از خودکشی تعدادی از رزیدنت‌ها گرفته تا دانش‌آموزان و کارگران؛ موضوعی است که در روزهای اخیر سرخط اخبار رسانه‌ها شده و بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی هم به آن واکنش نشان داده‌اند. سوال اینجاست که مهمترین عوامل اقدام به خودکشی چیست؟ چگونه می‌توان افراد را از اقدام به خودکشی منصرف کرد؟

بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۲، میانگین خودکشی در جهان به ازای هر صد هزار نفر ۹.۴ بود. به عبارتی به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۹ نفر خودکشی منجر به فوت داشتند.

تجارت‌نیوز در گفت‌وگو با حمید پیروی، نایب رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران، وضعیت خودکشی در کشور را بررسی کرد. بخش ابتدایی این گفت‌وگو روز چهارشنبه منتشر شد.

بر اساس گفته‌های پیروی، ایران از جمله کشورهایی است که با آمار بالای خودکشی مواجه است. سال گذشته به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۷.۴ اقدام به خودکشی کرده و فوت کردند. ۱۲۰ هزار نفر هم اقدام به خودکشی داشتند که در سامانه وزارت بهداشت ثبت شده است. ممکن است برخی هم به مراکز خصوصی مراجعه کرده باشند و اقدام به خودکشی آنها ثبت نشده باشد.

بخش دوم این گفت‌وگو با تمرکز بر عوامل اقدام به خودکشی و راه‌هکارهای کاهش روند صعودی خودکشی در ایران است که در ادامه می‌خوانید.

درباره آمار خودکشی در کشور صحبت کردید. در کدام استان‌ها آمار خودکشی بیشتر است؟

در استان‌های زاگرس‌نشین آمار خودکشی بیشتر است. به نسبت جمعیت، خودکشی در استان‌های ایلام، کرمانشاه و کهگیلویه و بویراحمد بیشتر است. این استان‌ها نیازمند توجه بیشتری هستند. البته نه به این معنا که سایر استان‌ها را رها کنیم، بلکه صرفا برنامه‌ریزی و توجه بیشتر مورد نظر است.

از عواملی که منجر به خودکشی می‌شود یا آنکه فرد به فکر خودکشی بیفتد هم بگویید.

عوامل مختلفی در خودکشی افراد دخیل است؛ از اقتصادی و اجتماعی گرفته تا مشکلات روانشناختی. حدود ۶۰ درصد از افرادی که خودکشی می‌کنند، حین انجام خودکشی، افسردگی داشتند. این آمار جهانی است. عوامل مختلفی هم موجب بروز افسردگی می‌شود که باید از این اختلال هم پیشگیری کرد.

ما بحثی تحت عنوان «تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت» داریم. این تعیین‌کننده‌ها شامل شغل، مسکن، رفاه، دسترسی به خدمات بهداشتی-درمانی، دسترسی به خدمات آموزشی و… می‌شود. حتی وجود راه‌های ارتباطی و بزرگراه‌ها هم در این موضوع مطرح است.

کشوری مانند امریکا هم شاخص‌های اقتصادی خوبی دارد، اما همچنان آمار خودکشی بالایی دارد. می‌خواهم بگویم صرفا مسائل اقتصادی در مسئله خودکشی اثرگذار نیست.

جامعه‌شناسان و روانشناسان باید بررسی کنند که چرا امید به آینده و تاب‌آوری پایین آمده است. شاید ایران نسبت به برخی کشورها وضعیت اقتصادی بهتری داشته باشد، اما باز هم در مقایسه با این کشورها، آمار خودکشی بالاتری دارد.

خودکشی تابع عوامل مختلفی است. مشکلات سلامت روان بیشتر در بروز خودکشی موثر است. پیمایش‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد از مردم دچار نوعی از اختلالات روانی هستند. از سوی دیگر می‌دانیم که خودکشی رابطه مستقیمی با اختلال روانی دارد. بنابراین باید در این زمینه مداخله کنیم و افرادی که به نوعی مشکلات روانشناختی دارند را زودهنگام شناسایی کنیم و در مسیر دریافت خدمات تخصصی قرار دهیم.

از مداخله به هنگام گفتید. بخش ابتدایی صحبت خود هم درباره آموزش بتا (بپرس، ترغیب کن و ارجاع بده) صحبت کردید. چطور می‌توان مداخله کرد؟ در این مورد بیشتر توضیح دهید تا هم افراد جامعه بدانند هم دستگاه‌ها، سازمان‌های رسمی و… .

سیستم، دولت و انجمن‌های مختلف باید پای کار باشند. باید بتوانیم کسانی که فکر خودکشی دارند و اعلام می‌کنند یا آنها که اقدام به خودکشی داشته و از بیمارستان مرخصی می‌شوند را طی یک فرآیند معقول و دارای پروتکل مورد حمایت و پیگیری قرار دهیم.

پیشگیری، مداخله در خودکشی و مداخله پس ازخودکشی؛ این ترکیب را باید در نظر بگیریم. از این طریق می‌توان از روند صعودی خودکشی پیشگیری کرد.

به نظرم مسائل اقتصادی و اجتماعی در بروز خودکشی موثر است، اما افراد می‌توانند تاب‌آوری، مدیریت بحران و استرس را یاد بگیرند.

متاسفانه ما در آموزش و پرورش کمتر سراغ آموزش‌های کنترل هیجانات، تاب‌آوری و… رفتیم. اگر هم آموزش صورت گرفته، بیشتر دانش نظری بوده است. یادگیری‌ها منجر به رفتار نشده است.

رسانه‌ها چطور می‌توانند در این مسیر همراه باشند؟ به‌گونه‌ای که هم اطلاع‌رسانی کنند و هم اثرگذاری منفی نداشته باشند. از نکاتی که رسانه‌ها در بازتاب اخبار و گزارش‌های مربوط به خودکشی باید رعایت کنند، بگویید.

رسالت رسانه‌ها در کنار اطلاع‌رسانی و مطالبه از مسئولان باید در بازتاب اخبار خودکشی دقت کنند. برای مثال از ذکر جزئیات خودکشی خودداری کنند. پروتکل‌های بازتاب اخبار خودکشی در رسانه‌ها مشخص است.

ما حق نداریم که در رسانه‌ها درباره شیوه خودکشی بنویسیم. از افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، نباید قهرمان‌سازی داشته باشیم. ذکر چنین مواردی ممکن است باعث سرایت خودکشی به افراد مستعد جامعه شود.