«آرمان امروز» در گفت‌وگوی با دکتر زیباکلام بررسی می‌کند:

آرمان امروز، گروه سیاسی: در مسائل اخلاقی و حتی علمی همواره بر این موضوع تاکید شده است که باید برای بهبود وضعیت و برطرف کردن چالش‌های موجود دروازه نقد و گفت‌وگوی انتقادی را باز نگاه داریم تا در اولین قدم پروژه‌هایی که در ذهن مان وجود دارد به نتیجه برسد.  بر اساس تعاریف جامعه‌شناختی نقد و انتقاد پذیری، ارزیابی منطقی یک پدیده محسوب می‌شود که مبتنی بر روشی آگاهانه و مدبرانه است. استقبال از فضای نقدپذیری و ضرورت توجه به آن در دولت یازدهم نشان می دهد که این دولت، فضای آزادی بیان، مشارکت و تقویت روحیه انتقاد پذیری میان مردم و گروه های سیاسی را نهادینه کرد.

به این موضوع هم توجه داشته باشید که انتقاد و نقد عملکرد سیاستمداران از جمله ظرفیت‌های مثبت برای دولت ‌ها و ساختار‌ها سیاسی کشور به شمار می رود زیرا زمانی که نقدی صورت می‌گیرد ضعف ها و کاستی ها مشخص می شود و می توان در جهت اصلاح آن برآمد به همین دلیل باید به نقد احترام گذاشت و به آن توجه کرد. نپذیرفتن انتقاد و عکس العمل منفی در این باره تحت تاثیر عوامل متعددی است، که یکی از آنها ناشی از مبانی نظری و فکری مسوولان به شمار می رود، چه بسا در مبانی فکری برخی، نه تنها جایی برای تعدد و تنوع درک از یک واقعیت واحد وجود ندارد، بلکه هرگز امکان گفت وگو با یکدیگر و رسیدن به تفاهم نیز قابل پذیرش نیست. اگر به نقد احترام گذاشته و به آن توجه شود، نقادی ادامه پیدا می کند و ضعف های مسایل کار بهتر بیان خواهد شد، در نتیجه دولت تلاش می‌کند نقص‌ها و معایب کاری خود را برطرف کند. موضوعی که در دولت یازدهم بر آن تاکید شد و در این دوره فضای نقدپذیری در سطح جامعه به وضوح قابل مشاهده است. زیباکلام یکی از اساتید دانشگاه معتقد است جایگاه انتقاد آنقدر بالا است که باید بگوییم نقد یعنی این‌که اگر اثری ارزنده است و شایستگی‌هایی دارد، ناقد علت این ارزندگی‌ها را بیابد و بیان کند.

فرهنگ نقادی نیار به تقویت دارد

«صادق زیباکلام»، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسایل سیاسی-اجتماعی در پاسخ به این سوال که تعریف نقد در جامعه و رسانه چیست و این مهم چه کمکی به بهبود وضعیت جامعه می‌کند می‌گوید: «در ابتدا باید به این موضوع اشاره کنم که نقد نه تعریف است و نه تحقیر، نقد به این معناست که اگر اثری ارزنده است، باید علت این ارزندگی را یافت و آنها را بیان کرد.»

این استاد دانشگاه در همین مورد و با تاکید بر جایگاه انتقاد و فرهنگ نقدپذیری ادامه می‌دهد: «نقد به معنای واقعی، خیلی در جامعه ما از جایگاه ویژه‌ای برخوردار نیست؛ چرا که اساساً نمی‌توان خیلی جدی، دولت، حاکمیت و عملکردهایشان را نقد کرد.اساساً برخلاف جوامع توسعه یافته که نقد مسایل سیاسی اجتماعی در آنها مساله‌ای بسیار جدی است، در ایران این وضعیت وجود ندارد. برخی حوزه‌ها وجود دارد که نمی‌شود آنها را شاید به لحاظ سوژه، جدی نقد کرد.»

او در این مورد که آیا فرهنگ نقادی در جامعه ما وجود دارد یا خیر اضافه می‌کند: «مجموع این موارد باعث شده‌اند اساساً نقد، نقادی و فرهنگ نقادی درباره موضوعات و مسایل روز در جامعه ما از جایگاه چندان رضایت‌بخشی برخوردار نباشند. البته ناگفته نماند که گاهی اوقات به‌صورت استثنایی نقد در مورد افراد سیاسی، موضوعات کلان جامعه و … رُخ می‌دهد اما چون اساساً فرهنگ نقادی در جامعه ما وجود ندارد، این کار چندان باب نیست.»این فعال و تحلیل‌گر سیاسی با بیان این‌که نقد نه به معنای حمله کردن و محکوم کردن است و نه به معنای تعریف، تملق و تمجید، ادامه می‌دهد: «گاهی دیده می‌شود نقاد به دلیل مشکل داشتن با سوژه یا اختلاف با افراد سیاسی و مدیران، به‌گونه کاملاً تحقیرآمیز افراد را به نقد می‌کشد. یا در مقابل، به دلیل رفاقت چندین ساله و عمیقی که با آنها دارند، به شیوه کاملاً افراطی، از افراد و تفکرات مطرح شده تعریف و تمجید می‌کند؛ هر دو شیوه در نقد، اشتباه است. نقد یعنی این‌که اگر اثری ارزنده است و شایستگی‌هایی دارد، ناقد علت این ارزندگی‌ها را بیابد و بیان کند. انتقاد هم می‌تواند امیدآفرین باشد و هم می‌تواند باعث یاس شود در هر دو حالت باید از فضای انتقادی مطرح شده استقبال کرد. در واقع نباید همه انتقادها را یاس آور توصیف کرد.»