نویسنده: ایو بوردیون

گفت‌وگوها برای احیای توافق برجام که با آن ایران در برابر توقف قابل راستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای خود به صحنه بین‌المللی بازمی گردد، بیش از یک سال است که به بن‌بست رسیده است. اکنون تهران یک کشور به اصطلاح «آستانه هسته ای» است که قادر به تولید سریع بمب است.

با وجود ارائه پیشنهاد مصالحه‌ای دیگر از سوی اتحادیه اروپا در هشت روز پیش، و پاسخ خوش‌بینانه تهران در روز دوشنبه که فقط حاکی از توافق بر سر زمان‌بندی مذاکرات است، موانع همچنان غیرقابل حل به نظر می‌رسند.

هشت جلسه مذاکره در بهار ۲۰۲۱، در پاییزو سپس فوریه تا مارس گذشته ناموفق بود. از آن زمان تا کنون هیچ پیشرفت قابل توجهی روی نداده است. گفت وگوهای غیرمستقیم در دوحه در پایان ژوئن بین امریکا و ایران در طول دو روز به پایان رسید.

هلویز فایه، کارشناس مؤسسه فرانسوی روابط بین‌الملل اذعان می‌کند که اگرچه امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه پس از گفت وگوی ده روز پیش با ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران همچنان معتقد است که توافق امکان‌پذیر است، «اما به نظر می‌رسد که این احتمال بیش از پیش اندک به‌نظر می‌رسد».

در ورای اعلامیه های رسمی که طبق آن فقط چند نکته باقی مانده، سه اختلاف عمده باقی مانده است. مانع اول این است که غربی ها نگران انباشت اورانیوم بسیار غنی شده تهران هستند. در حالی که توافق برجام این کشور را از غنی‌سازی اورانیوم به بیش از ۳.۶۷ درصد در ایزوتوپ ۲۳۵ منع می‌کرد، تهران در آوریل ۲۰۲۱ از آستانه غنی‌سازی ۶۰ درصد عبور کرد و ذخایر آن در پایان ماه مه از ۴۳ کیلوگرم فراتر رفت. شامگاه دوشنبه سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرد که صدها سانتریفیوژ جدید از جمله نوع پیشرفته IR-6 را برای تسریع بیشتر فعالیت های غنی سازی خود راه اندازی کرده است.

هلویز فایه می گوید که ایران در واقع یک کشور به اصطلاح «آستانه» است، «یعنی دارای ظرفیت کافی برای دستیابی به مواد شکافت‌پذیر کافی برای یک بمب در طول چند هفته است، اما برای دستیابی به یک کلاهک عملیاتی که به اندازه کافی کوچک شده باشد، یک تا دو سال زمان نیاز دارد. مطمئن نیستیم که تهران واقعاً بخواهد بمب داشته باشد، اما کشور آستانه‌ای بودن از قبل قابلیت‌های بازدارندگی را فراهم می‌کند.»

هلویز فایه می گوید که یک توافق «معمولاً تهران را مجبور می‌کند تا ذخایر اورانیوم بسیار غنی‌شده‌اش را کنار بگذارد، حتی اگر دانش آن باقی بماند.»

مانع دوم این است که تهران می‌خواهد سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی در امریکا حذف شود. چیزی که در واشنگتن غیرقابل تصور به نظر می رسد.

مانع سوم این است که تهران خواستار تضمین هایی است که بازگشت دونالد ترامپ به قدرت به واشنگتن اجازه نخواهد داد که دوباره این توافق جدید را به طور یکجانبه محکوم کند و از آن مجددا خارج شود.

غربی‌ها نمی‌توانند از دادن این تضمین به ایران صرف نظر کنند. این امر جعبه پاندورا برای مداخله نظامی احتمالی اسرائیل به سایت‌های هسته‌ای ایران را باز می‌کند. ناگفته نماند که خطر مسابقه تسلیحات هسته ای قدرت های دیگر منطقه، عربستان سعودی، ترکیه یا مصر نیز وجود دارد.

منبع: لزکو (فرانسه) / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱