جماران، اولین نماز جمعه پس از پیروزی انقلاب اسلامی به امامت مرحوم آیت الله سید محمود طالقانی در دانشگاه تهران برگزار شد. پیشنهاد برگزاری این نماز به وسیله خود ایشان مطرح شد و امام خمینی(س) نیز برگزاری آن را بر عهده ایشان گذاشتند. به این ترتیب در پنجم مرداد ماه سال ۵۸ مطابق با سوم رمضان ۱۳۹۹ در حالی که چند ماهی از استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران می گذشت، این نماز برگزار شد. واگذاری این تکلیف عظیم و سنگین در آن برهه حساس بر عهده آیت الله طالقانی که زبان گویایی برای بازگو کردن حقایق داشت، امری خطیر و بزرگ به شمار می آمد. در آن روز جمعیت زیادی در حالی که تکبیر می گفتند وارد دانشگاه تهران شده و خود را برای برپایی نماز جمعه حاضر کردند. این مهم در واقع سنگ بنای یکی از مهمترین عوامل حفظ و تداوم انقلاب اسلامی بود و از آن پس در کوران حوادث و به ویژه به هنگام جنگ تحمیلی، نقش ارزنده و انسانی ای به وسیله نماز جمعه ایفا شد. آیت الله طالقانی در خطبه های اولین نماز جمعه گفت: «امروز طلیعه انجام این فریضه بزرگ الهی و این صف بزرگ جهاد و توحید (نمازجمعه) است». او آغازگر همایش هفتگی مسلمانان پس از سال ها تعطیلی آن بود؛ آغازی که با ابتکاری زیبا در مهد علمی ایران، دانشگاه تهران و به وسیله یکی از روحانیون پر سابقه نهضت رقم خورد، اگرچه امامت جمعه وی ۶ هفته بیش به طول نینجامید و در ۱۹ شهریور ۱۳۵۸، او که به تعبیر امام زبان گویایی چون ابوذر داشت، دار فانی را وداع گفت.

امام خمینی پس از ارتحال آیت الله طالقانی در حکم انتصاب امام جمعه جدید برای تهران چنین مرقوم فرمودند: «مرحوم مجاهد بزرگوار آقای طالقانی، پس از عمری مجاهدت و پاسداری از اسلام، به رحمت خداوند پیوست و ما را سوگوار کرد. تکلیف پاسداری از اسلام به عهده همه ماست؛ و من شما را … برای دژ محکمی که آن فقید سعید پاسدار آن بود انتخاب و منصوب نمودم. نماز جمعه – که نمایشی از قدرت سیاسی و اجتماعی اسلام است – باید هر چه شکوهمندتر و پر محتواتر اقامه شود. ملت ما گمان نکنند که نماز جمعه یک نماز عادی است ، امروز نماز جمعه با شکوهمندی که دارد، برای نهضت کوتاه عمر ما یک پشتوانه محکم و در پیشبرد انقلاب اسلامی ما عامل موثر و بزرگی است. ملت عظیم و عزیز با شرکت خود باید این سنگر اسلامی را هر چه عظیم‌تر و بلند پایه‌تر حفظ نمایند تا به برکت آن، توطئه‌های خائنان و دسیسه‌های مفسدان خنثی شود.» از آن تاریخ تا به امروز نماز جمعه تهران حتی در دوران تهدید مکرر رژیم بعثی عراق به موشکباران نمازجمعه تهران هیچ وقت تعطیل نشد.

در ۲۴ دیماه ۱۳۵۸ آیت الله خامنه ای از سوی بنیانگذار کبیر انقلاب به عنوان امام جمعه تهران منصوب شدند و در ۶ تیرماه ۱۳۶۰ با انفجار بمب در مقابل ایشان در مسجد اباذر تهران به شدت مجروح شدند. پس از سوء قصد و ترور نافرجام ایشان به وسیله منافقین و در دوران نقاهت، نیاز به امام جمعه موقت در تهران بیشتر احساس شد و بدین ترتیب تعیین امام جمعه های موقت نیز در دستور کار قرار گرفت.

بخش هایی از سخنان امام درباره نماز جمعه در ادامه مطلب می آید:

در هر هفته یک اجتماع بزرگ از همه، در یک محل. و نماز جمعه؛ که مشتمل [بر] دو خطبه است، که در آن خطبتین باید مسائل روز، احتیاجات کشور، احتیاجات منطقه و جهات سیاسی، جهات اجتماعی، جهات اقتصادی طرح بشود، و مردم مطلع بشوند بر این مسائل. (صحیفه امام؛ ج ۹، ص ۳۳۳)

در روز جمعه که اجتماعات می شود، دو سوره انتخاب شده است و امام را دعوت کرده اند که آن دو سوره را بخوانند. در رکعت اول سورۀ «جمعه» و در رکعت دوم سورۀ «منافقین». … در سورۀ «جمعه» سرّ بعثت رسول اکرم را ذکر می فرماید، که سرّ بعثت رسول اکرم تزکیۀ امت است و تعلیم و تربیت امت. آن هم تعلیم تمام قشرهای تعلیم که کتاب و حکمت تمام قشرهای تعلیمات را واجد است. (صحیفه امام؛ ج ۹، ص ۳۳۴ـ ۳۳۵)

ائمۀ جمعه و جماعات ـ ایّدهم الله تعالی ـ در خطبه ها و منابر و سایر گویندگان کوشش فرمایند که آرامش در کشور برقرار باشد و از هر سخنی که موجب نگرانی مردم و تفرقه شود خودداری نمایند و مردم را در پشتیبانی از ملت و تمام ارگان های جمهوری اسلامی و نهادهای انقلابی و قوای مسلح و مردمی تشویق فرمایند. (صحیفه امام؛ ج ۱۴، ص ۲۰۲)

علمای اعلام و ائمۀ جماعت و خطبای محترم بر حجم ارشاد و رهنمودهای خود بیافزایند و قشرهای میلیونی مردم را متوجه طرق نگهبانی از اسلام و احکام مقدسه و حراست از جمهوری اسلامی نمایند، و به توده های متعهد میلیونی اسلامی لزوم تشریک مساعی در تمام امور کشوری و لشکری و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را گوشزد نمایند. (صحیفه امام؛ ج ۱۵، ص ۳۸۸)

ائمۀ جمعه، ائمۀ جماعت، روحانیون محترم، اینها باید توجه به این معنا داشته باشند که اینها پدر هستند از برای ملت. اینها با مردم باید سمت پدری داشته باشند، اینها با مردم باید رفتارشان رفتار پدرانه باشد. بین خودشان برادر باشند، رفتار، رفتار برادری باشد. اجتماع داشته باشند، در هر شهری با هم در هر هفته یک روز، دو روز با هم مجتمع باشند، مسائل خودشان را بگویند. (صحیفه امام؛ ج ۱۹، ص ۲۵۰)