لاک‌پشت‌ها شطرنج بازی می‌کنند
دنیای‌اقتصاد : در اواخر وقت دیروز سه‌شنبه انصارالله یمن ۷ موشک به سوی ایلات شلیک و رسما ورود خود را به جنگ علیه اسرائیل اعلام کرد. اگرچه همگان انتظار داشتند که حزب الله وارد درگیری شود، اما ضربه از جایی وارد شد که اسرائیل تصورش را هم نمی کرد. به این ترتیب، شاهد افزایش تنش در منطقه هستیم. چنین به نظر می رسد که با افزایش شیب تنش در سرزمین‌های اشغالی و درگیری‌های شدیدی که اواخر دیروز میان حماس با تانک‌های اسرائیلی در مناطقی از غزه درگرفت، جبهه مقاومت هم به همان نسبت شیب درگیری را بالا می برد. اکنون با ورود انصارالله به جنگ علیه اسرائیل، شاهد گشایش جبهه دیگری در میان مقاومت علیه اسرائیل هستیم.

چرا جنگ مرحله‌ای؟

امروز چهارشنبه بیست‌وپنجمین روز از شروع درگیری حماس و اسرائیل است. حامیان و متحدان اسرائیل طی این مدت مجبور بودند دست به یک اقدام «متعادل‌کننده» بزنند و آن ابراز حمایت قاطع از این رژیم بود؛ درحالی‌که باید خشم عمومی در خیابان‌های خود در راستای توقف بمباران غزه را مدیریت می‌کردند. از سوی دیگر، همسایگان اسرائیل در خاورمیانه هم راه دیگری طی کرده‌اند: مدیریت سیل خروشان و خشمگین جمعیت و در برخی موارد مدیریت گروه‌های شبه نظامی برای جلوگیری از ورود آنها به جنگ و تشدید اوضاع. برای هر دو، تهاجم زمینی اسرائیل به نوار پرجمعیت غزه محاسبات آنها را پیچیده کرده است.

«مارک لندلر» در گزارش ۳۰اکتبر در نیویورک‌تایمز نوشت، «ماهیت مرحله‌ای» این عملیات فاقد تاثیر رعدآسای یک «یورش همه‌جانبه» با پیاده‌نظام و تانک است؛ چیزی که رقبای اسرائیل نسبت به آن هشدار داده و اعلام کرده بودند که این امر باعث تلفات غیرنظامی خواهد شد. با این حال، تعداد فزاینده تلفات فلسطین -بیش از ۸۰۰۰ نفر، به گفته وزارت بهداشت غزه – و چشم‌انداز اینکه جنگ ممکن است برای ماه‌ها ادامه داشته باشد، هزاران معترض را از لندن تا استانبول به خیابان‌ها کشانده که خواسته آنها آتش‌بس است. مقامات اسرائیلی گفتند که برنامه‌ریزی آنها بر اساس الزامات نظامی و نه دیپلماتیک انجام می‌شود: نیاز به آماده‌سازی نیروها برای یک کارزار طولانی، تمایل به جلوگیری از آسیب رساندن به بیش از ۲۰۰گروگان و نگرانی‌های تاکتیکی، مانند جست‌وجوی مین‌ها و دیگر تجهیزات دفاعی که توسط حماس گذاشته شده است.

با این حال، کندی یا آهستگی عمدی سرعت عملیات ممکن است بر واکنش متحدان (مانند ایالات متحده که حمایت همه‌جانبه‌ای از اسرائیل به عمل آورده است) تا حزب‌الله (که راکت‌هایی از لبنان به قصد وارد آوردن خسارت بیشتر به اسرائیل فرستاده است) تاثیر داشته باشد. بایدن در تماس روز یکشنبه (۷آبان‌ماه) با نتانیاهو با حمایت از عملیات اسرائیل اما خواستار افزایش کمک‌ها به غیرنظامیان شد. «نمرود نوویک»، مشاور شیمون‌پرز، نخست‌وزیر وقت اسرائیل می‌گوید درحالی‌که ملاحظات نظامی اسرائیل را به جلو می‌برد «در ذهن‌ برنامه‌ریزان نیز این پرسش وجود دارد که آیا کاری که ما انجام می‌دهیم، می‌تواند در محاسبات تهران-بیروت تاثیر بگذارد؟» حزب‌الله روز یکشنبه تقریبا ۲۰راکت به سمت اسرائیل شلیک کرد که منجر به خسارت‌هایی در مرز با لبنان شد. با این حال، یک مقام اسرائیلی گفت که این حملات در محدوده قابل پیش‌بینی است و نشان نمی‌دهد که حزب‌الله در آستانه پیوستن به جنگ باشد.

«دانیل لوی» مذاکره‌کننده سابق اسرائیلی که اکنون پروژه ایالات متحده/خاورمیانه (یک اندیشکده مستقر در لندن و نیویورک) را اداره می‌کند، گفت: «اسرائیل تصمیم نگرفته است که بخواهد دشمنان خود را آزمایش کند. هر دو طرف این را در محاسبات خود دارند. یک بازی بسیار آهسته شطرنج وجود دارد که می‌تواند بر سرعت خود بیفزاید.» رویکرد اسرائیل مانع از تشدید سخنان برخی رهبران مسلمان نشده است.

رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه روز شنبه در یک گردهمایی گسترده حامی فلسطین در استانبول گفت که اسرائیل «مانند یک جنایتکار جنگی رفتار می‌کند.» اسرائیل در واکنش به این اقدام دیپلمات‌های خود را از کشور خارج کرد. نشانه‌های دیگری از افزایش فشارهای بین‌المللی وجود دارد. مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز جمعه قطعنامه‌ای غیرالزام آور را تصویب کرد که در آن خواستار آتش‌بس بشردوستانه در غزه شد. این رای که با ۱۲۰رای موافق در مقابل ۱۴رای مخالف و ۴۵رای ممتنع به تصویب رسید، با حمایت ۸کشور اتحادیه اروپا از جمله فرانسه که قبلا حمایت قاطع خود را از حق اسرائیل برای دفاع از خود اعلام کرده بود، مواجه شد.

درحالی‌که رهبران اروپا به ابراز حمایت عمومی از اسرائیل ادامه می‌دهند، اما با تقاضاهای فزاینده‌ای برای آتش‌بس در کشورهای خود مواجه هستند. ده‌ها هزار تظاهرات‌کننده حامی فلسطین روز یکشنبه در لندن راهپیمایی کردند و بسیاری از آنها خشم خود را از اینکه بریتانیا تاکنون از تلاش برای آتش‌بس خودداری کرده است، ابراز کردند. یک قانون‌گذار از حزب محافظه‌کار بریتانیا روز دوشنبه پس از درخواست آتش‌بس در نامه‌ای به نخست‌وزیر، از سمت دولتی خود برکنار شد. با این حال، برخی از کارشناسان سیاست خارجی معتقدند که ترس از یک جنگ گسترده نمایان است. عربستان سعودی، مصر، اردن و امارات، به‌رغم همه هشدارهایشان، تاکنون تمایل چندانی برای کشیده شدن به درگیری نشان نداده‌اند.

 تصاویر ماهواره‌ای چه می‌گویند؟

تصاویر ماهواره‌ای که صبح روز دوشنبه (۸آبان‌ماه) گرفته شده است، مقیاس قابل توجه یکی از پیشروی‌های اصلی اسرائیل به سمت شمال غزه را نشان می‌دهد؛ جایی که صدها خودروی زرهی کیلومترها از مرز عبور کرده و به مناطق شهری در حومه شهر غزه رفته‌اند. «جاش هولدر»، «وییی کای» و «النور لوتز» در گزارش ۳۱اکتبر در نیویورک‌تایمز نوشتند، اسرائیل تاکنون از حمله زمینی سریع و گسترده‌ای که بسیاری از تحلیلگران انتظار داشتند، عقب‌نشینی کرده است. اما تصاویری که صبح روز دوشنبه توسط Planet Labs، یک شرکت تجاری ماهواره‌ای گرفته شده است، نیروی مهاجم قابل توجهی را نشان می‌دهد: گروه‌های زیادی متشکل از ده‌ها خودروی زرهی در حال عبور از زمین‌های باز و تجمع در فضاهای شهری هستند.

این تصاویر واضح‌ترین تصویر را ارائه می‌کند و نشان می‌دهد که خطوط اصلی تهاجم اسرائیل تا چه اندازه به غزه کشیده شده است. خودروهای اسرائیلی تا جنوب محله الکرامه در شمال شهر غزه دیده می‌شوند. ویدئوهای منتشرشده توسط ارتش اسرائیل قبلا خطوط تانک‌ها را در نزدیکی منطقه مرزی نشان می‌داد. به نظر می‌رسد بسیاری از ساختمان‌های مجاور بر اثر حملات هوایی به‌شدت آسیب دیده یا به‌طور کامل ویران شده‌اند. صدها حفره ناشی از حملات هوایی و گلوله‌باران، از جمله در خانه‌ها و جاده‌ها قابل مشاهده است و بلوک‌های آپارتمانی با زمین هموار شده‌اند. منطقه نشان داده‌شده یکی از سه جهتی است که تانک‌ها و سایر خودروهای اسرائیلی به سمت شهر غزه، حرکت کرده‌اند. خطوط خودروهای زرهی در جاده اصلی شمال به جنوب غزه و همچنین در گوشه شمال شرقی نوار، در بیت حانون دیده شده است.

اما نیروهای اسرائیلی از درگیری مستقیم در شهر غزه عقب‌نشینی کرده‌اند و به جای آن ترجیح داده‌اند در حاشیه شهر بمانند تا خطرناک‌ترین نبرد را به تاخیر بیندازند و گزینه‌های نظامی را باز نگه دارند. در الکرامه، مزارع و ساختمان‌ها در ۹روز گذشته با خاک یکسان شده است. مسیرهای گسترده تانک سرنخی از نحوه حرکت آنها در منطقه به دست می‌دهد. با این حال، به نظر می‌رسد که اسرائیل برنامه هدفمندی دارد. آنها به آهستگی در حال قطع تدریجی قسمت شمالی نوار غزه هستند و نفوذ خود را در نواحی کمتر متراکم که میان نواحی شهری قرار دارد، عمیق‌تر کرده‌اند. شناسایی تونل‌ها شاید برنامه بعدی باشد.

مشاوران آمریکایی، اسرائیل را ترک کردند

المانیتور هم در گزارش ۳۰اکتبر نوشت، ستون‌های زرهی اسرائیل روز دوشنبه در جدیدترین تهاجم خود، تنها چند روز پس از بازگشت یک مشاور ارشد نظامی آمریکایی به خانه خود، به شمال نوار غزه وارد شدند. در جریان یک حمله زمینی که یکشنبه‌شب انجام شد، نیروهای اسرائیلی اعلام کردند که یک سرباز زن اسرائیلی را که توسط شبه نظامیان فلسطینی در این منطقه به گروگان گرفته شده بود، نجات دادند.

همچنین روز دوشنبه، گردان‌های عزالدین قسام مدعی شدند که نیروهایی حمله اسرائیل به شرق غزه را دفع کرده‌ و همچنین با نیروهای اسرائیلی در شمال غزه وارد نبرد شده‌اند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل روز شنبه اعلام کرد که ارتش اسرائیل از شامگاه جمعه حملات خود را به نوار غزه به‌عنوان بخشی از «مرحله دوم» جنگ برای سرنگونی حماس آغاز کرده است که به گفته او احتمالا «طولانی و دشوار» خواهد بود. اعلامیه نتانیاهو به دنبال گزارش‌هایی مبنی بر یورش‌های قبلی و در مقیاس کوچک‌تر به داخل غزه توسط ارتش اسرائیل منتشر شد؛ زیرا مستشاران نظامی آمریکایی به رهبری سپهبد جیمز گلین (ژنرال دو ستاره تفنگداران دریایی ایالات متحده) به دنبال ارائه اطلاعاتی به فرماندهان اسرائیلی بودند که در طول کمپین‌های تحت رهبری ایالات متحده در سوریه و عراق به‌دست آورده بودند.

مقامات ارشد پنتاگون تایید کردند که گلین اواخر هفته گذشته به ایالات متحده بازگشت. ژنرال ارشد تفنگداران دریایی آمریکا، «اریک اسمیت»، شامگاه جمعه در جمع خبرنگاران در واشنگتن گفت: «اشتباه نکنید: آنچه در غزه رخ می‌دهد یا خواهد داد، صرفا یک تصمیم اسرائیلی است.» اسمیت با توصیف این ماموریت مستشاری به‌عنوان «مبادله نظامی حرفه‌ای» گفت: «ما با آنها برنامه‌ریزی نمی‌کنیم.» رویترز روز دوشنبه به نقل از شاهدان محلی گزارش داد که تانک‌های اسرائیلی به شریان اصلی شمال به جنوب غزه، جاده صلاح‌الدین رسیدند تا جلوی جریان مبارزان و تدارکات به شهر غزه را بگیرند. نتانیاهو روز دوشنبه به خبرنگاران گفت که عملیات زمینی ارتش اسرائیل می‌تواند به فشار بر حماس برای آزادی گروگان‌هایی که گمان می‌رود در این منطقه نگهداری می‌کند، بیفزاید. نخست‌وزیر اسرائیل گفت: «ما فکر می‌کنیم که این روش شانسی است.» سخنگوی ارتش اردن ژنرال مصطفی هیاری در بیانیه‌هایی که در آخر هفته گذشته از تلویزیون دولتی پخش شد، از واشنگتن خواست سامانه‌های دفاع هوایی پاتریوت را برای حفاظت از قلمرو این کشور بفرستد.

 تردید حزب‌الله برای ورود به جنگ

«ماریا ابی حبیب» و «بن هوبارد» در گزارش ۳۱اکتبر در نیویورک‌تایمز نوشتند، درحالی‌که نیروهای اسرائیلی با هدف نابودی حماس به سمت جنوب غزه حرکت می‌کنند، جهان به دقت شاهد اتفاقات در مرز شمالی اسرائیل است؛ جایی که نیروهای اسرائیل هفته‌ها درگیر نبردهای شدید با دشمن قدرتمندتر دیگر، حزب‌الله هستند. حزب‌الله در موقعیت تصمیم قرار گرفته است. اکنون، پس از سال‌ها زد و خورد با اسرائیل، حزب‌الله بین حفظ اعتبار خود به‌عنوان مدافع فلسطینی‌ها و تردید برای درگیر شدن در یک جنگ تمام‌عیار در نوسان است. طی مدتی که از نبرد اسرائیل علیه حماس و غزه می‌گذرد، واکنش حزب‌الله تاکنون نگران‌کننده نبوده اما در عین حال محدود شده است. اقدام متعادل‌کننده حزب‌الله بیانگر نقش بزرگ آن در لبنان است.

این گروه قدرتمندترین نیروی سیاسی و نظامی در لبنان است. حزب‌الله همچنین قدرتمندترین گره در شبکه شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران در سراسر خاورمیانه است؛ به این معنی که محاسبات آن اغلب از مرزهای لبنان فراتر می‌رود. با این حال، پرسش این است که آیا حزب‌الله می‌تواند شهرت خود را به‌عنوان پیشتاز محور مقاومت در صورت حضور در حاشیه درگیری حفظ کند؟ آخرین جنگ بزرگ حزب‌الله با اسرائیل در سال۲۰۰۶ بود و این گروه اکنون سلاح‌ها و کادرهای پیشرفته‌تری نسبت به آن زمان در اختیار دارد. اما تاکنون تنها درگیری‌های محدودی با سربازان اسرائیلی انجام داده است.

مقامات غربی و عربی می‌گویند که این گروه می‌تواند با گسترش حملات خود به شمال درحالی‌که بخش بزرگی از ارتش اسرائیل در غزه درگیر است، اسرائیل را تحت فشار قرار دهد. در لبنان، علاقه کمی برای جنگ وجود دارد؛ زیرا این کشور از یک بحران اقتصادی فلج‌کننده رنج می‌برد. از نظر منطقه‌ای، اگر حزب‌الله جبهه دومی را باز کند، می‌تواند ایالات متحده را وادار کند که به کمک اسرائیل بیاید.

عبدالله بوحبیب، وزیر امور خارجه لبنان که به‌طور منظم با حزب‌الله در تماس است، گفت: «تمام لبنان، از جمله حزب‌الله و ما خواهان جنگ نیستیم.» وی افزود: فشار غرب بر دولت لبنان وجود دارد تا حزب‌الله را تحت فشار قرار دهد تا وارد جنگ نشود. ما با حزب‌الله گفت‌وگو کرده‌ایم و تصور من این است که آنها شروع به جنگ نخواهند کرد. اما آیا اسرائیل شروع به جنگ خواهد کرد؟ ما نیز به فشار مساوی بر آنها نیاز داریم.» مقامات آمریکایی به‌طور خصوصی از رهبران اسرائیل خواسته‌اند که حمله بزرگی علیه حزب‌الله انجام ندهند؛ زیرا این اقدام می‌تواند منطقه را در معرض درگیری همه‌جانبه قرار دهد. یک مقام لبنانی گفت که حزب‌الله گفته خط قرمزش نابودی حماس است.

یک دیپلمات منطقه‌ای در بیروت گفت که به نظر می‌رسد حزب‌الله حملات خود را که هفته گذشته به اوج خود رسید، مهار ‌کند تا از ایجاد یک جنگ گسترده‌تر جلوگیری کند. این دیپلمات گفت که حزب‌الله بی سر و صدا به شرکای خود گفته که معتقد است حماس در موقعیت خوبی قرار دارد و هنوز به کمک حزب‌الله نیاز ندارد.

 در غزه چه می‌گذرد؟

«حمزه محمد» و «اوموت اوراس» هم در گزارش ۳۱اکتبر در الجزیره نوشتند، جناح نظامی حماس به تانک‌های اسرائیلی که از شمال غربی در حال ورود به غزه بودند حمله کرد و تلفاتی به آنها وارد آورد. با این حال، حملات اسرائیل تاکنون بیش از ۸۵۲۰فلسطینی را کشته است. شدت تلفات به حدی است که یونیسف اعلام کرد هر روز ۴۲۰کودک کشته یا مجروح می‌شود. این در حالی است که «ملانی جولی، وزیر خارجه کانادا خواستار «آتش‌بس بشردوستانه» شد. استرالیا هم از حملات شهرک‌نشینان صهیونیست علیه فلسطینیان در کرانه باختری ابراز نگرانی کرد. استرالیا بر این باور است که این اقدام می‌تواند واکنش متقابل به دنبال داشته باشد و بر دامنه تنش‌ها بیفزاید.

«محجوب زویری» از مرکز مطالعات خلیج‌فارس در دانشگاه قطر می‌گوید نبرد در شمال غزه در حالی شدت گرفته است که اسرائیل به دنبال احیای چهره خود پس از حمله حماس است. او می‌گوید: «شواهدی از حماس در غزه بیرون می‌آید دال بر اینکه یک عملیات فعال اسرائیلی در شمال و شرق غزه در جریان است. اسرائیل از مکان‌های مختلف حمله کرده است. بر نتانیاهو و کابینه‌اش فشار وارد می‌شود تا کاری کند.» او می‌گوید: «اسرائیل در برابر مردمش و جامعه بین‌المللی در شرایط خوبی نیست. به نظر می‌رسد مقداری سردرگمی میان رهبرانش درباره آنچه روی زمین می‌گذرد، وجود دارد.» از سوی دیگر، «عیدا البزوم»، سخنگوی وزارت کشور غزه به الجزیره می‌گوید که نیروهای اسرائیلی در خیابان اصلی صلاح الدین هستند و تلاش دارند تا به خیابان الرشید بروند. او افزود که نیروهای اشغالگر قصد دارند نوار شمالی را از نوار جنوبی جدا کنند.»