آرمان امروز_گروه اقتصاد: تفریحات یکی از نیازهای اساسی انسان است که نقش مهمی در سلامت جسمی و روحی افراد دارد. با این حال، در سال‌های اخیر، سهم تفریحات در سبد خانوار کاهش یافته است. این امر به دلایل مختلفی از جمله افزایش هزینه‌های زندگی، کاهش درآم خانوارها، و تغییر سبک زندگی رخ داده است.

هزینه‌های تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی خانوارها شامل گروه‌های تجهیزات سمعی، بصری، عکاسی و فیلمبرداری، انواع لوازم بازی و اسباب بازی، لوازم ورزشی و تفریحی، انواع گیاهان و گل‌ها، دامپزشکی و سایر خدمات برای حیوانات خانگی، هزینه بلیط استخر، باشگاه، شهربازی، سینما، تئاتر، کنسرت، موزه و …. هزینه کتاب‌های درسی و غیر درسی و روزنامه، هزینه لوازم التحریر و نقاشی و سایر موارد می‌باشند.

سهم ۱ درصدی تفریحات در سبد خانواده

براساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۱، سهم هزینه‌های خوراکی و دخانیات خانواده‌های ایرانی ۲۷.۵ درصد بوده که شامل مواد غذایی قند، حبوبات، میوه، لبنیات، نان، نوشابه، ادویه‌ها، گوشت و دخانیات است. سهم هزینه‌های غیر خوراکی در سبد هزینه خانوار ایرانی ۷۲.۵ درصد بوده که بیشتر این هزینه‌ها صرف مسکن، انرژی، بهداشت و درمان، حمل و نقل، پوشاک، لوازم و خدمات خانوار، کالاها و سایر خدمات و تفریحات و سرگرمی و خدمات فرهنگی شده است. اما سهم هزینه تفریحات و سرگرمی در سبد هزینه خانوار شهری ۱.۶ درصد است که کمترین هزینه را در میان سایر هزینه‌ها به خود اختصاص داده است. سهم ۱.۳ درصدی هزینه تفریحات و سرگرمی در سبد خانوار روستایی نیز کمترین هزینه را به خود اختصاص داده است.

سهم هزینه مربوط به گروه تفریحات و سرگرمی در سال ۱۳۸۰، حدود ۴ درصد بوده و در سال ۱۳۸۵ سهم این گروه کاهش یافته و به ۲.۸ درصد رسیده است. این روند در سال ۱۳۹۰ نیز کاهشی بوده و سهم گروه تفریحات به ۲.۷ درصد از سبد هزینه خانوار شهری رسید. از سال ۱۳۹۵ الی ۱۳۹۷، سهم ۳ درصدی هزینه تفریحات و سرگرمی روندی ثابت را در سبد هزینه خانوار طی کرد. در نهایت، سهم ۲ درصدی هزینه تفریحات و سرگرمی از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ به سهم ۱.۶ درصدی در سال ۱۴۰۱ کاهش یافت. سهم تفریحات و سرگرمی نسبت به ۲۲ سال گذشته کاهشی ۶۰ درصدی داشته است.

حذف تفریحات در دهک های پایین

هرچند این آمار در دهک های مختلف متفاوت است. در واقع دهک هزینه‌ای اول تنها به میزان ۰.۶ درصد از مجموع هزینه‌های سبد خانوار خود را صرف تفریحات نموده است. این در حالی است که دهک هزینه‌ای دهم به میزان ۲.۳ درصد از مجموع هزینه‌های سبد خانوار خود را صرف تفریحات کرده است. می توان گفت هزینه‌ای که دهک‌های هزینه‌ای دهم صرف تفریحات خود کردند حدود ۳۹.۸ برابر بیشتر از هزینه‌ی تفریحات دهک‌های هزینه‌ای اول است. سهم پایین هزینه تفریحات در دهک‌های پایین که هزینه و درآمد کمتری دارند، بیانگر محو شدن تفریحات از زندگی این گروه از افراد جامعه است.

تورم یکی از عوامل مهم کاهش سهم تفریحات در سبد خانوار است. تورم باعث افزایش قیمت کالاها و خدمات می‌شود و این امر باعث می‌شود که خانوارها برای تأمین نیازهای اساسی خود، مجبور به صرف هزینه‌های بیشتری شوند و کمتر برای تفریحات هزینه کنند.

بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم در ایران طی ۱۰ سال گذشته به طور مداوم افزایش یافته است. نرخ تورم سالانه در ایران در سال ۱۴۰۱ به ۴۶.۱ درصد رسیده است.

این نرخ نسبت به سال ۱۳۹۲ که ۲۳.۸ درصد بود، بیش از دو برابر شده است. افزایش تورم باعث کاهش قدرت خرید خانوارها می‌شود. این امر باعث می‌شود که خانوارها برای تأمین نیازهای اساسی خود، مجبور به صرف هزینه‌های بیشتری شوند و کمتر برای تفریحات هزینه کنند.

کاهش تفریح از سبد خانواده باعث کاهش فروش برخی از کسب و کارهای مرتبط با تفریح نیز شده است. کاهش شدید قدرت خرید مردم منجر به تغییر رویه آن‌ها شده است؛ با حداقل حقوق کارگران که در سال جاری کمتر از ۹ میلیون تومان تعیین شده است، یک خانوار چهار نفره که تنها یک حقوق‌بگیر دارند، در صورت مراجعه به رستوران در یک وعده حداقل ۲۰ درصد از حقوق خود را باید خرج کنند. به گفته رئیس اتحادیه رستوران داران، فروش رستوران ها در ایران حدود ۵۰ درصد کاهش داشته است. علاوه بر رستوران ها، صنعت گردشگری نیز با کاهش تقاضا مواجه شده و هتل های کشور در اوج کار خود بیش از ۳۵ درصد کاهش مشتری داشته اند.

کاهش تفریحات تبعاتی خارج از اقتصاد دارد

بهاءالدین حسینی هاشمی، کارشناس اقتصادی در گفت و گو با روزنامه آرمان امروز درباره کاهش تفریحات از سبد خانوار ایرانی گفت: با توجه به بودجه هر خانواده یک سبد مصرفی داریم که مهم ترین آن خوراک، پوشاک و بهداشت و درمان است. این بخش هایی هستند که بدلیل کشش تقاضایی که دارند در هر شرایطی تقاضا دارند و حذف نمی شوند. به همین دلیل بخش های دیگری مثل تفریحات حذف می شوند که نشان دهنده کاهش درآمد است.

هاشمی افزود: شاهد آن هستیم بین درآمد و هزینه شکاف زیادی وجود دارد و ناترازی بوجود آمده است. از طرف دیگر با کاهش تقاضا در این حوزه های رشد اقتصادی کند می شود. یعنی بخش خدمات در اقتصادی کشور که شامل هتل و رستوران و .. می شود دچار کمبود تقاضا می شود  و باعث تغییر شغل و ورشکستگی این کسب و کارها شده است. این مسائل تبعات زیادی دارد.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به تاثیر کاهشت تقاضا در بخش تفریحات بر رشد اقتصادی گفت: وقتی رشد اقتصادی نداشته باشیم، کشور دچار مشکل در پس انداز و تولید می شود. از سوی دیگر وقتی پس انداز ندارمی سرمایه گذاری کاهش پیدا می کند و نهایتا منجربه به کاهش رشد اقتصادی و عقب ماندگی می شود. این ها جزو عوارض بد اقتصادی است و وقتی تقاضا در این بخش وجود نداشته باشد این اتفاق طبیعی است.

به گفته این کارشناس اقتصادی تبعات این مساله تنها برای اقتصاد نیست: این موضوع باعث فاصله طبقاتی و ناعادلانه شدن توزیع درآمد و کاهش بیکاری می شود که تبعات زیادی در دیگر عرصه ها مثل فرهنگ و اجتماع دارد. شاهد بزه کاری بیشتر خواهیم بود و شاخص نیروی کار انسانی ما نیز کم خواهد شد.