آرمان امروز  -سرویس دیپلماسی: در جریان مذاکرات فنی اخیر میان سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی و آژانس بین المللی انرژی اتمی، پرونده یکی از مکان ‌های مورد اختلاف موسوم به پرونده آباده حل‌ و فصل شد.

در جریان مذاکرات فنی اخیر میان سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پرونده یکی از مکان‌های مورد اختلاف ایران و آژانس موسوم به پرونده آباده حل‌وفصل شده است. به این ترتیب، این دومین پرونده از مکان‌های مطرح شده از سوی آژانس است که بسته می‌شود.

همچنین گفته های آژانس در خصوص کشف ذرات اورانیوم با غنای ۸۴ درصد نیز با توضیحات فنی ایران حل و فصل شده است.

از سوی دیگر پنجم خرداد در شرایطی که شایعاتی مبنی بر تداوم مذاکرات با واسطه ایران با آمریکا در میان بود، تبادل زندانیان میان ایران و بلژیک صورت گرفت.

روز یک‌شنبه هفتم خرداد، سلطان هیثم بن طارق، پادشاه عمان به تهران سفر کرد که گفته می‌شود حامل پیام مهمی در زمینه پرونده هسته ‌ای ایران بود.

همزمان با این تحولات، «محمدرضا فرزین»، رئیس ‌کل بانک مرکزی به ‌منظور دیدار و گفتگو با مقام‌های صندوق بین‌المللی پول، عازم واشنگتن شده است. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی نیز از تبادل پیام میان ایران و آمریکا سخن به میان آورده است.

مجموع این تحولات این مساله جدی را مطرح کرده که آیا تحولات جدیدی در زمینه مذاکرات و موضوع برجام در راه است؟ روند تحولات در مسیر احیای برجام قرار دارد یا این رخدادها، نمی ‌توانند چندان تغییری در صحنه معادلات ایران و آژانس داشته باشند.

زرگر، تحلیلگر مسائل بین الملل در این خصوص می گوید: این خبرها، مثبت محسوب می ‌شوند اما نمی‌ توان از این خبر‌ها نتیجه گرفت به زودی اتفاقاتی بزرگ مثل احیای برجام رخ می ‌دهد.

به اعتقاد من برای رسیدن به چنین نتیجه ‌ای هنوز زود است. باید منتظر گزارش پادمانی آژانس بمانیم و پس از مطرح شدن جزئیات دقیق‌ تر قضاوت کنیم که آیا همین برداشتی که نسبت به همکاری با آژانس، در ایران وجود دارد، به شکل مشابه از سوی آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای و مدیر کل آژانس، رافائل گروسی هم وجود دارد یا خیر.

گام‌ های برداشته شده به زعم طرف ایرانی مهم است اما باید نظر طرف مقابل را مد نظر داشت. باید بازخورد و بازتاب این اتفاقات را در جلسه اجلاس فصلی آژانس بررسی کرد و دید واکنش آمریکا و اروپا چه خواهد بود.

ممکن است این اتفاقات به هم ارتباط داشته باشد اما این که نتیجه بگیریم اتفاقات مذکور، حتما منتهی به احیای برجام می ‌شود درست نیست. هر یک از این‌ها، با یکدیگر متفاوت است. مسئله تبادل زندانیان، یک بحث انسانی و حقوق بشری است. ضمن این که تبادل زندانیان پدیده جدیدی نیست و از مدت‌ها پیش وجود داشته است. دو طرف تبادل، شرایطشان را مطرح کرده بودند ولی شرایط تبادل مهیا نمی ‌شد.

در خصوص مذاکره با صندوق بین المللی پول نیز نمی‌توانیم اینگونه استنباط کنیم که این مذاکره الزاما به معنای دریافت کمک مالی خواهد بود.

این مذاکرات بی سابقه نیست و هیچ اتفاق خاص در روابط ایران و صندوق بین المللی پول رخ نداده است.

ایران در زمان کرونا از صندوق بین المللی پول، درخواست وام کرده بود و آنان به نوعی پاسخ به ایران را رد کرده و گفته بودند درخواست، در حال بررسی است. در ضمن، گرفتن وام از صندوق بین المللی پول، نیازمند جلب رضایت اعضای اصلی از جمله آمریکا است.

از سوی دیگر در رابطه با سفر سلطان عمان به ایران، گمانه زنی‌ های زیادی شده است اما آن چیزی که بیشتر مورد توجه خبرگزاری‌ ها قرار گرفته، احتمال میانجیگری بین ایران و مصر بوده نه برجام.  فراموش نکنیم که مسئله هسته‌ ای مسئله‌ ای بسیار حساس‌تر، پیچیده‌تر و مهم‌تر از تبادل زندانیان، رابطه با عربستان و امثالهم است.

مسئله هسته‌ای، مسئله قدرت‌های بزرگ و امنیت بین الملل است، بنابراین، حل این مسئله نیازمند پیش نیاز‌های بسیار مهم‌تر، گسترده‌ تر و جدی تری است.

این موارد گرچه می‌ توانند به یکدیگر مرتبط باشند اما الزاما نمی ‌توانند به مفهوم احیای برجام باشند. اتفاقاتی در حال رخ دادن است. آقای امیرعبداللهیان هم اشاره کرد که تلاش‌هایی در جریان است اما هنوز این تلاش‌ها به حدی نرسیده که شاهد آثار عملی خاصی باشیم.

من اصراری ندارم این وقایع را کاملا بی‌ربط به یکدیگر ارزیابی کنم. به هر حال در عالم واقعی، تلاش‌هایی انجام می ‌شود، ابتکار عمل رخ می‌ دهد و با بانک جهانی گفت و گو می ‌شود. درواقع فضای دیپلماسی متوقف نشده و تلاش‌هایی در جریان است اما مسئله این است که این تلاش ‌ها الزاما منجر به اتفاقات بزرگ و به طور مشخص «احیای برجام» نمی ‌شود.

در حال حاضر نه اثری از احیای مذاکرات در وین می بینیم، نه اثری از اظهار رضایت آمریکایی‌ها و نه حتی تمایلی از سوی اروپایی‌ ها می‌بینیم؛ بنابراین تلاش‌های ایران و سیاست‌های ایران برای احیای برجام نتیجه بخشی معناداری ثبت نکرده است.

مسئله این است که ما به برخی تغییرات اساسی در سیاست خارجی احتیاج داریم. این تغییرات بزرگ در شرایطی انجام می ‌شود که یک اجماع نظر داخلی وجود داشته باشد، شرایط داخلی با ثبات باشد و حکومت نگران پیامد‌های تصمیم بزرگ خود نباشد.

اگرچه اقدامات کوچک تاثیرگذارند اما نه در حدی که گره گشایی بزرگ انجام دهد.

برای گره‌گشایی بزرگ در کشور، باید بین تصمیم گیران، اتفاق نظر وجود داشته باشد. همچنین باید ببینیم شرایط برای چنین تصمیم گیری ‌هایی در سطح کلان فراهم است یا خیر. به هر حال تجربه ۲ سال اخیر نشان می‌ دهد که شرایط فراهم نشده است یا هر یک از طرفین نخواسته شرایط فراهم شود.

راه چاره مشخص است. اما این که امکان عملی شدن دارد یا نه منوط به پیش شرط ‌هایی از جمله تغییر ذهنیت تصمیم گیران، ایجاد اجماع درباره تغییرات، ارزیابی نتایج و پیامد‌های تغییر است. معمولا دولت ‌ها در شرایطی که در داخل کشور، احساس قدرتمندی و ثبات نکنند، دست به تصمیم ‌گیری‌های بزرگ نمی ‌زنند.

باید توجه داشت که توافقی که در خصوص پرونده آباده شکل گرفته است شاید بتواند کلید اولیه آغاز مذاکرات جدی تر باشد و شاید با انجام اقدامات دیگر به احیای برجام ختم شود.