انتظار ما از روس‌ها نامعقول است/اینکه فکر کنیم روس‌ها شریک استراتژیک ما هستند،اشتباه است/استراتژی خاص ترامپ در پرونده هسته‌ای/اروپا باید احساس کنند برنامه موشکی ما بر علیه امنیت آنها نیست/برای اروپایی ها امنیت خاورمیانه مهم است

آرمان شرق-شایان مظاهری:اخیرا نماینده ایران در هیات عامل سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) با انتقاد ار عملکرد عربستان و امارات پای روس ها را هم به میان کشیده و باگلایه آنها را همراه آمریکا در تحریم های جهوری اسلامی قلمداد کرده .در همین حال کره جنوبی هم واردات نفت از ایران را قطع کرد، ژاپن و هند و کشورهای دیگر نیز خرید نفت از ایران را کاهش دادند ،امری که می تواند به صرف تامین منافع در نبرد ایران با بزرگترن اقتصاد دنیا باشد.به ضرس قاطع می توان گفت از آنجا که این کشور ها با آمریکا حجم مبادلات تجاری بیشتری دارند مکلف به کاهش همکاری با جمهوری اسلامی هستند . از سوی دیگر به نظر می رسد اروپایی هادر پی گشایش راهی برای تجارت وخرید بخشی از نفت ایران هستند ،از آنجا که طبق مثل معروف گربه و رضای خدا باید به همه چیز شک کنیم این شایبه به وجود می آید که چرا حامیان برجام بیشتر از آنچه که باید در تلاش برای یاری رساندن به ما هستند ؟آیا سخن از دادن امتیاز در میان است و مذاکراتی در خصوص برنامه موشکی ما باید صورت گیرد .آرمان شرق در گفت و گویی با قاسم محبعلی مدیرکل اسبق خاورمیانه وزارت امور خارجه به این موضوع پرداخته که در پی می آید.

انتقاداتی ازامارات ،عربستان و حتی روس ها در مورد همراهی آنها با تحریم های آمریکا شده وگفته شده که فروش نفت خود را بالا برده اند و اینها،آیا این درست است که ما از روس ها انتقاد کنیم و آنها را همراه آمریکا بدانیم و آیا این یک سیاست معقول برای کسب سود نیست؟

حساب امارات و عربستان طبیعتا جداست ،آنها در ائتلاف آمریکا علیه ایران هستند اما در مورد روس ها باید گفت که طبیعی است که آنها در پی منافع خود هستند و از فرصت ها استفاده می کنند .روسیه کشور توسعه یافته ای نیست و منبع درآمد ارزی اش نفت و گاز است، بنابراین خوب طبیعتا می خواهد حداکثر بهره برداری را کند تا پول بیشتری به دست بیاورد و بتواند اقتصاد خود را توسعه دهد.اینکه ما فکر کنیم روسیه متحد استرتژیک ایران است شاید یک اشتباه باشد چون تنها نقطه ای که ما با روس ها فعلا در آن منافع مشترک داریم سوریه است .روس ها در نفت و گاز در جهان رقیب ما هستند ،درژئوپولیتیک رقیب ما هستند و در بحث هسته ای هم که دیدیم در مورد قطعنامه شورای امنیت با اروپایی و آمریکایی ها همراهی کردند .بنابراین این نمی شود که اگر با کشوری ما در یک نقطه و موضوع خاص همراهی داریم در پاره ای از موضوعات هم همراهی داشته باشیم .لذا این طبیعی است که ما هم اگر در این شرایط بودیم همین تصمیم را می گرفتیم و به نفع منافع ملی مان گام بر می داشتیم.شاید انتظاری که در ایران از روس ها وجود دارد انتظار نامعقولی است .

در مورد کشور های دیگر چطور ،مثلا کره جنوبی واردات نفت از ما را قطع کرد و یا ژاپن و هند و کشور های دیگر هم خرید نفت از ما را کاهش دادند .آیا ناراحتی ما به صرف چنین موضوعی رواست و یا این کشور ها هم به صرف منافع ملی خودشان اینکار را انجام دادند .در نهایت برای اینکه این سیاست خارجی را منطبق با منافع ملی خودمان قرار دهیم باید چکار کنیم؟

هر کشوری در دنیا یک چالش بزرگ با یک کشور قدرتمند پیدا می کند ،کشور های دیگر سعی می کنند یا خودشان را از این چالش دور کنند و یا بی طرف شوند و اگر نخواهیم بگوییم به طرف قدرت و طرفی که منافع شان است بروند. این کشورها همه طرف تجاری اصلی شان آمریکاست ،کره جنوبی ،ژاپن ،هند کشور های خلیج فارس مثل امارات و حتی ترکیه همه طرف تجاری اصلی شان آمریکاست و طبیعی است که نمی آیند طرف تجاری اصلی شان را از دست دهند و طرف ما را بچسبند .نکته بعدی این است که این ما هستیم که باید مناسبات مان را متوازن کنیم .اگر ما روابط متوازنی داشتیم ،مثلا با آمریکا روابط عادی داشتیم و با اروپا روابط خوبی داشتیم . همینطور با روس ها و چین روابط بهتری داشتیم قدرت بازی مان افزایش پیدا می کرد،ولی وقتی شما روابط متوازنی در دنیا نداری ،با یک طرف دعوای بزرگ می کنید، طرف های دیگر هم سعی می کنند، طبیعتا دنبال منافع خودشان بروند.نکته دیگر در مورد ترامپ است ،ترامپ یک کار خاصی کرد و آن اینکه مسئله هسته ای را به مناقشه ایرانی امریکایی تبدیل کرد و از این طریق کشور های دیگر را کنار گذاشت .همان کاری که در مورد کره شمالی کرد که خوب چین و ژاپن و روسیه را کنار گذاشت ،آنها هم در آنجا مذاکرات شش جانبه داشتند و ترامپ موضوع را به کره ای – آمریکایی تبدیل کرد .موضوع ایران را هم تبدیل کرد به موضوع ایرانی آمریکایی.حالا در این وضعیت کشور ها با توجه به منافع شان سه تا موضع می توانند داشته باشند.یک موضع اینک طرف آمریکا را بگیرند و شاید این کم هزینه ترین موضع باشد ،یکی دیگر اینکه بی طرف باشند و موضع سوم اینکه طرف ایران را بگیرند که این پر هزینه است .انتظار نمی رود کشور هایی که خودشان مشکلات دارند با طرف قدرتمندی که اقتصاد و امنیت شان به آمریکا وابسته است،بیایند و طرف ایران را بگیرند .ما باید دنبال این باشیم که سیاست خارجی مان را طوری تنظیم کنیم که کسی نتواند از ما سوءاستفاده کند و یا در موقعیت حساس زیر پای ما را خالی کند و طرف مقابل را بگیرد.

بخش پایانی سوال من این است که به نظر می آید که اروپایی ها دارند یک کانال مالی برای تجارت و خرید نفت با ایران درست می کنند و این می تواند به ما خیلی کمک کند.درست است که اروپایی ها از برجام خارج نشده اند، ولی چنین کاری یک مقدار فراتر از برجام است .می توان این تصور را داشت که اروپایی ها در پی امتیاز گیری از ما و کاهش بحث های موشکی ایران هستند ؟

اولا در مورد اروپایی ها یک مقدار فرق می کند، مسئله برجام برای اروپایی ها با توجه به اینکه خود آنها از ابتدا سعی کردند مسئله برجام را از طریق توافقات به وجود آمده خودشان مدیریت کنند و تلاش شان هم این بود، همانطور که همیشه به ما تذکر می دادند که کاری نکنید که آمریکایی ها مدیریت قضیه را دست گیرند،الان هم تلاش اروپا بخاطر مسایل اقتصادی نیست مسئله اروپا در مورد برنامه در درجه اول است،یعنی اول امنیتی است و در درجه دوم حیثیتی.بنابراین اروپا تلاش می کند که هم برجام را حفظ کند و هم اجازه ندهد که این به یک مناقشه بزرگی ( می تواند جنگ یا درگیری باشد) مجددا در شرق اروپا و در خاورمیانه رخ دهد.طبیعتا تلاش می کنند که این اتفاق نیافتد.ایران هم با توجه به اینکه روابط اروپا و آمریکا هم طراز زمان دموکرات ها نیست، ایران هم فرصت خوبی دارد، در این موقعیت هم ایران می تواند از اروپایی ها بهره مند شود و هم اینکه از این موقعیت با توجه به اینکه موقعیت آمریکا موقعیت ام ائتلاف قبل نیست، بتواند از آمریکایی ها هم امتیاز گیرد.اروپا می خواهد از شرایط و فرصت ها حداکثر بهره برداری را کند و از طرف دیگر اعتماد اروپایی ها را به دست آورد.بالاخره اروپایی ها هم نگران اتفاقاتی که می افتد هستند در مورد شهروندان دو تابعیتی و مسائل موشکی.یعنی موضوعاتی که بین ما و اروپایی ها وجود دارد موضوعات مشابهی هستند یعنی همان موضوعاتی که ما با آمریکا داریم با اروپا هم داریم،مسئله موشک،خاورمیانه،امنیت اسرائیل و تروریست اینها مسایلی است که مشترک است اما اروپایی ها دید متفاوتی نسبت به آمریکایی ها دارند مبنی بر اینکه آنها معتقد هستند با همکاری و تعامل با ایران این مسائل را میتوان حل و فصل کرد،بر خلاف ترامپ که خواهان فشارها حداکثری است.
حالا ما باید چگونه عمل کنیم که هزینه بر فایده برایمان بچربد؟
مسئله امنیتی امروز در دنیا مسئله دسته جمعی است،امنیت مشترک است.نمی توان کشوری را تعریف کنیم که بدون در نظر گرفتن امنیت تعامل با دیگران را یکسره به پیش ببریم بنابراین همانطور که برای اروپایی ها امنیت خاورمیانه مهم است برای ما هم مهم است.پس مسئله امنیت خاورمیانه حوزه مشترک شرق مدیترانه (از ایران تا شرق مدیترانه)برای اروپا مهم است.باید به یک تفاهم برسیم که آنها احساس کنند که این برنامه موشکی ما تهدیدی برای امنیت اروپا نیست،خوب حالا اگر این به دست بیاید طبیعتا منافع دو طرف را لحاظ می کند و به نفع هر دو طرف هم است.برنامه موشکی هم مثل برنامه هسته ای است و ایران باید به گونه ای عمل کند که این سوتفاهم به وجود نیاید که می خواهد امنیت دیگران را به خطر بیاندازد،تهدیدهایی مثل اینکه فلان کشور را می زنیم یا اینکه دوستان ما می زنند اینها نغعی برای ایران ندارد و باعث سوتفاهم می شود و کاری است که به نفع منافع ملی ما نیست.بنابراین باید با اروپایی ها بنشینیم و سر این موضوعات صحبت کنیم و یک روند اعتماد سازی را به وجود بیاوریم البته برای دوطرف.هم سیاست های اروپا برای ما اعتماد ساز باشد و هم سیاست های ما برای اروپا.در اینصورت می شود که یک روند مثبت را ایجاد کنیم البته مانع این نیست که همزمان هم با آمریکایی ها بنشینیم صحبت کنیم و یک روند مثبتی را به وجود بیاوریم،با روسها و چینی ها هم همینطور،با کشورهای خلیج فارس هم همینطور.باید ایران یک مجموعه چند جانبه و سیاست های چند جانبه ای را دنبال کند تا از این طریق هم منافع خود را حفظ کند و هم اینکه دیگران احساس کنند رابطه با ایران به نفع شان است.در این صورت ما می توانیم سیاست هایمان را پیش ببریم.