تیم ملی والیبال ایران حال و روز خوشی در رقابت‌های لیگ ملت‌ها ندارد. آنها از هشت بازی گذشته خود فقط دو بازی را برده‌اند و فاصله زیادی برای رسیدن به جمع هشت تیم پایانی این رقابت‌ها دارند. شاگردان بهروز عطایی که امید زیادی داشتند پس از نتایج ضعیف در هفته نخست، در هفته دوم تا حدودی جبران مافات کنند با شکست‌های مشابهی مواجه شدند تا با کسب یک برد و ۳ شکست هفته دوم را به پایان برسانند. این‌بار والیبالیست‌های ایرانی که در هلند مسابقه می‌دادند، برنگشتند تا با سفری به آلمان، اردوی چندروزه خود را برای آماده‌سازی، به‌منظور حضور بهتر در هفته سوم برگزار کنند. هفته سوم همان هفته جنجالی است که از مدت‌ها قبل ذهن فدراسیون والیبال ایران و البته علاقه‌مندان به این رشته ورزشی را درگیر کرده بود. دلیل این دغدغه مربوط به مکان برگزاری هفته سوم این تورنمنت است؛ آناهایم آمریکا.

پیش از شروع لیگ ملت‌های والیبال که مشخص شد آمریکا میزبان هفته سوم است، مسئولان فدراسیون والیبال دغدغه این را داشتند که این کشور برای صدور ویزا بازیکنان را اذیت کند. از همین رو، رایزنی‌های متعددی (به زعم مسئولان فدراسیون) انجام شد تا مانع از کارشکنی در این زمینه شود. نهایتا فدراسیون پس از انتشار خبری مبنی بر آنکه تلاش محمدرضا داورزنی، رئیس فدراسیون والیبال جواب داده، خبر داد که اعضای تیم ملی برای گرفتن ویزای آمریکا راهی ترکیه می‌شوند. برخلاف خبر منتشرشده، در همان روزهای نخست روشن شد که آمریکا قصد ندارد به تمامی اعضای تیم ملی والیبال ایران ویزا دهد. این ابهام که رایزنی با چه کسی و چطور صورت گرفته که برخلاف اخبار منتشره، سفارت آمریکا کار خودش را کرد، یکی از موضوعاتی است که شاید رئیس فدراسیون والیبال باید به آن پاسخ دهد.

پس از آن اتفاق، مسئولان فدراسیون والیبال، داستان جدیدتری را رو کرده و با تهدید عنوان کردند که اگر تا زمان برگزاری این مسابقات، آمریکا به تمامی اعضای تیم ملی والیبال ایران ویزا ندهد، از اعزام تیم به آمریکا سر باز خواهند زد. این ادعایی بود که دبیر و رئیس فدراسیون والیبال ایران بارها آن را مطرح کردند ولی همان‌طور که می‌شد حدس زد، این تهدیدها هم پوچ از آب درآمد؛ چرا که اعضای تیم ملی والیبال ایران، با دستور همان رئیسی که تهدید کرده بود به آمریکا نمی‌روند، راهی این کشور شدند تا خود را برای هفته سوم آماده کنند. آن‌هم در‌حالی‌که آمریکا نهایتا ویزای سه بازیکن کلیدی ایران را در کنار تعدادی از اعضای کادر فنی و تدارکات صادر نکرد. قبل از پرداختن به این موضوع که چه سرنوشتی در انتظار ایران در هفته سوم و در تقابل با تیم‌های فرانسه، بلغارستان، آرژانتین و کوبا است، بهتر است ابتدا این موضوع بررسی شود که چرا آمریکا به تعدادی از بازیکنان تیم ملی والیبال ایران ویزا نداد؟

پای خدمت سربازی در سپاه در میان است؟

امین اسماعیل‌نژاد و آرمان صالحی دو بازیکن شاخص تیم ملی والیبال ایران بودند که از همان روز نخست عنوان شد که آمریکا قصد صدور ویزا برای آنها را ندارد. گو اینکه در ادامه یکی ،دو بازیکن دیگر هم به این جمع اضافه شدند. این را که چرا سفارت آمریکا در ترکیه از همان روز نخست تکلیف این دو بازیکن را مشخص کرده، می‌توان در کدهایی جست که محمدرضا داورزنی، رئیس فدراسیون والیبال، چند روز پیش در گفت‌وگویی تلویزیونی از آن رونمایی کرد. او گفت: «خود سفارت آمریکا فرایندی دارد. مشکلی که برای امین و آرمان صالحی و مسافر ایجاد کردند، گفتند مشکل خدمت سربازی دارند. امین اسفندماه خدمتش تمام شد و بحث، محل خدمتشان بود». بحث محل خدمت همان شایعه‌ای است که چند‌سالی دردسرساز شده و روی صدور ویزای آمریکا اثرگذار است. پیش از این عنوان شده بود که در قوانین جدید، آمریکایی‌ها به ایرانی‌هایی که خدمت سربازی‌شان را در سپاه انجام داده‌اند، به‌سختی ویزا می‌دهد.

برای بررسی بیشتر این موضوع کافی است تا پرونده شهرام هروی، سرمربی تیم ملی کاراته ایران که چندین ماه قبل قصد داشت به همراه تیم ملی کاراته راهی بازی‌های جهانی در بیرمنگام آمریکا شود، زیر ذره‌بین برود. او به همراه دیگر اعضای تیم ملی کاراته راهی سفارت آمریکا در ارمنستان شد ولی سفارت آمریکا در آن کشور پس از مشاهده کارت پایان خدمت سربازی سرمربی تیم ملی، حتی از دریافت مدارک هروی خودداری کرد و به او اعلام کردند نمی‌توانیم برای شما کاری انجام دهیم. این موارد خبری بود که سایت فدراسیون به طور آشکار در آن برهه به آن اشاره کرد ولی اسمی از محل خدمت هروی به میان نیامد.

برای بررسی بیشتر آن اتفاق و همین شایعه مهم، یکی از سایت‌های مشاوره برای اخذ ویزای آمریکا به‌طور مشخصی نوشته که داستان کارت پایان خدمت سپاه از سال ۲۰۱۹ به این طرف تبدیل به بهانه‌ای جدی شده است. در یکی از همین منابع به این موضوع به‌صورت کلی پرداخته شده و در سرفصلی با عنوان «تأثیر کارت پایان خدمت سپاه بر خروج مشمولان از کشور» این‌طور آمده است: «خدمت در ارگان نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به‌صورت امریه، نخبه یا نیروی ساده در حالت کلی برای اکثر کشورهای جهان مانعی در پروسه اخذ ویزا محسوب نشده و تأثیر چندانی نیز بر شرایط سفر یا مهاجرت افراد نخواهد داشت. در‌این‌میان تنها کشوری که تا‌ حدودی خدمت سپاه مهاجرت به آن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، کشور آمریکاست. همان‌طور‌که می‌دانید این کشور عموما مقررات سخت‌گیرانه‌ای را درباره ایرانیان به اجرا گذاشته و یکی از مسائلی که همواره مورد توجه این کشور برای اعطای ویزا قرار می‌گیرد، ارگان خدمت افراد و نحوه همکاری با نیروی‌های نظامی است. تا پیش از سال ۲۰۱۹ چنانچه شما در سپاه خدمت می‌کردید، در جلسه مصاحبه سفارت، این شانس را داشتید تا خدمت خود در سپاه را تقسیم‌بندی سازمان نظام وظیفه عنوان کرده و در حقیقت نقش خود را در این امر بی‌تأثیر جلوه دهید. متأسفانه از سال ۲۰۱۹ با افزایش سخت‌گیری‌ها بر ارگان سپاه و قرار‌گرفتن این نهاد نظامی در لیست تحریم‌ها، شرایط اخذ ویزا برای مشمولانی که در این نهاد خدمت خود را به پایان رسانده باشند، با دشواری‌هایی همراه شده است. علت این امر آن است که عموما مسئول مربوطه در سفارت بر‌اساس همکاری شخص با این نهاد نظامی می‌تواند تصمیم به رد درخواست ویزای شخص بگیرد. به‌همین‌دلیل ویزاهایی که پیش از تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۱۸ صادر شده بود، برای ایالات متحده قابل پذیرش اعلام شده؛ اما پس از این تاریخ در حالت فعلی، سفر به کشور آمریکا برای مشمولانی که دارای کارت پایان خدمت سپاه هستند، با چالش‌های جدی روبه‌رو است».

اگرچه بعدها شایعه شد که آمریکایی‌ها با اعمال تغییراتی در این بندهای سختگیرانه، سعی کرده‌اند در این مورد با چهره‌های سرشناس و به ویژه ورزشکاران کنار بیایند، ولی عملا رفتار آنها در قبال تعدادی از چهره‌های مطرح ورزش ایران نشان داده که چنین قانونی همچنان پابرجاست.

حال همان‌طور‌که پیش‌تر کارت پایان خدمت شهرام هروی مانع از صدور ویزای آمریکا برای او شده است، در اظهارات اخیر محمدرضا داورزنی هم به این نکته اشاره شده که محل خدمت سربازی این بازیکنان در عدم صدور ویزای آمریکا برایشان تأثیرگذار است.

با آمریکا چه می‌توان کرد؟

با عبور از اتفاقات و مباحث مطرح‌شده در این زمینه، این مسئله عنوان می‌شود که در تقابل با این قوانین دست‌وپاگیر، چه کاری می‌توان انجام داد؟ آیا فدراسیون‌های جهانی قدرت لازم برای مبارزه با آمریکایی‌ها در این زمینه را دارند؟ پاسخ با توجه به اتفاقی که برای والیبال ایران رخ داده منفی است. اوج کار آنها همان چیزی بود که سرمربی آمریکا در واکنش به عدم صدور ویزا برای بازیکنان ایران داشت: یک عذرخواهی ساده. حربه تهدید هم که ظاهرا کارگشا نیست، چون نمی‌توان از کنار این مسابقات رسمی به این سادگی عبور کرد. به همین دلیل بود که روزهای نخستی که داورزنی و مجموعه‌اش مشغول تهدید مبنی بر نرفتن به آمریکا بودند، تعدادی از رسانه‌ها یادآوری کردند که نهایتا این مجموعه به آمریکا سفر خواهد کرد. اتفاقی که افتاده و داورزنی به‌طور رسمی عنوان کرده است که «نمی‌شود» تیم را به آمریکا نفرستاد. «نمی‌توانیم به آمریکا نرویم. گفتیم روادید را برای همه بازیکنان یکجا می‌خواهیم. در فرایندی که تعریف کرده بودند ما را با مشکل مواجه می‌کرد. مثلا برای امین اسماعیل‌نژاد مجددا درخواست وقت سفارت کردیم. فدراسیون جهانی و کمیته بین‌المللی المپیک از آمریکا درخواست کرد مجددا با اینها (بازیکنانی که از سوی آمریکا ریجکت شدند) مصاحبه بشود. گفتند هماهنگ می‌کنیم در سفارتمان در ارمنستان این کار انجام شود ولی بعضی از بچه‌ها را ریجکت کردند. به فدراسیون جهانی گفتیم چطور یک تیم می‌تواند ناقص برود؟».

اوج کاری که فدراسیون جهانی والیبال برای ایران کرده، آن‌هم طبق ادعای طرف ایرانی، این است که نتایج ایران در هفته سوم، در صورت درخواست رسمی فدراسیون والیبال، «فریز» شود. یعنی اگر ببازد، نتایجش حساب نشود و اگر ببرد هم باز این نتایج در رنکینگ کلی اثرگذار نباشد. محمدرضا داورزنی درباره این موضوع می‌گوید: «اگر قرار است با تیم ناقص در هفته سوم حاضر بشویم در رنکینگ پایین می‌رویم.

به فدراسیون جهانی گفتیم اگر قرار است با بازیکنان اصلی به آمریکا نرویم شرایط بدتری در رنکینگ خواهیم داشت. هیئت‌رئیسه جهانی مصوب کرد اگر آمریکا ویزای کادر فنی و بازیکنان را صادر نکند، می‌تواند رنکینگ ایران در جهان «فریز» بشود. برای رقبا هم فریز می‌شود. این تصمیم هیئت‌رئیسه بود چون عدم شرکت ما کل سیستم مسابقات را به هم می‌ریخت».

اگرچه داورزنی این موضوع را با قطعیت اعلام کرده ولی مشخص نیست چطور وقتی ایران به‌تنهایی درخواست فریز نتایج را داده یا قرار است بدهد، قرار نیست بردهای بقیه کشورها یا امتیازات آنها هم لحاظ شود؟ این ابهام بزرگی است که فدراسیون پاسخ روشنی به آن نداده است. ضمن اینکه ایران در این هفته از بازی‌ها در مقایسه با دو هفته قبلی، رقبای ساده‌تری دارد و امکان برنده‌شدنش بیشتر است. اگر درخواست فریز امتیازات داده شود، آن‌وقت فرصت افزایش امتیازات در صورت برد را هم از دست خواهد داد./شرق