مسعود پزشکیان؛ پدیده انتخابات ۱۴۰۰

انتخابات ۱۴۰۰ برای نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران، از اهمیت  بسیار بالایی برخوردار است و انتخابات ۲۸ خردادماه ۱۴۰۰، و میزان مشارکت مردمی که رأی خواهند داد، و نیز میزان عدم مشارکت در این رویداد، می تواند در آغازین سالهای دهه پنجم حیات سیاسی آن، معنی دار و تعیین کننده باشد.

به ویژه آنکه در آخرین انتخابات (مجلس شورای اسلامی)، آمار مشارکت، غیرقابل قبول بود؛ بنابراین، عقلانیت سیاسی ایجاب می کند که نظام سیاسی در پی مشارکت حداکثری بوده و زمینه های بروز آن را فراهم کند.

نکته حائز اهمیت دیگر، انتظارات مردم است که پس از سالها انباشت انتظارات و خواسته ها و ضعف دولت ها در پاسخگویی به آنها، و اخیراً نیز تبعات ناشی از کرونا، لازم است شرایطی فراهم شود تا گشایش های لازم در ابعاد سیاسی و اقتصادی فراهم شده و نمودهایی از حکمرانی خوب در فضای سیاسی کشور نمودار شود.

در این میان، فضای بین المللی نیز تعیین کننده است، شکست ترامپ راست گرا و پوپولیست در آمریکا و  امید به بازگشت این کشور به مسیر دموکراسی و نقشی  که “بایدن“ می تواند در تقویت برجام و گشایش های احتمالی متأثر از آن ایفا کند، واقعیتی شایان توجه است اما نکته مهمتر تبیین رویکرد نظام سیاسی است که می تواند سرنوشت این دور از انتخابات را تعیین کند که در جدول زیر نشان داده شده است

با توجه به متغیرهای مطروحه، در حال حاضر، مهمترین رویکردهای وضعیت سیاسی کشور را می توان تحلیل کرد:

با رویکرد مشارکت حداکثری ،همه احاد مردم را با  خود همراه سازد و از این طریق با انسجام سیاسی بیشتر و توان اقتصادی لازم، از تحریم ها عبور کرده و اقتصاد کشور را سر و سامان بخشد، ضرورت دارد و با مجموعه این عملکردها، لازم است دولتی سرکار آید که بتواند انتظارات انباشت شده ۴۲ سال اخیر را که بر دوش نظام سنگینی می کند، بردارد و از این طریق، بر توانایی های نظام جمهوری اسلامی ایران در ابعاد توزیعی، استحصالی و استخراجی، سمبلیک، پاسخگویی و تنظیمی افزوده و در تقویت رضایت عمومی و پس انداز مشروعیت سیاسی نظام موفق تر عمل کند و ایران را در کنش های جهانی و منطقه ای فعالت تر و تأثیرگذارتر سازد.

در این میان، این پرسش پیش می آید که کدام جریان سیاسی و کدام گزینه نامزدی ریاست جمهوری، می تواند این انتظارات را تأمین کند که مربوط به بخش اعظم انتظارات جامعه مدنی و جامعه و مردم را نیز در بر می گیرد.

باتوجه به تحلیل مذکور که در جدول بالا ارائه شد، می توان گفت در حالی که نظام سیاسی به دنبال مشارکت حداکثری بوده و سخت به آن نیاز دارد و این در گرو گشایش سیاسی نسبی متصور است که شاید بتوان گشایش در حصر را نمودی از آن ارزیابی کرد، همچنین، انتخاب دولت کارآمد با رویکرد عدالت اقتصادی و کارآیی اقتصادی که بتواند طیف های مختلفی از گروههای اجتماعی و جریان های معتدل سیاسی را با  خود همراه سازد به نظر می رسد اصولگرایان، در تحقق خواسته های نظام در ردیف های ۲ و ۳ می توانند تا حدودی موفق تر باشند، اما در تحقق مورد ۱ ، ۴ و ۵ توانایی لازم را ندارند.

از سوی دیگر، اصلاح طلبان می توانند در تحقق اهداف شماره ۱، ۲، ۴، ۵ توانمندتر بوده و در هدف شماره ۳ نیز تأثیرگذاری لازم را داشته باشند؛ لذا، به نظر می رسد اگر ترسیم دقیقی از اهداف نظام سیاسی در این تحلیل صورت گرفته باشد، اصلاح طلبان در تحقق اهداف آن، کارآیی بیشتری نسبت به اصولگرایان دارند.

اما، در مورد نامزدهای مطروحه توسط دو جریان،  در طیف اصولگرایان، گرچه با تعدد نامزدها مواجه هستیم، اما به نظر می رسد تدریجاً گزینه های نهایی رخ نمایی می کنند؛ قالیباف، لاریجانی، جلیلی، رضایی و ضرغامی به نظر می رسد نامزدهای نهایی اصولگرایان باشند که در نهایت ضرغامی کنار بکشد، اما مابقی در صحنه رقابت ادامه دهند.

اما در جناح اصلاح طلب با توجه به احتمال عبور از مانع شورای نگهبان، به نظر می رسد، عارف، جهانگیری، پزشکیان، سه گزینه نهایی اصلاح طلبان باشند که با توجه به مجموعه شرایط یعنی احتمال تأیید توسط شورای نگهبان و نداشتن حواشی جدی بتوانند به عرصه نهایی انتخابات ورود کنند و در سناریوی نهایی شاهد رقابت هفت نامزد قالیباف، جهانگیری، رضایی، پزشکیان، جلیلی، عارف و لاریجانی برای انتخاب سیزدهمین رئیس جمهوری اسلامی ایران باشیم.

البته گزینه هایی مثل رئیسی، محمد و… نیز به نظر می رسد به دلایلی که از حوزه حوصله این نوشته خارج است، وارد صحنه رقابت نشوند.

با این وصف، آیا می توان پرسید کدامیک از این ۷ نفر، منتخب نهایی ملت ایران خواهند بود؟

به نظر می رسد اگر بپذیریم وضعیت به گونه ای پیش برود که مصالح نظام سیاسی مدنظر قرار بگیرد، باید به سمت مشارکت حداکثری پیش برویم که در این صورت شانس اصلاح طلبان بیشتر خواهد بود و در بین اصلاح طلبان، گزینه ای که از حاشیه کمتری برخوردار بوده و ویژگی هایی دارد که هم نظام بر آن ها تأکید دارد مثل عدالت ورزی، فساد ستیزی و پاکدستی و هم اصلاح طلبان بر آن تأکید دارند یعنی توسعه همه جانبه عدالت محور و دانش مدار، تنش زدایی در عرصه بین المللی و تأمین حقوق ملت، “دکتر مسعود پزشکیان“ است که می تواند علاوه بر  جزب رأی اصلاح طلبان، و جذب بخشی از آرای خاموش و نیز آرای اصولگرایان معتدل، در تشکیل دولتی ائتلافی از  چهره های توانمند و شایسته کشور، و نگاه عام به کلیه گروه های اجتماعی و حاشیه ای و نیز نخبگان و متخصصان، به عنوان پدیده انتخابات ۱۴۰۰ مطرح شود.