .چیزی که می توان گفت این است که قیمتی هم که الان در بازار جاری است یک مقدار هزینه هایی است که دولت به این بازار تحمیل کرده و این قیمت بالایی که افراد بابت این دلار می پردازند در واقع قیمت آن هزینه هاست .بحث های زیادی که بعد از عید شروع شد و به ممنوع کردن و تعطیل بازار و سُر دادن آن به بازار های بسیار بسیار غیررسمی منجر شد، هزینه هایی بر این معامله ارز متاثر شود که آن هزینه های قیمت خودش را اکنون نشان داده است .بحث های دیگری هم که مطرح می شود و همگی دامن می زند به نااطمینانی که در بازار وجود دارد و تمایل مردم به اینکه خودشان را در برابر این وضعیتی که به نظر دارد پیش می آید و قیمت را تحت تاثیر قرار می دهد، حفظ کنند .

یعنی به زعم شما  اینکه می گویند تا ۲۰ یا ۲۵۰۰۰ تومان خواهد رسید غلط است و این اتفاق نخواهد افتاد؟

نه اینکه بخواهم بگویم نخواهد افتاد ولی این صحبت ها هیچ پایه ای ندارد ،شاید هم اتفاق افتاد،کسی نمی داند و لی هیچ پایه و منطقی ندارد که  بر مبنای یک چارچوب تحلیلی مشخصی بگوییم مثلا شش ماه دیگر انقدر خواهد بود.ممکن است اتفاق بیافتد و قیمت ها بالا برود و ممکن هم است که در همین جا بماند و یک مقدار خود را تعدیل کند.همانطور که گفته شد بستگی به این دارد که دولت چگونه بتواند بازار را مدیریت کند .

پس همه چیز به دولت بر می گردد که آیا بخواهد کنترل کند یا خیر ؟

بخواهد که مسلما می خواهد ،مهم این است که آیا روش های صحیح بکار گیرد یا نگیرد ،این بهتر است . چون مشخصا دولت می خواهد کنترل کند و من فکر نمی کنم هیچ کس ازاین شرایط راضی باشد اما اینکه چه روشی اتخاذ کنند و چه فلسفه و دید و برداشتی داشته باشند از بازار و کنترل آن این ختم می شود به سیاست هایی که اعمال می کنند .اگر به روش مناسبی برسند و سیاست های مناسبی را اعمال کنند این امکان وجود دارد که حتی قیمت ها اندکی تعدیل هم بشود اما به نظر نمی رسد که همچنان دوستان و سیاست گذاران برداشت مناسبی از بازار داشته باشند .

برخی از کارشناسان معتقدند دولت آن ۱۴ میلیارد دلار را دارد با قیمت مناسبی در بازار می فروشد و حقوق کارکنان و هزینه های خود را تامین می کند ،بنظر شما چنین چیزی صحت دارد؟

گفته اند چنین چیزی نیست و من هم بعید می دانم ،البته اگر اینکار را هم بکند کار بدی نیست، ولی من بعید می دانم چنین اتفاقی بیافتد چون که دولت بزرگترین مصرف کننده ارز است و درست که دولت بزرگ ترین عرضه کننده ارز به بازار است ولی بزرگترین مصرف کننده ارز در بازار هم خود دولت است و زیان هایی که بابت این عدم تعادل ها و بی ثباتی ها می بیند، بیسار بیشتر از آن تفکری است که در ابتدا گفته شد،یعنی ارز بفروشد و هزینه کارمندان خود را دهد، من زیاد به این اعتقادی ندارم .

رئیس اتاق بازرگانی آقای شافعی نامه ای در خصوص اصلاح پیمان سپاری ارزی خطاب به معاون اول نوشته اند و گفته اند با توجه به محدودیت ها بهتراست که این قانون اصلاح شود .اصلاح این قانون شرایط را برای تجار تسهیل می کند ولی از طرف دیگر می تواند زمینه های فساد را هم ایجاد کند .به نظر شما چنین تحولی در اقتصاد ما مضر است یا خیر؟

در مورد منابع ارزی بر می گردد به اینکه دولت واقعا چه ذهنیتی به بازار و کنترل و مدیریت آن دارد که بر مبنای آن ذهنیت سیاست هایش را تعیین کند.ما باید بپذیریم که فرضا اگر یک شرکت پتروشیمی محصولات خودش را صادر می کند و منابع ارزی کسب می کند، این منابع ارزی متعلق به آن شرکت پتروشیمی است.اگر این را بپذیریم و آن شرکت پتروشیمی بتواند منابع ارزی خود را در داخل به راحتی به نرخ بازار به ریال تبدیل کند، آنوقت دیگر هیچکدام از این مسائل پیش نمی آید ، چون بسیاری از این تجار و شرکت ها تمایل یا انگیزه ای برای خروج ارز خود ندارند و دارند کار خودشان را انجام می دهند.ممکن است مثلا یک مقدار خرد سرمایه بابت این شرکت های کوچک داشته باشیم، ولی قاعدتا شرکت های بزرگ ارز خودشان را به ریال تبدیل می کنند؛ برای اینکه اینجا مخارج ریالی دارند،سرمایه شرکت ها را با آن می توانند بالا ببرند،اگر هم مقداری ارز نگهداری کنند، ممکن است برای خرید های آتی شان باشد ولی در هر حال ما باید بدانیم که این ارز متعلق به انهاست و اگر ما می خواهیم به آن ارز دسترسی داشته باشیم، باید قیمت عادلانه آن را بپذیریم.اگر چنین دیدی داشته باشیم آن وقت دیگر بحث پیمان سپاری و اینها هم اصلا پیش نمی آید و آن بنگاه ها هم متمایل خواهند بود که ارز خود را در بازار عرضه کنند و این می تواند به ثبات بازار یک مقدار کمک کند.ولی اگر ذهنیت ما این باشد که این ارز همچنان متعلق به کشور است و همچنان این افراد باید ارز خودشان را زیر قیمت بازار در بازار بفروشند باید منتظر باشیم که این افراد هم یک راهی پیدا کنند که زیر بار این تحمیل های که از جانب دولت می شود؛ نروند.

بسیاری از این سیاست های کنترلی،بازار های ثانویه یا همین پیمان سپاری ارزی سالهاست در اقتصاد ما نمود دارند که ناشی از دخالت های حاکمیتی در حوزه اقتصاد است و گاها رانت هم ایجاد کرده.اگر بخواهیم همه چیز را به دست بازار آزاد بسپاریم با توجه به این تلاطم های موجود برای اقتصاد ما خوب است یا خیر؟و اصلا چکار کنیم تا اقتصاد ما از این حالت شتر گاو پلنگی خارج شود؟

وقتی که می گوییم به دست بازار بسپاریم به این معنی نیست که ما کنار بنشینیم و هر چه شد و دولت هم هیچ کاری ندارد،بازار یک تعریف و چارچوبی دارد و نقش دولت این است که بر آن بازار تمرکز داشته باشد و مثل یک داور بازی فوتبال مواظب است بازیکنان خطا نکنند، مواظب است توپ را با دست نگیرند و یا روش های دیگری بکار نگیرند، باید مواظب باشد که این بازار به صورت منصفانه کار کند.این به اثبات رسیده که اگر بازار منصفانه کار کند و کارش را خوب انجام دهد بهتر از هر تصمیم گیر دیگری تصمیم های درست در بازار گرفته می شود.بنابراین به عهده بازار گذاشتن به این مفهوم است که دولت همچنان باید نظارت داشته باشد اما نه اینکه تعیین نتیجه بازی را کند بلکه نظارت داشته باشد بر اینکه بازی منصفانه انجام گیرد.نکته دوم این است که ناظر و سیاست گذار نباید دغدغه اش این باشد که قیمت کجاست و نباید نگران مقدار قیمت باشد بلکه دغدغه اش باید ثبات بازار باشد و در حال حاضر ما نیازمند این هستیم که در درجه اول این بازار به ثبات برسد.شاید کمیت آن برای ما زیاد مهم نباشد،بسیاری از فعالیت های اقتصادی وقتی کمیت مشخص باشد( بالا یا پایین) فرقی نمی کند اما اگر ثبات وجود داشته باشد می توانند تصمیم گیری کنند و تصمیمات خودشان را با آن نرخ حتی بالا تعدیل دهند و فعالیت های اقتصادی شروع شود اما وقتی که یک فضایی بی ثباتی وجود دارد اگر نرخ پایین هم باشد کسی اقدام به سرمایه گذاری و تصمیم گیری نمی کند و این عملا سطح فعالیت ها را پایین می آورد.باید فارغ از اینکه سطح قیمت پایین است و دولت بدون اینکه هیچ تعصبی به سطح قیمت داشته باشد، سیاست هایی را بکار گیرد که ثبات را به بازار بر گرداند و سپردن به بازار هم به مفهوم این باشد که از بازار به وجود بیاد و بازار به خوبی عمل کند.