آرمان امروز–گروه اقتصادی: پرداخت وام‌های خرد برای کمک به اقشار کم درآمد جامعه یکی از ابزارهای دولتی برای توانمندسازی جامعه است. در دوسال گذشته نیز دولت وعده پرداخت وام های بسیاری را به مردم داده است. اما به نظر می رسد مردم کم توان تر از آن هستند که دیگر توان بازپرداخت وام ها را داشته باشند. موضوعی که قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در سخنانش به آن اشاره کرده است. به گفته او «بانک‌ها تسهیلات مسکن پرداخت می‌کنند منتها دیگر مردم توانی برای گرفتن وام و پرداخت اقساط را ندارند.»  محمدباقر قالیباف در جلسه علنی روز یکشنبه مجلس و در جریان بررسی بندی از لایحه برنامه هفتم درباره رسیدگی به تخلفات بانک‌ها در پرداخت تسهیلات مسکن گفت: طبق پیگیری های ما، بانک ها به هر کسی که برای دریافت تسهیلات مسکن مراجعه می کند، وام مسکن پرداخت می کنند منتها مردم دیگر بیش از این توان گرفتن وام و پرداخت اقساط را ندارند و به همین دلیل به بانک ها مراجعه نمی کنند. رئیس مجلس ادامه داد: این یک مشکل دیگری است که باید برای آن در مجلس چاره اندیشی شود.

هرچند بررسی آمار وام های پرداخت شده نشان می دهد، جدای از عدم توانایی مردم برای باز پرداخت وام، بانک ها نیز در زمینه پرداخت وام مسکن به دستورات عمل نکرده اند. اولین مسئله در رابطه با نظام بانکی، تعهد قانونی برای پرداخت تسهیلات ساخت مسکن است، بر این مبنا مطابق قانون جهش تولید مسکن، نظام بانکی در سال اول اجرای قانون و طبق آمار تسهیلات پرداختی شبکه بانکی، ۳۷۶۰ هزار میلیارد تومان وام‌دهی داشتند که باید طبق قانون، تنها ۷۵۲ هزار میلیارد تومان آن در حوزه نهضت ملی مسکن صرف می‌شد، اما بانک‌ها نه تنها میزان قانونی ۲۰ درصد تسهیلات، بلکه همان رقم حداقلی را نیز پرداخت نکردند.

اعداد و ارقام پرداختی بانک‌ها به بخش مسکن نشان می‌دهد که اکثریت بانک‌ها توجهی به قانون و طرح نهضت ملی مسکن نداشته‌اند؛ چنانکه از بین ۲۷ بانک و موسسه اعتباری، ۱۹ بانک زیر ۵ درصد از سهم تعیین شده توسط بانک مرکزی را پرداخت کرده‌اند و از بین این ۱۹ بانک، عملکرد ۹ بانک نیز صفر بوده است.

عدم توانایی مردم در بازپرداخت وام

کامران ندری، اقتصاددان نیز در گفت و گو با روزنامه آرمان امروز با تایید سخنان رئیس مجلس گفت: این مطلبی که آقای قالیباف گفته درست است و یکی از دلایل مهم آن تورم بخش مسکن است که طی سال های گذشته بسیار زیاد بوده است و متناسب با آن حقوق دستمزد اصلاح نشده است.

ندری افزود: در طی سال های گذشته درآمدها، حقوق و دستمزدهای مردم با سرعت خیلی کم تر از تورم افزایش پیدا کرده است. بنابراین توانایی بازپرداخت وام های مسکن و بخش از وام های خرد دیگر وجود ندارد. خصوصا در بخش وام مسکن اگر بخواهیم مبلغ قابل توجهی از قیمت مسکن را با آن پرداخت کنیم، با درآمد سالانه و ماهانه ما تطبیق نمی کند. این کارشناس اقتصادی درباره اینکه آیا مجلس می تواند در این زمینه کاری انجام دهد نیز گفت: مجلس هم کاری نمی تواند کند. اگریک بررسی تاریخی داشته باشیم نه در افزایش حقوق و دستمزدها مجلس نقش مناسبی داشته و نه در جلوگیری از تورمی که بوجود آمده توانسته تاثیر مثبتی داشته باشد. نه تنها نقش مثبت نداشتهف بلکه نقش منفی هم داشته است. خصوصا با تکالیفی که برای وام ها تعیین کرده یکی از عوامل وخامت اوضاع اقتصادی ما است و این وضعیت را بوجود آورده است. ندری افزود: اولین اقدام باید کنترل تورم باشد. روز به روز وضعیت افراد بدتر می شود و پس از آن باید حقوق و دستمزد مردم بازسازی شود چون سالیان سال از تورم عقب افتاده است.

 دهک های پایین توانایی دریافت وام ندارند

میزان دریافت وام دهک‌های پایین جامعه در ایران به نوع وام و شرایط دریافت آن بستگی دارد. در حال حاضر، دو نوع اصلی وام برای دهک‌های پایین جامعه وجود دارد. وام قرض‌الحسنه: این وام بدون سود و با بازپرداخت اقساطی ارائه می‌شود. میزان این وام در حال حاضر برای دهک‌های اول تا سوم، ۱۵۰ میلیون تومان است. وام مسکن: این وام با سود ۴ درصد و بازپرداخت اقساطی ارائه می‌شود. میزان این وام برای زوج‌های فاقد مسکن که در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ صاحب فرزند سوم شده یا می‌شوند، ۱۵۰ میلیون تومان است.

علاوه بر این، دو نهاد اصلی در ایران به ارائه وام به دهک‌های پایین جامعه می‌پردازند. بانک‌های دولتی مانند بانک مسکن، بانک ملی، بانک تجارت و بانک صادرات، وام‌های قرض‌الحسنه و مسکن را به دهک‌های پایین جامعه ارائه می‌دهند. کمیته امداد امام خمینی (ره) نیز وام‌های قرض‌الحسنه در قالب‌های مختلف مانند کارگشایی، پرداخت بدهی، حوزه درمان، مسکن، تسهیلات اشتغالزایی و… را به دهک‌های پایین جامعه ارائه می‌دهد.

در مجموع، میزان دریافت وام دهک‌های پایین جامعه در ایران در حال حاضر به طور متوسط حدود ۱۵۰ میلیون تومان است. این وام‌ها با شرایطی مانند سود پایین، بازپرداخت اقساطی و وثیقه‌های آسان ارائه می‌شوند تا کمکی به بهبود وضعیت معیشتی این دهک‌ها باشد.

البته، باید توجه داشت که میزان دریافت وام دهک‌های پایین جامعه در ایران هنوز با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. به عنوان مثال، در کشورهای توسعه‌یافته، میزان وام‌های مسکن برای دهک‌های پایین جامعه می‌تواند تا ۸۰ درصد قیمت خانه را پوشش دهد. در حالی که در ایران، این میزان تنها حدود ۲۰ درصد است.

نرخ تورم در ایران در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته است. این افزایش تورم، قدرت خرید مردم را کاهش داده و باعث شده است تا مردم توان بازپرداخت اقساط وام را نداشته باشند. به عنوان مثال، نرخ تورم در سال ۱۴۰۰ به ۴۴.۵ درصد رسید. این بدان معناست که قیمت کالاها و خدمات در این سال به طور متوسط ۴۴.۵ درصد افزایش یافت. این افزایش قیمت، باعث شد تا قدرت خرید مردم به همان میزان کاهش یابد.

در چنین شرایطی، اگر فردی وام ۱۰ میلیون تومانی دریافت کند، باید این مبلغ را با احتساب تورم، در سال ۱۴۰۱ با نرخ ۱۴.۴ میلیون تومان بازپرداخت کند. این در حالی است که درآمد بسیاری از مردم ایران حتی از این مقدار نیز کمتر است.