دلیل خاص انعقاد پیمان مودت ایران و آمریکا/قرار موقت لاهه موفقیت نسبی ماست/آمریکا قرار را اجرا نکند در رای نهایی لاهه اثرگذار است/ترامپ مدیر عامل آمریکاست!

آرمان شرق-جواد مرشدی:پس از بد عهدی آمریکا و خروج این کشور از برجام تهدیدات پیرامونی نقض این توافق دامن ما را گرفت ،هر از چند گاهی هم مقامات امریکایی به نوبه خود از رئیس جمهور گرفته تا سایرین افاضاتی در خصوص تحریم های ما داشته و دارند. این بار به دادگاه لاهه از امریکا شکایت بردیم و در دفاع از حقوق حقه خود زیرکانه پیمان مودت سال ۱۹۵۵ را هم مستمسک قرار دادیم ،دادگاه هم به نفع ما قرار موقت صادر کرد ،البته فعلا و تا قبل از رای نهایی.در متن رای با صراحت از خطر تحریم های ثانویه بر زندگی و جان مردم گفته شد ،مواردی نظیر دارو ،غذا قطعات هواپیما.البته آمریکایی ها گفته اند که از این پیمان هم خارج می شوند اما تا همینجای کار ما یک ضربه دیگر در رینگ مجادله با آمریکا به آن ها زده ایم .اروپایی ها هم وعده وعید هایی داده اند اما اینکه دولت های اروپایی میل به همکاری با ایران را دارند یک بحث و دولتی نبودن شرکت ها و بانک های انها بحث دیگری است که این خود می تواند دلیلی برای عدم همکاری آنها با ما باشد . آرمان شرق در گفت گویی با دکتر فریدون مجلسی کارشناس برجسته روابط بین الملل به بررسی تمکین و یا عدم تمکین آمریکا از رای صادره پرداخته که در پی می آید .

رای دیوان لاهه به لحاظ دیپلماتیک چه دستاوردی برای ایران در عرصه بین المللی خواهد داشت و آیا می توانیم آن را یک پیروزی متقن حقوقی در عرصه دیپلماتیک بدانیم؟

این یک موفقیت نسبی محسوب می شود،رای حقوقی نیست و رای دادگاه  هم نیست ،یک قرار موقت است که دادگاه در زمانی که فرصت کند اول به صلاحیت خودش رسیدگی کند و بعد وارد ماهیت شود و لایحه ایران و دفاعیات وکلا ی ایران را بررسی کند و لایحه آمریکا و مدافعات آنها را بررسی کند تا برسد به صدور حکم، اجالتا یک حسنی برای ایران دارد و یک موفقیت سیاسی است برای ایران و آن این است که تشخیص داده اند که در محتوای این دعوا رفتارهایی وجود دارد که حقوق مردم ایران را مخدوش می کند و توجه این قرار (که بهتر است اسم آن را رای نگذاریم) موقت به این نکته است که دعوایی در اینجا مطرح است که ما می دانیم در آن دعوا جلوی صدور دارو و مواد غذایی و قطعات هواپیما و تعمیرات و سرویس هواپیما به ایران را گرفته که اینها می تواند به زندگی انسان ها لطمه بزند . از آمریکا خواسته جلوی این آسیب را بگیرد و این سرویس ها و این خدمات را ادامه دهد و مسیر مبادله پول آن را هم تامین کند .ایران مواد غذایی خاصی از آمریکا وارد نمی کند، پس آن قسمت برای آمریکا فقط هزینه مالی آن مهم است و ممکن است ما بخواهیم از استرالیا چیزی بیاوریم و بانک ها همراهی نکنند ،پس فقط آن قسمت مالی اش به آمریکا مربوط می شود اما مواد دارویی و دارو های خاص به آنجا متکی خواهد بود و خصوصا قطعات و سرویس هواپیما که این قرار صادره، عدم همکاری در این زمینه را به مخاطره می اندازد و برای ما مهم است . البته می گویند تا بخواهیم رسیدگی کنیم زمان خواهد برد، ولی این محتوایی را که ما می بینیم، اینطور نظر می دهیم .وبه همین دلیل هم کل ۱۵ قاضی دادگاه لاهه در این موضوع اتفاق نظر داشتند اما در ضمن رسیدگی قضات با توجه به زمینه های حقوقی و قضایی شان بررسی هایشان می تواند متفاوت باشد و رای اکثریت ملاک خواهد بود.

آیا این قرار برای آمریکا الزام آور خواهد بود ، آیا می تواند تحریم های پیش رو را متوقف کند ؟بخصوص که در متن با صراحت گفته شده که تهدید های ثانویه جان مردم را به خطر می اندازد.

این تحریم های ثانویه شامل همه چیز است و فقط این سه نکته جان مردم را به خطر می اندازد،دارو ،غذا و تعمیر هواپیما .ولی برای آمریکا به صورت عادی الزام آور نیست برای اینکه آنها دولت قلدر و قدرتمندی دارند وچه کسی می تواند الزام بیاورد .الزام آوری دادگاه لاهه بستگی به حیثیت کشورها و حرمتی که برای خودشان درعرصه بین المللی قائل هستند، دارد .ضمنا در اینجا یک ضمانت اجرای سیاسی هم وجود دارد ،یعنی آمریکا اگر این قرار را نخواهد اجرا ،کند ممکن است تاثیر بگذارد در رای نهایی دادگاه لاهه در برابر یک دولت متمرد.اگر هم بخواهد اجرا کند همین اندازه محدودش هم می توان گفت برای آمریکا هم شکست است و هم موفقیت ،برای اینکه جلوگیری می کند از این که این کشور مرتکب یک عملی شود که در تاریخ به صورت یک لکه باقی بماند که شما جلوی دارو وغذا وتعمیر هواپیما را گرفته اید .یک موفقیت دیگر این است که در این مسئله این حقوق به صورت اجمالی دیده شده و ۱۵ قاضی این قرار راتایید کرده اند مثبت است اما اثر مثبت دوم این است که ایران می بیند باید عادت کند برای حل مسائل و مشکلات بین المللی به حقوق و قوانین بین الملل به آرای شورای امنیت سازمان ملل، به آرای دادگاه لاهه باید احترامم بگذارد کما اینکه خودش هم به آنها متوصل شود و این خود یک موفقیت است .

اگر آمریکا از این قرار دادگاه لاهه تمکین نکند ما چه ابزار هایی برای تحت فشار گذاشتن آمریکا داریم.آیا کشور های بزرگ می توانند عطف به این حکم مراودات تجاری خود را با ما برقرار کنند و از شر تحریم های آمریکا مصون بمانند ؟

کشور های فراوانی هم اکنون هم غالبا خودشان را ملزم به اجرای دستورات امریکا نمی دانند اما این بانک ها و شرکت های شان هستند که مستقل هستند و نمی شود آنها را مجبور کرد ،مسئله این است .مثلا در یک کشور دوست مثل مالزی من دیدم در سفر اخیر رئیس جمهور به نیویورک ایشان دیداری هم با اقای ماهاتیر محمد داشتند، ولی ایشان با اظهار تاسف گفت که باید ارتباطات تجاری مالزی با ایران باید قطع شود، برای اینکه ارتباط با ایران می تواند مورد رنجش آمریکا شود و برای منافع مالزی زیان آور است . همان طور که دیده می شود همه کشور ها حتی کشوری مثل مالزی که با ما روابط دوستانه بسیار خوبی داشته و از ما منتفع شده اند، منافع خودش را از مصوبات متعارف بین المللی برتر می داند و البته  ما در برابر عرب ها قربانی دفاع از منافع آنها هستیم.ما می توانیم انتقادهای خودمان را در قالب حمایت از خواسته های عرب ها پوشش دهیم نه اینکه خودمان قربانی حقوق عرب ها شویم.

این بخش بی پاسخ ماند،اگر آمریکا از رای دادگاه تمکین نکند ما چه ابزار هایی برای تحت فشار قرار دادن آمریکا داریم؟

همانطور که گفته شد دولت ها تمکین می کنند،شرکت ها تمکین نمی کنند و ما هیچ ابزار خاصی نداریم.

خود امریکا اگر از رای تمکین نکند چطور؟

خود امریکا اگر تمکین نکند هم ما زورمان به او نمی رسد ،ما با یک آدم عادی که طرف نیستیم .ما که نمی توانیم برویم در خلیج فارس و با ناو شکن و ناو هواپیما بر آمریکا وارد جنگ شویم .متاسفانه در این دست موارد ضمانت اجرا این است که این اقا تا چه اندازه به حیثیت یک مملکت و یک دولت و تعهدات بین المللی اش احترام می گذارد که من در آقای ترامپ چنین حرمتی را نمی بینم و اسم ایشان را رئیس جمهور نگذاشته ام و به وی می گویم مدیر عامل آمریکا.

در این پرونده به پیمان مودت سال ۱۹۵۵اشاره شده که نکته سنجی بجا و قابل تاملی است ،به نظر شما چرا ما نتوانستیم در برجام و توافق هسته ای چنین حکمی بگیریم ،تفاوت درچیست؟

این در مورد برجام است دیگر.همن الان که به این توافق نامه استناد کرده ایم ،این یک استنادی است که بستگی به رای قضات دارد و معلوم نیست قضات چه رایی بدهند .خود امریکا هنوز قرارداد را برهم نزده ،تنها می شد طی شش ماه هر کدام از طرفین فسخ این قرارداد را اعلام کنند .این یک اصل نامحدود نیست ،یعنی به صورت تمدید خود به خود نامحدود است .این قرارداد همکاری مال بعد از ۲۸ مرداد بود که بین ایران و آمریکا روابط ویژه ای برقرارشد.وقتی وارد بحث کودتا شویم می بینیم که ۹۹ درصد ارتش ایران بود و ۱ درصد هم آمریکایی ها خبر داشتند اما بعد از اینکه کودتا موفق شد همانطور که در آن ۱ درصد قول داده بودند که اگر موفق شوید با شما همکاری خواهیم کرد، بسیار بادولت زاهدی همکاری کردند و هم چنین با جانشینان او . دلیل این اتفاق هم جنگ سرد و شوروی بود که حزب توده را آماده کرده بود که با کودتا دولت مصدق را سرنگون کند که سازمان نظامی اش هم کشف شد و دلیل حمایت آمریکا هم همان نکته بود که بعد هم معلوم شد که درست است .

سابقه تصویب این پیمان مودت در کجا بود؟

در قرارداد ۱۹۲۱ مودت ایران و روسیه نوشته شده که اگر چنانچه دولت خارجی وارد ایران شود و دولت روسیه آن را تهدیدی برای خودش تلقی کند، دولت روسیه حق دارد بدون نیاز به اجازه ایران نیروهای خودش را وارد خاک ایران کند .در جنگ جهانی دوم هم به بهانه حضور آلمان ها در ایران بود که دولت شوروی نیروهای خود را وارد خاک ایران کرد.الان دقیقا حضور ذهن ندارم که در همین قرارداد مودت است یا قرارداد نظامی متعاقب این قرارداد مودت بین ایران و آمریکاست که یک ماده ای افزوده شد که هرگاه نیروهای روسیه وارد خاک ایران شوند، دولت امریکا مجاز خواهد بود که بدون نیاز به اجازه از دولت ایران نیروهای ایران نیروهای خودش را وارد خاک ایران کند.

البته وزیر خارجه آمریکا اعلام کرده که از این پیمان خارج می شوند

اگر خارج شود این اجازه را از خود سلب می کند ،حالا باید دید عقلا به پمپئو چه خواهند گفت؛ برای اینکه در این دولت هایی که آمده اند و رفته اند و با همه فراز و نشیب ها هیچ دولتی در آمریکا از این پیمان خارج نشد. من الان مطمئن نیستم که آن ماده ای که مربوط به دخالت نظامی گفتم؛ در کدام پیمان و توافق است چرا که یک قرارداد نظامی هم بین ایران و آمریکا وجود دارد و دقیق الان نمی دانم که  این ماده در کدام شان است ،اگر این ماده در این قرارداد نباشد خوب خارج می شود و مهم هم نیست اما حالا دیگر برای خارج شدنش گیر است در این دادگاه و این فقط یک بهانه است .ولی می تواند استناد کند و بگوید این خود به خود لغو شده در اثر سفارت شان درایران وآتش زدن پرچم و اینهایی که همه جا ثبت و ظبط شده .ولی به آن ماده بعید است و به همین دلیل دولت ایران هم تا بحال این را لغو نکرده .دلیل هم این است که تا وقتی که در قرارداد پیمان مودت ایران و روسیه آن ماده لغو نشده این طرف ناچار می ماند و امروز دولت ایران باید این دوتا ماده را از هر دو قرارداد با همدیگر تطبیق دهد . به هر حال آن ماده آنجا به عنوان ماده خنثی کننده وجود داشت تا روس ها به هوس ورود به خاک ایران نیافتند .