آرمان امروز: پس از اینکه اصلاح قانون انتخابات در سال ۹۵ با ۱۸ بند توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد. بعد از آن هربار نزدیک به انتخابات می‌شویم زمزمه‌هایی در مورد تغییرات در این حوزه پراهمیت به گوش می‌رسد ولی تاکنون هیچ مجلسی نتوانسته است به جمع‌بندی نتیجه بخشی در این مورد برسد. حالا در مدت بیشتر از ۹ ماه تا انتخابات اسفند ماه نمایندگان مجلس اعلام کرده‌اند که برای اولین بار در انتخابات حوزه تهران از «الگوی تناسبی» استفاده خواهد شد، بر اساس این الگو هر لیستی که بتواند درصد بیشتری از آرا را به خود تخصیص دهد به همان میزان می‌تواند در مجلس کرسی داشته باشد، بی‌تردید یکی از مهمترین پیش‌نیازهای الگوی تناسبی وجود احزاب فعال و قدرتمند است که چنین چیزی اکنون در دسترس فضای سیاسی ایران قرار ندارد. به همین دلیل باید دید در انتخابات پیش‌رو چگونه مدلی عملیاتی خواهد شد.

انتخابات تناسبی در دسترس نیست

«مهرداد لاهوتی»، نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی که در مجلس دهم یکی از نمایندگانی محسوب می‌شد که «طرح اصلاح قانون انتخابات» را بررسی می‌کرد، در مورد تغییراتی که در این قانون ایجاد شده است و اینکه آیا این اصلاحات کنونی با فضای سیاسی ایران هم‌خوانی دارد؟ به خبرنگار «آرمان امروز» می‌گوید: «اگر بخواهیم بدانیم چه زمانی قوه مقننه در ریل اصلی خود قرار گرفته است، نیاز است تا مشاهده کنیم که احزاب در راس مجلس ایستاده‌اند. برای داشتن فضای سیاسی سالم و شفاف باید احزاب پای کار بیایند و با برنامه و تعداد اعضایی که دارند مسیر آینده ایران را ترسیم کنند. اگر احزاب وجود نداشته باشند «منِ نماینده مجلس» هنگامی که به بهارستان می‌روم به‌صورت انفرادی کار می‌کنم و نگاه و خِردِ جمعی وجود نخواهد داشت. با این توضیح می‌خواهم بگویم که تا نقش احزاب مشخص نشود اصلاح و تغییر قانون انتخابات گره‌ای از مشکلات را باز نمی‌کند. در مجلس دهم تصمیم بر این بود که با الگوی «تناسبی استانی» (در این طرح آرای یک داوطلب هم در صندوق‌های شهرستان و هم در دیگر صندوق‌های استانی شمارش می‌شد. در واقع آرا تجمیع می‌شدند) بتوانیم هم مشارکت را افزایش دهیم و هم مسیر را برای ورود نخبه‌ها به مجلس باز کنیم. در این مورد توافقاتی با شورای نگهبان صورت گرفت ولی سرانجامی نداشت و حالا هم که تغییراتی توسط نمایندگان مجلس در مورد این الگو انجام شده است که به‌نظر در دسترس نخواهد بود.» این تحلیلگر مسایل سیاسی در پاسخ به این سوال که در فاصله چند ماه مانده به برگزاری انتخابات آیا چنین اصلاحی به نفع فضای سیاسی خواهد بود، ادامه می‌دهد: «متاسفانه هر بار که بحث انتخابات به میان می‌آید برخی تلاش می‌کنند که اصلاح قانون انتخابات را در دستور کار قرار دهند. اگر قرار است اصلاحی رخ دهد باید فرصتی باشد تا شهروندان رفته رفته با تغییرات آشنا شوند. باتوجه به اینکه روزشمار انتخابات توسط وزارت کشور آغاز شده است، به‌نظر نمی‌آید این قانون به انتخابات اسفند ماه برسد. ابلاغ قانون انتخابات از سوی رهبری انجام شده بود و چارچوب تغییرات هم کاملا مشخص بود و تا این حد به دخالت نمایندگان نیازی نیست. دولت باید طرحی را در این مورد تنظیم می‌کرد و نمایندگان تنها به آن رای می‌دادند. این دخالت‌ها ایجاد شائبه می‌کند. ما برای عبور از وضعیت کنونی که به صورت انفرادی در مجلس تصمیم‌گیری می‌شود به تصمیمات دسته‌جمعی برسیم که برای نزدیک شدن به این هدف باید رنک احزاب پر رنگ‌تر شود.»

قانون انتخابات با قانون احزاب ادغام شود

«احمد حکیمی‌پور»، دبیر کل حزب اصلاح‌طلب اراده ملت ایران در واکنش به الگوی انتخابات تناسبی که قرار است برای اولین بار بعد از به تصویب رسیدن در مجلس شورای اسلامی در تهران اجرایی شود، به‌خبرنگار «آرمان امروز» می‌گوید: «اگر به تاریج ایران نگاهی بیندازیم می‌بینیم رویدادهای مانند «مشروطه»، «انقلاب ۵۷» و … می‌تواند چراغ راه آینده ایرانِ متکی بر دموکراسی باشد. باتوجه به انباشت تجربه در حوزه انتخابات باید در چنین موقعیت زمانی به ساختار سیاسی و انتخابات دست پیدا می‌کردیم. ساختار سیاسی ایران همانند نمونه‌های توسعه سیاسی در کشورهای آسیاسی باید مشخص شود که به چه شکل خواهد بود.

اگر قرار است به صورت «تک حزبی»، «دو حزبی»، «چند حزبی» و … اداره شود باید مشخص کنیم که به چه نتیجه‌ای باید برسیم. منظور من این نیست که بخواهیم از کشورهای توسعه یافته غربی الگو برداری کنیم، بلکه کشورهایی آسیایی توانستند با توسعه سیاسی خودشان را به‌عنوان الگوی حکمرانی خوب معرفی کنند. در این زمینه نیاز است به سمت الگوی خوب برویم. اینکه چرا هنوز ما به نتیجه نرسیده‌ایم تنها به‌دلیل غیبت و بی‌اهمیت دانستن نقش احزاب است. توجه داشته باشید که در غیاب احزاب این باندهای مخفی هستند که وارد میدان می‌شوند و با این فرض که با پول و ثروت می‌توانند به همه چیز رسید، مناصب را تصاحب می‌کنند. اگر بخواهیم در فضای سیاسی ایران به یک هدف واحد برسیم ابتدا باید «قانون انتخابات» و «قانون احزاب» را با یکدیگر تجمیع کنیم. در ادامه برای پویایی احزاب نیاز است تا سختارهایی برای کنشگران و فعالان سیاسی مشخص شود تا او هم بداند در چه دایره‌ای باید فعالیت کند.» این فعال سیاسی در همین زمینه و با اشاره به اهمیت نقش احزاب در ساختار سیاسی ادامه می‌دهد: «ما چاره‌ای نداریم و بالاخره باید از یک جایی شروع کنیم تا اینکه همه تصمیم‌گیری‌های کشور از صندوق رای خارج شود و مردم بدانند که چه می‌خواهند. برای کاهش هزینه‌های اقتصادی، سیاسی و … بهتر است همه چیز را به صندوق‎ آرا بسپاریم و در واقع راه دیگری هم وجود ندارد. اصلاح قانون انتخابات نیاز به این همه حاشیه ندارد زیرا راهی است که مشخص شده است. هنگامی که قانون ما مشکل دارد باید تغییر کند زیرا استفاده از یک قانون ناقصِ ، تنها هزینه‌ها را افزایش خواهد داد و باعث عدم مشارکت و … در انتخابات می‌شود. با شرایط کنونی که احزاب در فضای سیاسی ایران نقش مشخصی ندارند، الگوی انتخابات تناسبی معنای پیدا نمی‌کند عدم حضور احزاب باعث شده است که به توسعه سیاسی نرسیم و همچنان در این حوزه درجا بزنیم. بدون توسعه سیاسی نمی‌توانیم ادعا کنیم که به توسعه اقتصادی و … می‌رسیم.»

اصلاح قانون انتخابات به مشارکت کمک می‌کند

«محمدصالح جوکار»، نماینده ادوار و رییس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که «طرح اصلاح قانون انتخابات» چه روندی را دنبال می‌کند و آیا این قانون می‌تواند باعث تغییرات مثبت در انتخابات شود، به خبرنگار «آرمان امروز» می‌گوید: «این اصلاحات باتوجه به چهار ظلعی که رهبری برای انتخابات در نظر گرفته‌اند و شامل «رقابت»، «مشارکت»، «سلامت» و «امنیت» می‌شود در کمیسیون داخلی بررسی شد و ایرادات آن را مشخص کردیم. حالا در دستور کار مجلس قرار گرفته است روند خود را برای به تصویب رساندن طی می‌کند. یکی از تغییرات در این قانون، به نوع الگو انتخابات باز می‌گردد. پیش از این «الگوی حداکثری» مورد استفاده قرار می‌گرفت. فرد داوطلب در الگوی حداکثری بنا بر تعداد آرایی که به‌دست می‌آورد به مجلس راه پیدا می‌کرد. پس از این قرار است «الگوی درصدی» در انتخابات لحاظ شود. مطابق با این الگو، لیست‌هایی که در انتخابات شرکت می‌کنند، بنا بر درصد آرایی که به خود اختصاص می‌دهند، می‌توانند تعدادی از نماینده‌های خود را روانه مجلس کنند. این ماده باعث خواهد شد تا هر طیف سیاسی، بتواند به اندازه سهمی که از درصد آرا به دست می‌آورد، در مجلس نماینده داشته باشد. همچنین باید به افزایش سلامت انتخابات در این اصلاحات اشاره کنیم.»