اگر جمهوری اسلامی نمی تواند در اجتماع ایرانی تولید هنجار کند، باید در نظر داشت که این داوری که گاه هم نسل های من دارند که نسل هایی به میدان می آید که ویران می کنند و مخرب هستند، اشتباه است. جامعه در حال بازیابی خود بدون قیادت دولت است؛ اگر به دلیل اقتصاد نفتی در حوزه اقتصادی نمی تواند این کار را انجام دهد، چه بسا در حوزه اخلاقی موفق شود.
دکتر محمد جواد کاشی با بیان اینکه باید به جامعه اعتماد کرد، جامعه ویران می کند و می سازد، گفت: اگر جمهوری اسلامی نمی تواند در اجتماع ایرانی تولید هنجار کند، باید درنظر داشت که این داوری که گاه هم نسل های من دارند که نسلهایی به میدان می آید که ویران می کنند و مخرب هستند، اشتباه است. جامعه در حال بازیابی خود بدون قیادت دولت است،؛ اگر به دلیل اقتصاد نفتی در حوزه اقتصادی نمی تواند این کار را انجام دهد، چه بسا در حوزه اخلاقی موفق شود.
جماران، دکتر « محمد جواد غلامرضا کاشی»، عضو هیات علمی دانشگاه طباطبایی، که در هفدهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران که با عنوان «آینده نظام جهانی؛ سیاستها و الگوی رفتار ایرانی» برگزار شده است، سخن می گفت، خاطرنشان کرد: وقتی از منظر سیاست به اخلاق نظر می شود، قدرت به اعتبار مدعای اخلاقی یا انتصاب اخلاقی، به خود مشروعیت می دهد. عکس آن هم درست است. هیچ نظام اخلاقی و هنجاری هم بدون پشتوانه یک سازمان قدرت، مادیت پیدا نمی کند و بنابراین قدرت و اخلاق به شدت به یکدیگر وابسته و پیوسته هستند.
وی ادامه داد: وقتی بحران اخلاق پیش می آید و نمی دانیم خوب و بد چیست و به کجا تکیه کنیم، در ساختار سازماندهی سیاسی دو اتفاق می افتد. یکی اینکه ابژه حقیقت گم می شود، در این حالت قدرت بنیاد خود را از دست می دهد و به تبع آن، اعتماد معنای خود را از دست می دهد. غیاب حقیقت و اعتماد، بحران قدرت هم ایجاد می کند. این بحران تازگی ندارد. به نظر بسیاری از فیلسوفان، این بحران در بنیاد مدرنیته بوده است و اساسا مدرنیته در ظهور خود با بحران اخلاق زاییده شد. ایده مرگ خدای نیچه، اشاره به این مفهوم دارد.
کاشی با بیان اینکه اصالت بخشی به فرد، بحران اخلاق را ایجاد کرد و مدرنیته ماشین تولید فردیت است و مرتبا صورتهای تازه ای از فردیت در آن ظاهر می شود، توضیح داد: فردیت اسیر همه سازمان دهی های فردی و نهادی است. ظهور فردیت که با ایده آزادی پیوند خورده است، لاجرم در عرصه عمومی بحران اخلاق ایجاد می کند.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: در جهان مدرن، امیال فردی به هزار سو برانگیخته می شوند و از هیچ هنجاری تبعیت نمی کنند. اینجاست که اخلاق فایده گرا ظهور می کند. تامین بیشترین منافع، برای بیشترین افراد. در این شرایط، تعیین بیشترین سود برای افراد را دولت می تواند تشخیص دهد. دولت عملا به مرجع تشخیص هنجار اخلاقی در جامعه مدرن تبدیل می شود که با عنوان دولت هنجارگذار از آن یاد می شود.
عضو هیات علمی دانشگاه طباطبایی، با بیان اینکه صورتهای متفاوت دولت را در قرنهای نوزدهم و بیستم داشته ایم، به تشریح دیدگاه های اندیشمندان مدرنیته در خصوص دین و از دست دادن هنجارهای اجتماعی در جوامع پرداخت و ادامه داد: حتی فاشیسم و نازیسم هم پاسخی به اخلاق فایده گرا بودند، اما باز سر از دولت هنجارگذار درآوردند. احیاء دین در عرصه عمومی و اسلام سیاسی هم واکنشی به میدانی از امیال گسیخته شده و هنجارگریز است که ارزشهای جامعه سنتی را از هم می درد و متفکران اسلام سیاسی بر این باور شدند که بازگردیم به خانه ای که مدرنیته آن را ویران کرد و جامعه را مجددا هنجارگذاری کنیم.
وی تاکید کرد: در دنیای قدیم، دولت هنجارگذار نبود. جامعه در کلیت خود حیات اخلاقی داشت و دولت هم جزئی از این حیات اخلاقی بود. دولت نهاد هنجارگذار نبود، بلکه دولت هنجار گذار، میراث دنیای مدرن است. اما تجربه نشان داد، دولت درهیچ کجا در این زمینه، توفیقی نداشت؛ چه آنجا که دموکراتیک بود و نهایتا به زوال دموکراسی کشیده شد و چه آنجا که سر از دولتهای فاشیتی سرکوبگر درآورد. دولت هیچ گاه هنجارگذار موفقی نبود.
این استاد دانشگاه به تحولات اقتصادی و تکنولوژیک پیش روی آینده اشاره کرد و اظهارداشت: دولت در نتیجه تحولات اقتصادی در حال از دست دادن نقش کانونی خود در بسیاری از قلمروها است. اما مهمتر از آن، تحولات تکنولوژیک است که خصوصا در حوزه ارتباطات، اتفاق مهمی رقم زده است. درست است که رویای آنها که فکر کردند دولتها محو می شوند، محقق نشد ، اما اتفاق مبارکی افتاد که در نتیجه آن دولتها توان هنجارگذاری در عرصه عمومی را از دست داده اند؛ از جمله در ایران. دستگاه های رسمی نظام اکنون خود اعتراف می کنند ما در جنگ رسانه ها باخته ایم. به این معنا که اگر تصور می کردیم با وزارت ارشاد می توانیم در عرصه عمومی هنجارگذاری کنیم، دولت روز به روز نقش خود را از دست می دهد.
کاشی با بیان اینکه در جمهوری اسلامی هر چه قدرت کنترل هنجاری جامعه از دست می رود، جز منطق امنیتی و اطلاعاتی جایگزینی ندارند، تاکید کرد: منطق امنیتی و اطلاعاتی هم هنجارگار نیست و جامعه را به مقاومت بر می انگیزد. البته این اتفاق منحصر به ایران هم نیست. امروز باید به نظریه پردازان مدرنیته، از جمله «بنتام» که دولت را هنجارگذار در دنیای مدرن می دانستند، گفت «دولت نهاد مناسب هنجارگذاری نبود، تو خبر نداشتی، ما تجربه کردیم!»
این استاد دانشگاه به آراء دیگر نظریه پردازان دنیای مدرن اشاره کرد و گفت: باید به جامعه اعتماد کرد. جامعه ویران می کند و می سازد. اگر جمهوری اسلامی نمی تواند در اجتماع ایرانی تولید هنجار کند، باید در نظر داشت که این داوری که گاه هم نسل های من دارند که نسل هایی به میدان می آید که ویران می کنند و مخرب هستند، اشتباه است. جامعه در حال بازیابی خود بدون قیادت دولت است؛ اگر به دلیل اقتصاد نفتی در حوزه اقتصادی نمی تواند این کار را انجام دهد، چه بسا در حوزه اخلاقی موفق شود.
وی اظهارداشت: نظام خلق و سازیش هنجار در این منطق جدید، در هسته های کوچک، پراکنده، متکثر است. به طور طبیعی زندگی روزمره کانونهای متکثر و رنگارنگی تولید می کند که هر کدام از آنها، خلق ارزش می کنند. این خلق ارزش هنگامی قدرتمند است که در سطح بین المللی است. در جغرافیا و موقعیتهای محدود، اما زایشگر ارزشهای جهان شمول. هویتهای دینی و ملی هم هستند و مبارکند، اما آنها باید به کانونهای خلق ارزشهایی که ایرانیت را مددکار ارزشهای جهانی تعریف می کنند و اسلامیت را نه رویارویی هویتهای دیگر، بلکه منبعی برای خلق ارزشهای جهان شمول می نگرند، اتکا کنند. مرزگزار نیستند، بلکه مرز گشا هستند.
ابوالفضل دلاوری با بیان اینکه ایران، نمونه عالی از تراکم بحران ها در جهان امروز است، گفت: اقتصاد ناتوان و از رمق افتاده تحت تاثیر رودیدادهای بیش از ۴۰ سال اخیر، جامعه درگیر در چنین بحرانها که چشم انداز روشنی پیش روی خود نمی بیند و بخش بزرگی از آن احساس ناامیدی می کند و به توانمندی نظم سیاسی و نظام سیاسی، اطمینان چندانی ندارد. این جامعه، عیجب ترین پدیده تاریخ سیاسی جهان را به نمایش می گذارد که شکافی بسیار عمیق است که در تخیل هم نمی گنجد که چگونه بخش بزرگی از جامعه هر آنچه را که دولت می گوید دروغ می پندارد. به هر آنچه که حکمرانان می خواهند ببافند،حمله می کند.
جماران- « ابوالفضل دلاوری»، عضو هیات علمی دانشگاه طباطبایی که در هفدهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران که با عنوان «آینده نظام جهانی؛ سیاستها و الگوی رفتار ایرانی» برگزار شده است، سخن می گفت، جهان پیش رو را سیال و نامتعیّن از هر جهت دانست که هیچ چشم اندازی در روندهای آن مشهود نیست و خاطرنشان کرد: این وضعیت، در ابعاد، فکری، اخلاقی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی دیده می شود. ما در وضعیت تعلیق قرار گرفته ایم. اقتصادهای بزرگ هستند، اما درگیر هستند. توسعه علمی و تکنولوژیک انجام می شود، اما روشن نیست در خدمت چه نظمی عمل می کند و در عین حال می تواند بی نظمی ها را تعمیق ببخشید و تشدید کند. اقتصاد جهانی همچنان فقر و نابرابری و عدم توسعه متوازن در جهان را تعمیق می بخشد. ابعاد نظم و امنیت جهانی در دو سده اخیر، سیال ترین و مبهم ترین وضعیت را دارد. تکثر صف بندیهای جهانی، مراکز قدرت و اگر نگوییم بن بستهای استراتژیک، تناقضات و تداخلهای استراتژیک میان بازیگران اصلی و بعضا درجه دوم و حاشیه ای را شاهد هستیم.
وی با بیان اینکه صف بندی ها سیّال است و مبنای مشخصی ندارند، گفت: ما شاهد انباشت بحران در جهان امروز هستیم. جهان نگران روندهای محیط زیستی مخرب است. قدرتهای اقتصادی جهان فرصتها و توانمندیهای بازتولید یک نظم اجتماعی و اقتصادی را در کشورهای خود هم ندارند. ژئوکالچر از همه حوزه ها بحرانی تر است و فرهنگ ها و خرده فرهنگهای تنازعی در همه جا سربرآورده اند که تاثیر خود را بر جهان آینده خواهد گذاشت. بنابراین جهانی فاقد چشم انداز روشنی در حوزه های استراتژیک داریم.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، به تصایری که از ایران بازنمایی می شود اشاره کرد و گفت: ایران، نمونه عالی از تراکم بحران ها در جهان امروز است. اقتصاد ناتوان و از رمق افتاده تحت تاثیر رودیدادهای بیش از ۴۰ سال اخیر، جامعه درگیر در چنین بحرانها که چشم انداز روشنی پیش روی خود نمی بیند و بخش بزرگی از آن احساس ناامیدی می کند و به توانمندی نظم سیاسی و نظام سیاسی، اطمینان چندانی ندارد. این جامعه، عیجب ترین پدیده تاریخ سیاسی جهان را به نمایش می گذارد که شکافی بسیار عمیق است که در تخیل هم نمی گنجد که چگونه بخش بزرگی از جامعه هر آنچه که دولت می گوید را دروغ می پندارد. به هر آنچه که حکمرانان می خواهند ببافند، حمله می کند. متاسفانه شاهد خوشحالی بخشی بزرگ جامعه از شکست حاکمانش هستیم. این مساله در هیچ جای دنیا دیده می شود.
دلاوری با تاکید بر ضرورت توجه به چگونگی ایجاد اجماع در چنین وضعیتی، ادامه داد: جامعه ما رو به اسطوره ای بسیار وحشتناک آورده است؛ کاوه ای پیدا نمی گردد، کاشکی اسکندری پیدا شود! ما شاهد جلوه های مختلف این انگاره در سالهای اخیر هستیم که در حال تبدیل شدن به نظام معنایی و باوری فراگیر است. این گسل های متعدد، به دلیل وجود حکمرانی معیوب است. باید بررسی کرد در چنین وضعیتی، چگونه می خواهیم با جهان آینده مواجه شویم.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: باید خزانه اعتماد را فربه کرد و به جامعه برگشت. این مقوله ای عمدتا فرهنگی است که در ذهنیت ها شکل می گیرد.
«ما در عرصه سیاست، آینده های مختلفی پیش رو خواهیم داشت؛ اما نوع نگرش ما به آینده و چیستی آینده، آینده ما را تغییر خواهد داد. آن گونه که ما به جهان بنگریم ، جهان ما آنگونه خواهد شد. اگر به جهان آینده، نگرش تعارض آلود داشته باشیم، زندگی سیاسی ما در جهان آینده تعارض آلود خواهد شد. اگر نگاه ما مبتنی بر همکاری و هم زیستی باشد، جهان ما آنگونه خواهد شد. در جهان در حال شکل گیری، ما با دو روند متفاوت روبرو هستیم و بستگی دارد که کدام را انتخاب کنیم.»
حسین سلیمی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، با بیان اینکه نوع نگرش ما به آینده و چیستی آینده، آینده ما را تغییر خواهد داد و آن گونه که ما به جهان بنگریم ، جهان ما آنگونه خواهد شد، گفت: اگر جهان را کاملا همکاری جویانه ببینیم، تا حدودی ساده انگاری است و جهان را تعارض آلود دانستن هم به بیماری «شوم گردی» مربوط می شود. در واقع، جهان آینده ما هر دو این ابعاد را شامل می شود و در چنین فضایی، پرسش این است که ما می خواهیم بر کدام وجه جهان جدید تاکید کنیم!
جماران، دکتر حسین سلیمی که در هفدهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران سخن می گفت، خاطرنشان کرد: «ایمانوئل کانت» در مقدمه کتاب «صلح جاوید» که رساله ای درباره سیاست و روابط بین الملل در عصر مدرت است، به گونه ای به زبان ادبی از عدم توجه به سخن اهل دانش از سوی اهل سیاست، گلایه می کند . او می گوید سیاستمداران بیشتر علاقه دارند با توسل به زور و کشیدن شمشیر مسائل را حل کنند، اما این کلمات را می نگارم تا اگر روزی کسی خواست حق سیاستمداری را به جای آورد، از آن استفاده کند.
وی با بیان اینکه اختلاف میان اهل نظر و اهل اجرا از آن زمان تاکنون ادامه داشته است، افزود: شکافی که میان اهل نظر و عمل وجود داشته، یکی از بزرگترین مشکلات جامعه سیاسی امروز ما است. به همین دلیل در این همایش تلاش کردیم با دعوت از افراد، سلایق و اندیشه های مختلف، نشان دهیم می توان همگرایی بسیار سازنده ایجاد کرد.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: اگر در و پنجره حوزه سیاسی، به روی سلایق، اندیشه ها و دیدگاه های مختلف باز شود، استقبال جامعه را خواهد داشت و این مساله در این همایش خود را نشان داد . این موضوع تنها به حوزه علم محدود نمی شود و در حوزه عمل هم اگر در به روی همه سلایق و دیدگاه ها و گونه های مختلف اندیشه، باز شود استقبال جامعه را شاهد خواهیم بود. بسیار خرسندیم که این اندیشه مورد استقبال جامعه علمی کشور قرار گرفته است.
سلیمی با تاکید بر اینکه در جهان امروز شاهد دو روند متعارض و متنازع هستیم، توضیح داد: ما در عرصه سیاست، آینده های مختلفی پیش رو خواهیم داشت؛ اما نوع نگرش ما به آینده و چیستی آینده، آینده ما را تغییر خواهد داد. آن گونه که ما به جهان بنگریم ، جهان ما آنگونه خواهد شد. اگر به جهان آینده، نگرش تعارض آلود داشته باشیم، زندگی سیاسی ما در جهان آینده تعارض آلود خواهد شد. اگر نگاه ما مبتنی بر همکاری و هم زیستی باشد، جهان ما آنگونه خواهد شد. در جهان در حال شکل گیری، ما با دو روند متفاوت روبرو هستیم و بستگی دارد که کدام را انتخاب کنیم.
وی اضافه کرد: ما شاهد شیوع بیماری ای خصوصا در دوره پس از کرونا ، با عنوان بیماری «شوم گردی» هستیم. اگر گاه با نوع نگاه آخرالزمانی هم ترکیب شود، باعث می شود بیشتر به دنبال اخبار بد، شوم، حوادث هولناک و تلخ بگردیم. این نوعی بیماری تازه است که در حوزه ذهن انسانها، نه فقط در این سوی جهان، که در ذهن همه انسانها گسترش پیدا کرده است. این بیماری در ذهن ما ایرانی ها باعث شده که تنها ابعاد تاریک جهان آینده را ببینیم، در حالی که همه آینده جهان تاریک نیست. همه تحولاتی که جهان ما رخ می دهد، هولناک نیست.
به گفته این استاد دانشگاه، ما با دو روند متفاوت روبرو هستیم؛ روندی که جهان را پیوسته تر، نزدیک تر و همکاری جویانه تر می کند و روند دیگری که در بعضی نقاط جهان است، جهان را به تعارض با یکدیگر می کشاند. بیشتر نقاط جهان به جایی رسیده که امکان تعارض در آنها، به حداقل رسیده است.
وی یادآور شد: تا پیش از جنگ اوکراین و غزه، تعداد منازعات بین المللی در حال کاهش بوده است. هر چند مرگبار بودن سلاح ها بیشتر شده بود ، اما کشتارهای ناشی از آن کاهش یافته بود. بنابراین صرف نظر از این دو جنگ، اکثر نقاط جهان ما به سمت کاهش منازعات سیر پیدا می کند.
سلیمی افزود: مناطقی که همگرایی اقتصادی در آنها بیشتر است، منازعه در آنها تقریبا ریشه کن شده است. مناطقی در جهان امروز ما تنازع آلود هستند که همگرایی اقتصادی در آنها وجود ندارد. جهان ما به این سمت سوق پیدا می کند که بعد از وقفه دوران کرونا، پیوستگی بیشتری میان اقتصادها در عرصه جهانی شکل دهد. نرخ رشد تجارت جهانی روز به روز در حال افزایش است و جهان ما به سمتی پیش می رود که هویتهای اجتماعی در بستر شبکه های مجازی، کاملا به یکدیگر می پیوندند. امروز از هشت میلیارد مردم جهان، حدود ۵.۵ میلیارد نفر در شبکه های اجتماعی به هم پیوسته اند و هویتهای جهانی تازه ای را به خود اختصاص می دهند.
این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه ما در دنیایی زندگی می کنیم که تجارت و شبکه های اجتماعی در کنار شبکه های اجتماعی، ما را به عرصه جدیدی وارد می کند، اظهارداشت: در چنین فضایی، پرسش این است که ما می خواهیم بر کدام وجه جهان جدید تاکید کنیم! در سیاستگذاری ها کدام روند جهان را می خواهیم در ذهن خود برجسته کنیم. اینکه جهان را کاملا همکاری جویانه ببینیم، تا حدودی ساده انگاری است و جهان را تعارض آلود دانستن هم به بیماری «شوم گردی» مربوط می شود. در واقع، جهان آینده ما هر دو این ابعاد را شامل می شود و تصور ما این است که اگر هر دو بعد جهان آینده را در سیاستگذاری های خود ببینیم، می توانیم ابعاد مهمی را برجسته کنیم. اما اگر یکی از این ابعاد را برجسته کنیم، باید بدانیم نوع سیاستگذاری داخلی و خارجی ما متفاوت خواهد بود.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰