در سطحی دیگر شاهد نقش‌‌‌آفرینی ابوظبی میان ایران و پایتخت‌های اروپایی بر سر بحران اوکراین هستیم که ماه گذشته با رایزنی‌های معاون سیاسی وزیرخارجه ایران با همتایان از تروئیکای اروپایی رنگ واقعیت به خود گرفت. آنچه این تلاش‌ها را ادامه‌دار کرده و با توجه به اتمسفر تنش‌زدایی در منطقه می‌تواند با موفقیت نیز همراه سازد، طیفی از پرستیژ منطقه‌ای، نقش‌یابی در نظم جدید خاورمیانه، منافع دوجانبه و تقویت ثبات منطقه‌ای پس از یک دوره تنش و تصاعد بحران است که منطقه را در وضعیت انفجار قرار داد. بنابراین انگیزه‌های این بازیگران در شرایط کنونی بسیار بیشتر از مقطع قبل است و علت آن هم به واقعیت جدید برنامه هسته‌ای ایران بازمی‌گردد که در مرحله آستانه قرار گرفته است.

در این چارچوب؛ یک هفته بعد از سفر چند ساعته وزیر خارجه عمان به تهران که برخی آن را به موضوع تبادل زندانیان با آمریکا مرتبط دانستند، وزیر مشاور در امور خارجی قطر که کشورش در این زمینه به ایفای نقش پرداخته روز یکشنبه اول مرداد با حضور در تهران با مقامات ایرانی از جمله امیرعبداللهیان دیدار و گفت‌‌‌وگو کرد. محمد عبدالعزیز الخلیفی در جریان دیدار با دبیر شورای عالی امنیت ملی پیام کتبی نخست‌‌‌وزیر و وزیر خارجه قطر را تسلیم وی کرد.

اما آنچه نقش دوحه را در مذاکرات ایران و غربی‌ها پررنگ می‌کند سفر ماه گذشته علی باقری معاون سیاسی وزیرخارجه ایران به دوحه و دیدار با انریکه مورا معاون مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده گفت‌‌‌وگوها بود. باقری در توییتی با انتشار عکسی از ملاقاتش با مورا نوشت: جلسه‌‌‌ای جدی و سازنده با انریکه مورا در دوحه داشتم. در مورد طیفی از موضوعات از جمله مذاکرات رفع تحریم‌‌‌ها به بحث و تبادل‌‌‌نظر پرداختیم.  یکی از دستورکارهای قطر در میانجی‌گری میان ایران و آمریکا میزبانی از پول‌های بلوکه‌شده ایران است. طبق این احتمال که قرار است پول‌‌‌های آزاد‌شده ایران به حساب بانک مرکزیِ یکی از کشورهای منطقه واریز شود. گمانه‌‌‌ها حاکی از این است که این کشور، قطر است. نورنیوز رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی اوایل مهر ماه ۱۴۰۱ از مذاکرات فشرده‌‌‌ برای آزادسازی همزمان زندانیان ایران و آمریکا و آزادسازی میلیاردها دلار از منابع ارزی مسدود‌شده ایران خبر داد.

خبری که در آن مقطع رویترز آن را تایید کرد. اگرچه این رسانه نام کشور آزادکننده دلارهای ایران را اعلام نکرده بود اما فایننشال تایمز اعلام کرد که قرار است منابع ارزی ایران در کره‌جنوبی آزاد شود و «قطر، سوئیس و سازمان ملل در این امر دخیل و پیگیر این ماجرا هستند». تلاش‌هایی که همچنان و پس از گذشت نزدیک به یک‌سال به‌نظر می‌رسد از سوی قطر در جریان است.

محور این سفرها نشان می‌دهد که تلاش‌ها برای رسیدن به نوعی توافق ضمنی بر سر برجام بر مبنای گام‌ها و اقدامات متوازن محدود و با هدف محدودسازی تنش در حال انجام است. هرچند بر اساس برخی گزارش‌ها از جمله گزارش میدل‌ایست‌آی در اوایل تیر، مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا بر سر نفر چهارم لیست مبادله زندانیان متوقف شده است. بنابراین به نظر می‌رسد که تلاش‌های دولت‌های عرب خلیج فارس با محوریت عمان همچنان ادامه دارد که گواه آن سفر هفته گذشته سید بدرالبوسعیدی و دیدار با مقامات ارشد جمهوری اسلامی در تهران است که حامل ابتکاراتی در این زمینه است.  قدردانی از نقش سلطنت عمان در تسهیل گفت‌‌‌وگوهای منطقه‌‌‌ای و نزدیک کردن دیدگاه‌‌‌ها در منطقه و همچنین کمک به گفت‌‌‌وگوها در مسیر رفع تحریم‌‌‌ها علیه ایران که با سفر هفتم خرداد سلطان عمان به تهران به اوج رسید از جمله موضوعاتی بود که امیرعبداللهیان در نشست خبری مشترک با همتای عمانی به آن اشاره کرد و افزود: برادران ما در عمان همواره در راستای نزدیک کردن دیدگاه‌‌‌ها و به نتیجه رساندن گفت‌‌‌وگو برای لغو تحریم‌‌‌ها به تلاش‌‌‌های سازنده و فعال خود ادامه می‌دهند.

میزبانی از مذاکرات غیرمستقیم علی باقری معاون سیاسی وزارت خارجه و برت مک گورک فرستاده ویژه کاخ سفید در امور خاورمیانه بخشی از این دستورکار سیاسی است که مسقط میزبانی آن را برعهده داشته و می‌توانیم با مذاکرات مجدد شاهد میزبانی دوباره عمان باشیم. از این زاویه شاهد تلاش‌های مضاعف برای به سرانجام رساندن مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا با ابتکارات عمان و قطر خواهیم بود که می‌تواند منطقه را تا موعد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر ۲۰۲۴ در شرایط ثبات قرار دهد.