آرمان امروز- گروه جامعه: شب یلدا، شب چله یا به قول مسئولان «روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان»!، به گفته پژوهشگران، فلسفه شب یلدا این است که افراد به یکدیگر به خصوص کودکان، زنان و سالخوردگان دلگرمی بدهند که در سخت ترین شرایط و سردترین شب ها کنار هم هستند واز اتفاقاتی مانند قحطی، کولاک و… که در راه بود نترسند و فلسفه این آیین را هرکسی در خانه خودش به سبکی متفاوت وبا توجه به توان خود اجرا می کرد. تا چند سال پیش شاهنامه خوانی، فال گیری، برپایی آتش، قصه گویی برای کودکان، نقالی، شعرخوانی، قصه‌گویی، خوردن آجیل و تنقلات و بازی از رسوم فرهنگی این شب به شمار می‌رفت، اما با گذشت زمان و افزایش تکنولوژی، آهسته آهسته جای خود را به گوشی‌های تلفن همراه و عکس و سلفی گرفتن از سفر یلدایی دادند.

اتفاقی که هر خانواده‌ای سفر آنها تجملاتی‌تر باشد، می‌تواند تحسین برانگیزتر و در چشم دیگران باشد. در حقیقت هرچقدر تعداد میلیون‌های سفره شب یلدا در شمال شهر بیشتر باشد و عکس و استوری‌ها در شبکه‌های اجتماعی پرزرق و برق‌تر، شب یلدای بهتری رقم خواهد خورد. اما در جنوب، بلندترین شب سال به‌نوع دیگری رقم خواهد خورد. آجیل یک میلیون تومانی، اناری که هر کیلوی آن چند ده هزارتومان آب می‌خورد و مردم هزار مشکل اقتصادی دارند، شب یلدا به معنای واقعی بلندترین شب سال خواهد بود. خانواده هایی که حتی قدرت خرید یک هندوانه را هم ندارند و تنها دلخوشی‌شان سرک کشیدن به فضای مجازی و تماشای تصاویر سفره های لاکچری دیگران یا از ما بهتران شمال شهری است.!   به بیانی گرانی ها و تورم سرسام آور اقلام و خوراکی های شب یلدا سبب شده تا خانواده‌هایی توان تهیه آنها را نداشته باشند، اشتراک گذاری چنین سفره‌هایی فقط و فقط شرمندگی پدر و مادر را در کنار فرزندان به دنبال دارد که به دلیل مشکلات مالی نتوانسته اند چنین سفره هایی را مهیا کنند.

تصاویر امید بخش یا آه پشت سر هم!

منصوره یکی از شهروندان اراکی است که در گفت و گو با «آرمان امروز» تجمل گرایی را یکی از مهمترین آفت های شب یلدایی عنوان می کند و می گوید: متاسفانه تجملات در شب یلدا امروز، بیداد می کند بطوریکه باعث شده تا برگزاری مراسم های این شب برای بسیاری از خانواده ها هزینه بَر باشد. در حالی که هدف از این رسم کهن، میهمانی ساده ای است و بهانه ای برای کی دور همی گرم خانوادگی. این شب هم می گذرد و قشر مرفه سعی کنند چشم وهمچشمی ها را در این شب کنار بگذارند چرا که اشتراک گذاری تنقلات و سفره های رنگی شب یلدا فقط برخی از خانواده ها را ناراحت و شرمنده می کند.

شب چشم و همچشمی

یک کارشناس مردم‌شناسی با بیان اینکه شب یلدا یکی از زیباترین سنت‌های فرهنگی و تاریخی ما ایرانیان است که آداب و رسوم آن از منظر دین مبین اسلام هم مورد تأیید و تأکید قرار گرفته است می گوید:واژه «یلدا» ریشه‌ای سریانی دارد که از زمان‌های بسیار دور در فرهنگ کشور ما جای گرفته و رسم گردهم آمدن و مراسمات شب یلدا هم با کمیت و کیفیت متفاوتی که در شهرها و نقاط مختلف کشور داشته با محوریت حضور اعضای خانواده و فامیل در یک جمع از ادوار گذشته درجریان است. گذشتگان ما این جشن را به زیبایی برگزار می‌کردند و در آن هر کدام از آئین‌هایش پر از مفاهیم با ارزشی است که ریشه در دین اسلام دارد و شادی را با ابزارهای بسیار ساده به اعضای خانواده هدیه می‌کردند؛ اما امروز ما شاهد مسابقه ای در مورد برگزاری مراسم شب یلدا هستیم.

لعیا فریماه ادامه می دهد: در چند سال گذشته بسیاری از خانواده ها چنان هزینه هایی برای شب یلدا می کنند که واقعا انسان را حیرت زده می کند. رفتاری که بیشتر نشانی از چشم هم چشمی است و حکایت از به انحراف کشیده شدن این جشن باستانی دارد. در حالیکه می توان با یکسری تنقلات و میوه های ساده این مراسم را برگزار کرد.

اینفلوئنسرهای یلدایی

اگر کمی به گذشته برگردیم مناسبت های باستانی به خصوص یلدا با گذشته تفاوت هایی کرده است. مدتی است که رسوم باستانی ایران دستخوش تغییراتی شده است که با چرخی در فضای مجازی شاهد آن خواهیم بود. تغییراتی که عمدتا با تحمیل غیرارادی تم ها، وسایل، سبک هاو… برخی بلاگرها و اینفلوئنسرهای اینستاگرام دکانی پر سود را برای آن ها ساخته و این تبلیغات را به گونه ای پیش می‌برند که افراد فارغ از سلیقه و انتخاب خود مجبور به پیروی از یک شیوه می‌شوند و اگر شخصی خارج از این فضا عمل کند به عنوان یک ناهنجار دیده می‌شود.یک پژوهشگر اجتماعی در این زمینه می گوید: بلاگرهای مدگرا، حامیان تجملگرایی و…افراد حقیقی هستند که در فضای مجازی فعالیت میکنند و این فضا ابزار و فرصتی است که این افراد سبک زندگی شان را به ما تحمیل کنند، مسئله اصلی اینستاگرام نیست بلکه افرادی است که در این فضا فعالیت میکنند وما نمی توانیم این افراد را حذف کنیم.

نصرت دوران با بیان اینکه در جامعه کنونی با بروز و فعالیت برخی از رفتارهای ناآگانه و جهت دار به خصوص در فضای مجازی معنای یلدا رو به فراموشی است، افزود: امروزه یلدا بهانه ای برای تجمل گرایی شده است و آیینی  که روزگاری در ایران باستان وجهان اسلام جایگاهی پراز معنا و حاوی یک سبک زندگی بهتر بوده  امروزه تبدیل به یک مسابقه مد شده است و در این بین حضور پرنگ تبلیغات در فضاهایی مثل تلویزیون، اینستاگرام و… این باور را ایجاد کرده که یلدا یک طرز تفکر مدگرا است که اگر انجام ندهیم امتیاز آن را از دست می دهیم. در این میان گروهی موج سازان هستند؛ یعنی افرادی که با تبلیغات  فروش انواع  عکس ها، تم‌ها و …نقش ترغیب کنندگی افراد در بهره‌گیری از این الگو راایفا می‌کنند و گروه دوم نیز استفاده کنندگان از این موج هستند که مراسم شب یلدا خود را با صرف هزینه ای گزاف از این الگو ها کپی برداری می‎کنند. در این میان گروه سومی نیز وجود دارند که از روی آگاهی و بینش صحیح است و یا شرایط مالی از این فضا دور هستند؛ اما سود اصلی برای تولید کنندگان این موج است و سایرین مصرف کننده و یا تماشاگر این داستان هستند.

دوران با تاکید بر اینکه اینستاگرام یک ابزار است، تصریح کرد: ما شاهد یک فقر فکری در قالب تجمل گرایی هستیم که خودش را در چنین فضایی تبلیغ می کند و فضای مجازی فقط دست افراد را باز می گذارد تا جهت فکری خود را به نمایش بگذراند و اگر امروزه شاهد پررنگ شدن نقش ظواهر یک جشن باستانی مثل یلدا هستیم باید ریشه اش را نه در اینستاگرام بلکه دردنیای واقعی پیدا کنیم. درصورت غفلت، یک موجودیت اشتباه مانند تجملگرایی خلا امروزی را پر می‌کند و چون با حذف و نفی یک تفکر اشتباه نمی توان افراد را به سمت یک سبک زندگی سالم برد و نیازداریم که در کنار این بلاگر، بلاگرهایی برای ایجاد یک موج سالم پرورش بدهیم تا هرخانواده ای به این فهم برسد که میتواند برای خودیک موج کوچک باشد.«بزرگ خانواده» دیگر جایگاه ندارد، گفت: متاسفانه به سمت مرگ سنت پیش می‌رویم و برخی از افراد توجه به سنت را عقب‌ماندگی و والدین و بزرگترها را انسان دست دوم می‌دادند و هر چیزی که رنگ و بوی جدید دارد را عامل پیشرفت قلمداد می‌کنند.