در دولت اول همان اشتباهات دولت احمدی‌نژاد ادامه یافته و در دولت دوم سریز شد

آرمان شرق-جواد مرشدی:بر اساس برخی شاخص های آماری همچون رشد اقتصادی ،نرخ بیکاری و در نهایت تک رقمی شدن تورم در دولت اول روحانی این شائبه به وجود آمد که اقتصاد بیمار ایران که مرهون سیاست های غلط احمدی نژاد هم بود، روند بهبودی به خود گرفته ،امری که موجب کاهش قدری از آلام مردم

آرمان شرق-جواد مرشدی:بر اساس برخی شاخص های آماری همچون رشد اقتصادی ،نرخ بیکاری و در نهایت تک رقمی شدن تورم در دولت اول روحانی این شائبه به وجود آمد که اقتصاد بیمار ایران که مرهون سیاست های غلط احمدی نژاد هم بود، روند بهبودی به خود گرفته ،امری که موجب کاهش قدری از آلام مردم شد.دیری نپایید همه چیز تغییر کرد و در دولت دوم مسئولین اقتصادی کابینه چنان دچار سرگشتگی شدند که نه از تورم تک رقمی خبری شد و نه سایر متغیر های اقتصادی توان بالندگی تیم اقتصادی دولت را مهیا کردند. به نظر می رسد دولت روحانی بر اساس فشار های بیرونی و فشار های داخلی جناح رقیب ،مجلس و هر چه که هست به نوعی به سیاست های پوپولیستی روی آورده ،کما اینکه بر خلاف حرف های روحانی در بودجه ۹۷ نه تنها شاهد کاهش یارانه بگیران یا تعدیل قیمت حامل های انرژی نبودیم بلکه این روند تا کنون ادامه هم پیدا کرده .با همه اینها آیا می توان برای اقتصاد ایران نسخه لیبرالیستی نوشت و یا باید برای دولت محور بودن به سمت اقتصاد سوسیالیستی برویم، یا ترکیبی از این دو.آیادر اینصورت وضعیت شتر گاو پلنگی در اقتصاد شکل نخواهد گرفت.آرمان شرق در گفت و گویی با دکتر حیدر مستخدمین حسینی اقتصاددان و معاون پارلمانی وزیر اقتصاد در دولت اصلاحات، به بررسی تغییرات اقتصادی دو دولت روحانی پرداخته که در پی می آید.

دولت اول روحانی بر اساس شاخص هایی همچون رشد اقتصادی و,نرخ بیکاری و کاهش تورم و به عبارتی تک رقمی کردن تورم در حوزه اقتصاد دولت موفقی بود اما در دولت دوم چه اتفاقی افتاد که وضعیت اقتصادی اینگونه شد و به عبارتی همه چیز از دست دولت در رفت؟

من اعتقاد ندارم که دولت آقای روحانی در دوره اول موفق بوده بلکه زمینه هایی شکل گرفت که بجای ترمیم خرابی های اقتصاد که دولت قبل به وجود آورده بود ضمن حفظ همان شرایط تصمیماتی گرفته شد که این تصمیمات در جهت اصلاح ساختار اقتصادی در حوزه فضای کسب و کار ,بانکداری ،بیمه ،سرمایه گذاری خارجی و کنترل نقدینگی نبود و اینها نسبت به زیر ساخت هایی که در دولت قبل موجب تخریب اقتصاد شده بود، عین بهمن افزایش پیدا کرد و به آن اضافه شد و در دوره دوم سرریز کرد و حوزه های مختلف را به هم ریخت. ما نمی توانیم در مورد دولت آقای روحانی در حوزه اقتصاد یک کارنامه حتی نیمه موفق را شاهد باشیم و به آن ببالیم و آن را عرضه بداریم.بلکه اعتقاد به این داریم که تیم اقتصادی ایشان تمام نگاه و توجه شان را به عوامل بیرونی توجه دادند که فکر می کردند، بعد از برجام سرمایه گذاری خارجی شکل خواهد گرفت و افزایش پیدا می کند و در نتیجه موجب تحول در اقتصاد درونی می شود .ما در دولت آقای روحانی در حتی در یک مورد هم برنامه اقتصادی منسجم که قابلیت دفاع داشته باشد، ندیدیم .یک از هم پاشیدگی در حوزه اقتصاد در این دوره هم شکل گرفت که نتیجه اش این می شود که در یکصد سال اخیر شرایطی مثل اکنون را در حوزه اقتصادی ما شاهد نبوده ایم.مثلا فرض کنیم که در حوزه سرمایه گذاری چه داخلی و چه خارجی وقتی نگاه می کنیم نسبت به میزان نقدینگی اگر نسبت بگیریم،نسبت سرمایه گذاری های داخلی به نقدینگی یا تولید ناخالص داخلی یا حتی سرمایه گذاری خارجی را نسبت به نقدینگی و یا نسبت به تولید ناخالص داخلی می بینیم که حداقلی است نسبت به تاریخ چند دهه گذشته در حوزه اقتصاد.به هر حال ماموریتی که دولت ها در حوزه اقتصاد دارند، این است که از تصمیمات جزیره ای غافل باشند و از یک انسجامی نسبت به تصمیم گیری در بازار های مختلف که همپوشانی با هم داشته باشند به عمل بیاورند. تا اینجا می بینیم که تصمیمات سیاست های پولی تمام زیر ساخت های سایر سیاست ها را بر هم ریخت،تعرفه های بازرگانی،بحث مربوط به یارانه ها و اینکه می بایست در توزیع یارانه ها باید اصلاح ساختار صورت می گرفت .

به یارانه اشاراه داشتید ،به نظر می آید دولت روحانی بر اساس فشار های بیرونی و فشار های داخلی جناح رقیب به نوعی به سیاست های پوپولیستی روی آورده ،کما اینکه بر خلاف حرف های روحانی در بودجه ۹۷ نه تنها شاهد کاهش یارانه بگیران نبودیم بلکه این روند تا کنون ادامه هم پیدا کرده .بااین شرایط وضعیت اقتصاد ایران به کجا خواهد انجامید؟

عدم حذف دهک هایی که اصولا نیازی به این رقم نداشتند، موجب شد که در هر ماه ۳۵۰۰ میلیارد تومان از منابع کشور برای یارانه ای پرداخت شود که هیچ بازتاب مثبت را از خودش نشان نداده است،حتی نسبت به تصمیماتی که مجلس گرفت برای حذف دهک هایی از افراد نسبت به یارانه ها حتی آن هم اجرایی و عملیاتی نشد.اصلاح ساختار نظام بانکی یکی از آن مواردی بود که از دوران قبل از انتخابات برای دوره اول بنا بود صورت گیرد،بحث یکسان سازی نرخ ارز بود که باز به همین صورت.میزان نقدینگی و افزایش آن از زمان دولت نهم و دهم آغاز شد و نقدینگی از ۷۰ هزار میلیارد تومان به حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان رسید. یعنی ۷ برابر در زمان احمدی نژاد و بعد هم زمانی که روحانی تحویل گرفت حدود ۴۵۰ هزار میلیارد تومان بود که الان به ۱۷۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده و بسیاری از مشکلاتی را که امروز دارد به خانوار ها تحمیل می شود و شده، ناشی از عدم درایت و تصمیم گیری به موقع بوده است.اگر یک شاخصی بنام تورم را در نظر بگیریم،من جزو آن کارشناسانی بودم که از آن ابتدا اعتقاد داشتم که در قیاس بین تورم و رکود باید ما تورم را انتخاب کنیم.

چرا تورم؟

به لحاظ اینکه رکود جز افسردگی،رشد اقتصادی پایین،جز تولید ناخالص داخلی پایین،محدود شدن فضای کسب و کار و جز عدم میل و اراده برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی و اینکه تسهیلات نظام بانکی هم به سمت و سوی یک عده خاصی گرایش پیدا کند، نخواهد داشت اما در نقطه مقابل آن خود تورم می تواند به هرحال تحرک ایجاد کند و در زیر ساخت ها موجب تحرک شود و جامعه شوق و میل کار کردن و میل به سرمایه گذاری را در بین خود بپرورد،هر چند که وظیفه دولت ها این است که در شرایط رونق بتوانند جلوی افزایش سطح عمومی قیمت ها را بگیرند.یعنی هنر دولت در این است که بتوانند در شرایط رونق جلوی تورم را بگیرند،نه در زمانی که ما با رکود مواجه هستیم که خوب به هر حال وقتی دولت برنامه هایی را در جهت حفظ رکود خواهد داد، قطعا تورم هم در نهاد خودش هست که در سطح پایین نگهداری شود.یعنی اگر هم دولت اشاره می کند که تورم را در دوره اول کاهش داده این کاهش با یک برنامه ای برای حفظ رکود و تعمیق آن بوده است.رکود هم باعث کاهش رشد اقتصادی و اسباب کاهش رفاه برای جامعه بوده که نتایج آن را در دوره دوم هم می بینیم.

در دوره دوم دولت روحانی عملکرد تیم اقتصادی وی را چگونه می بینید ؟

در دوره دوم اصولا فرصتی نشده که به هر حال کار کردی صورت گیرد،وزیر اقتصاد و دارایی یک سال و اندی بیشتر نماندند تا آشنا بشوند با زوایا و دیدگاه دولت که مورد استیضاح قرار گرفتند،بانک مرکزی هم که در حد میانه رفتن و آمدن و بحث های استعفا این دوره را طی کردند و در این شرایط رئیس کل بانک مرکزی در سه ماهگی کار خودشان قرار دارند،سازمان برنامه بودجه هم که نقشی که می بایست به لحاظ تاریخی ایفا کند در شرایطی که رکود اقتصادی بوده، بودجه ای که ارائه داده نه یک بودجه ای بوده که بتواند یک تغییر ساختاری دهد و بودجه ای بوده که هر سال فشار را بر مردم افزایش داده بدون اینکه جهت بودجه در جهت کاهش هزینه های دولت باشد و همچنین برای سرمایه گذاری های عمرانی برنامه قابل دفاعی ارائه داده باشد،ما شاهد هستیم که در دولت آقای روحانی از دوره اول و بعلاوه یکسال و اندی اخیر هزینه های جاری دولت بیش از سه برابر افزایش پیدا کرده در صورتی که ما این افزایش را طبق آمار ها نمی توانیم ببینیم.یعنی دولت بجای کاهش هزینه های جاری وصرفه جویی در آنها جهت عکس را در پیش گرفته.الان یک شرایطی در حوزه اقتصاد شکل گرفته که قطعا قابل دفاع نیست و مردم کوچه و بازار و کارشناسان اقتصادی عملکرد قابل دفاعی را از دولت نمی توانند، بیان کنند.
آیا می شود برای اقتصاد ایران نسخه لیبرالیستی نوشت و یا باید برای دولت محور بودن به سمت اقتصاد سوسیالیستی حرکت کنیم، یا ترکیبی از این دو.در اینصورت فکر نمی کنید یک وضعیت اقتصادی شتر گاو پلنگی در اقتصاد شکل گیرد؟

این سوال کاملا درستی است و خوب است که توسط رسانه ها مورد بحث گذاشته شود.در اقتصاد الان ایران واقعا نمی شود نسخه ای را که در علم اقتصاد نوشته شده را اجرا و پیاده کرد. طبق فرمول جهانی در بازار وقتی نرخ دلار افزایش پیدا می کند، طلا می آید پایین و به طبع آن روی نفت تاثیر می گذارد اما در اقتصاد خودمان می بینیم که این معامله اصلا پابرجا نیست و کاملا عکس مدل های جهانی صورت می گیرد،ان هم به لحاظ جنبه روانی حاکم است.این جنبه روانی و حاکم بودن آن که خیلی غلیظ است را باید دولت بتواند مدیریت کند و مدیریت آن هم از طریق ایجاد حس اعتماد و اطمینان است.در حال حاضر این حس به حد اقل رسیده،در حال حاضر نسخه صرف اقتصادی نمی تواند به برون رفت از این مسایلی که در حوزه اقتصاد برای مردم وجود دارد، کمک کند.یعنی من اعتقاد دارم که در وهله اول باید روی ساختار های روانی و حس اعتماد، دولت بیشتر کار کند که بتواند اعتماد را جلب کند.این نسخه برای همه دولت ها و بخصوص برای این دولت است که خیلی قول داده ولی هیچ‌کدام را در حوزه اقتصاد عملی نکرده.مثلا قرار بود اصلاح نظام بانکی صورت گیرد اما هنوز تعطیل است،قرار بوده محدودیت های فضای کسب و کار حذف شود اما هنوز می بینیم که محدودیت ها وجود دارد، هنوز سیاست روشنی در خصوص بحث واردات ارائه نشده اما نکته مهم این است که در شرایطی که تحریم وجود دارد و یکی از سخت ترین تحریم ها برای ایران شکل گرفته و در این مقطع بسیار مهم است نمی شود نسخه ای را دولت بنویسد و نسخه لیبرالی را عرضه بدارد و این را به شرایط بازار حاکم کند و قیمت ها را به دست دست های نامرئی بسپارد.واقعیت این است که در این مقطع به هیچ عنوان این جواب نمی دهد و شرایط روانی را بیشتر تحریک می کند،در حال حاضر نسخه ای که می شود پیشنهاد کرد این است که دولت باید احساس مسئولیت کند و مثل یک خانواده در کنار خانواده های مردم خودش قرار گیرد و بتواند زوایای مختلف را مدیریت کند.مثلا همین اعتصابات یا حق و حقوق هایی که برای واحد های صنعتی دارد، شکل می گیرد اگر دولت ورود پیدا نکند اصلا نمی شود جمع کرد.دولت در این مقطع باید ورود پیدا کند.نتیجه این است که نباید شرایط بنگاه های اقتصادی و شرایط قیمت را و متعادل سازی بازار را به دست خود بازار بسپارد، این بزرگترین اشتباه است بلکه باید تیم اقتصادی دولت شرایطی را به وجود بیاورد که سیاست های پولی و سیاست های مالی و تعرفه ای در جهت نگاه ویژه دولت بتواند برنامه ریزی شود و برنامه های عملیاتی و در کنار آن برنامه های نظارتی نوشته شود تا بتوان فضا را مدیریت کرد.در این مقطع تحریم اگر نسخه و برنامه ای نوشته شود که دولت برنامه های اقتصادی را به دست دست های نا مرئی بسپارد قطعا موفق نخواهد بود و وضعیت اقتصادی از این حالتی که هست به بغرنج بودن و بحرانی شدن خواهد کشید.