دو هفته بعد از سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به ایروان، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان به تهران آمد تا مهمان سیدابراهیم رییسی، رییس‌جمهور اسلامی ایران باشد. پاشینیان اسفند ۱۳۹۷ در زمان ریاست‌جمهوری حسن روحانی نیز به تهران سفر کرده ‌بود و در مدت اخیر در حاشیه نشست‌های منطقه‌ای چندبار  با سیدابراهیم رییسی، رییس‌جمهور ایران دیدار و گفت‌وگو کرده ‌بود. این نخستین سفر رسمی پاشینیان به تهران در دولت سیزدهم است که درست بلافاصله پس از نشست سه‌جانبه سوچی با حضور روسای جمهور روسیه و آذربایجان و با هدف عادی‌سازی روابط میان جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان، انجام شد. موضوع مخاصمه ۳ دهه‌ای میان دو همسایه شمالی ایران، در گفت‌وگوها میان رییس‌جمهور ایران و نخست‌وزیر ارمنستان هم مورد توجه قرار گرفت. در نشست خبری مشترک رییسی و پاشینیان، رییس‌جمهور ایران بر اهمیت صلح و امنیت در قفقاز برای ایران تاکید کرد: «مسائل منطقه باید به دست کشورهای منطقه حل شود و هرگونه دخالت بیگانگان در این منطقه به جای اینکه مشکلی را حل کند، خود مشکلی ایجاد خواهد کرد.» نیکول پاشینیان نیز تاکید کرد که در گفت‌وگوهای روز گذشته اطلاعات کاملی در مورد نشست سه‌جانبه سوچی دراختیار رییسی قرار داده است.

به گفته سیدابراهیم رییسی، دو کشور توافق کرده‌اند که سطح مبادلات تجاری میان ایران و جمهوری ارمنستان به ۳ میلیارد دلار در سال برسد. پیش از این نیز امیرعبداللهیان در سفر به ارمنستان از تلاش دو کشور برای رساندن سطح مبادلات تجاری از ۷۰۰ میلیون دلار کنونی به یک میلیارد دلار و سپس برنامه‌ریزی برای رساندن این مبادلات به ۳ میلیارد دلار سخن گفته‌بود. به گفته سیدابراهیم رییسی در نشست خبری مشترک با نیکول پاشینیان، میزان مبادلات تجاری میان ایران و ارمنستان در سال جاری ۴۳درصد رشد داشته است. پاشینیان همچنین از امضای یادداشت تفاهمی برای تمدید قرارداد تهاتر گاز و برق میان ایران و ارمنستان خبر داد. توافق ۲۰ ساله تهاتر گاز و برق میان ایران و ارمنستان از سال ۱۳۸۸ امضا شده است و به نوشته خبرگزاری تسنیم براساس آن ایران سالانه ۲،۳ میلیارد متر مکعب گاز به ارمنستان صادر و به ازای آن ۳،۳ میلیون کیلووات برق از ارمنستان وارد می‌کند.

نشست سه‌جانبه سوچی
نخست‌وزیر ارمنستان یک روز پیش از سفرش به تهران، در نشستی سه‌جانبه به میزبانی ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه و با حضور الهام علی‌اف، رییس‌جمهور آذربایجان در سوچی شرکت کرده‌بود. این نشست به گفته طرف روسی با هدف عادی‌سازی روابط میان ایروان و باکو برگزار شده ‌بود. نیکول پاشینیان در سفر خود به تهران در نشست خبری مشترک با رییس‌جمهور اسلامی ایران، ضمن اشاره به نشست سه‌جانبه دوشنبه در سوچی روسیه گفت: «در مورد این نشست اطلاعاتی به آگاهی جناب آقای رییسی رساندم و در این زمینه موافق نقطه‌نظرات آقای رییس‌جمهور در مورد استقرار صلح و امنیت پایدار در منطقه هستم.» وی تاکید کرد که ارمنستان اصرار دارد که حتما مسوولان جمهوری اسلامی از کلیه مسائلی که در مذاکرات سه‌جانبه مطرح می‌کنیم، آگاهی داشته باشند. اصرار داریم که جمهوری اسلامی ایران باید از تحولات روابط ارمنستان با آذربایجان، روابط ارمنستان با ترکیه و مساله قره‌باغ اطلاعات و آگاهی کافی داشته باشند.
در حالی که برخی رسانه‌های اروپایی این نشست را بدون نتیجه توصیف کرده‌اند، ولادیمیر پوتین نشست سه‌جانبه را کارآمد توصیف کرد. در بیانیه‌ای که در پایان این نشست سه‌جانبه منتشر شد، جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان تعهد داده‌اند که برای حل اختلافات‌شان در قره‌باغ کوهستانی از زور استفاده نکنند. خصومت سه دهه‌ای جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان، دو سال پیش با درگیری‌های گسترده میان دو طرف که به بیرون راندن نظامیان ارمنستان از مناطق اشغالی در خاک جمهوری آذربایجان شد، وارد فاز تازه‌ای شده است. تابستان امسال، نظامیان جمهوری آذربایجان که بخش وسیعی از سرزمین‌های خود را از اشغال ارمنستان آزاد کرده‌اند، اقدام‌های تهاجمی برای پیشروی در خاک ارمنستان انجام دادند. براساس توافق آتش‌بسی که پاییز ۱۳۹۹ با میانجی‌گری روسیه میان باکو و ایروان امضا شد، قرار شده است که جمهوری آذربایجان یک دالان اختصاصی در خاک خود برای ارتباط میان خاک ارمنستان و منطقه ارمنی‌نشین ناگورنو- قره‌باغ در منطقه لاچین دراختیار ایروان بگذارد. در برابر آذربایجان مدعی است که ارمنستان هم متعهد شده است دالانی مشابه در خاک خود برای ارتباط میان سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان با جمهوری خودمختار نخجوان دراختیار باکو بگذارد. ایروان تاکید دارد که در توافق اشاره‌ای به دالان اختصاصی، خارج از حاکمیت ارمنستان نشده است و فقط به تسهیل رفت‌وآمد میان سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان و نخجوان از طریق مسیرهایی در ارمنستان صحبت شده است. ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه در جمع خبرنگاران درخصوص این نشست گفت: «یک دیدار بسیار کارآمد در فضایی بسیار خوب برای رسیدن به یک توافق احتمالی در آینده بود. روسیه از هیچ اقدامی برای رسیدن به یک مصالحه جامع و قطعی فروگذار نخواهد کرد.» وی تاکید کرد: «عادی‌سازی روابط دو کشور به نفع همه است.» وی درخصوص مسیر پیش رو بعد از نشست سوچی هم گفت: «ما با دو طرف در تماس خواهیم بود و به گفت‌وگوها برای رسیدن به راهکارهای ضروری و پایان دادن به مخاصمه ادامه خواهیم داد.»
در بیانیه پایانی نشست سوچی ارمنستان و آذربایجان متعهد شده‌اند که برای حل و فصل اختلاف‌های خود در ناگورنو- قره‌باغ متوسل به زور نخواهند شد. دو کشور همچنین متعهد شده‌اند «همه اختلاف‌ها را فقط برمبنای شناسایی حاکمیت ملی و تمامیت ارضی یکدیگر حل‌وفصل کنند.» دو کشور بر «اهمیت تلاش فعالانه برای رسیدن به یک توافق صلح با هدف تضمین صلح پایدار و بلندمدت در منطقه» تاکید کرده‌اند.

تماس‌های امیرعبداللهیان
پیش از سفر نخست‌وزیر ارمنستان
پیش از انجام سفر پاشینیان به تهران، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در تماس‌های تلفنی با همتاهای خود از جمهوری آذربایجان و ترکیه تلفنی گفت‌وگو کرده‌بود. امیرعبداللهیان روز یکشنبه در گفت‌وگو با جیحون بایراموف، وزیر خارجه جمهوری آذربایجان، امنیت جمهوری آذربایجان را امنیت ایران دانسته‌ بود و تاکید کرد که ایران مخالف حضور نیروهای بیگانه در منطقه است. امیرعبداللهیان در این گفت‌وگو تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران راهکار درست حل اختلاف در قفقاز را در نشست ۳+۳ و مکانیسم‌های منطقه‌ای جست‌وجو می‌کند و همواره به تلاش‌های خود برای حل مشکل بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان ادامه خواهد داد.» امیرعبداللهیان، روز دوشنبه نیز در تماسی تلفنی با همتای ترکیه‌ای خود، مولود چاوش‌اوغلو گفت‌وگو کرد. در این تماس تلفنی وزیر خارجه ترکیه ضمن ابراز خرسندی از روند گفت‌وگوها میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان گفته ‌بود: «هر دو کشور از دوستان ترکیه هستند و دوستی بین این دو کشور باعث خشنودی ماست.»

نشست خبر رییسی و پاشینیان
روز سه‌شنبه سیدابراهیم رییسی، رییس‌جمهور و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، در نشستی خبری درخصوص گفت‌وگوهای دوجانبه سخن گفتند. رییس‌جمهور با اشاره به اینکه روابط تجاری تهران-ایروان طی ماه‌های گذشته ۴۳درصد رشد داشته است، تاکید کرد: «در مذاکرات خود رسیدن سطح همکاری‌های اقتصادی و مبادلات تجاری دو کشور به ۳ میلیارد دلار را هدف‌گذاری کردیم که با اراده موجود در مقامات دو کشور این هدف کاملا امکان‌پذیر است.» رییسی با بیان اینکه روابط خوب موجود میان دو کشور حتما به روابط بهتر در منطقه و در سطح بین‌المللی خواهد انجامید، اظهار داشت: «منطقه قفقاز بخشی از تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران است و ما نسبت به منطقه قفقاز حساس هستیم؛ امنیت و صلح در منطقه قفقاز برای ایران بسیار اهمیت دارد.» رییس‌جمهور تصریح کرد: «در مذاکرات با آقای پاشینیان به این نتیجه مشترک رسیدیم که مسائل منطقه باید به دست مسوولان و دست‌اندرکاران کشورهای منطقه حل شود و هرگونه دخالت بیگانگان در این منطقه به جای اینکه مشکلی را حل کند، خود مشکلی ایجاد خواهد کرد.» رییسی با بیان اینکه ظرفیت‌های منطقه قفقاز می‌تواند امنیت پایدار و صلح را در این منطقه تضمین کند، خاطرنشان کرد: «امیدواریم با پیگیری مجدانه توافقاتی که در این سفر انجام شد، گام قابل توجهی در جهت ارتقا و توسعه روابط بین دو کشور ایران اسلامی و ارمنستان برداشته شود.»
آقای نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان نیز در این نشست مطبوعاتی با بیان اینکه در جریان این سفر مذاکرات بسیار پرمحتوا و جامعی انجام شد، گفت: «در مذاکرات خود با تاکید بر روابط و اشتراکات تاریخی و فرهنگی دو کشور، به ظرافت‌هایی اشاره داشتیم که در همه زمینه‌های روابط دو کشور نهفته است.» نخست‌وزیر ارمنستان با اشاره به اینکه در مذاکرات با آقای رییسی همچنین زمینه‌های گسترش روابط اقتصادی و سیاسی دو کشور را مورد بررسی قرار دادیم، افزود: «بخش قابل توجهی از مذاکرات ما در مورد روابط اقتصادی و بالا بردن حجم مبادلات تجاری و یافتن راه‌حل‌هایی برای توسعه همکاری‌ها در زمینه انرژی، کشاورزی، زیرساخت‌ها و مدیریت منابع آبی بود که باید پس از جمع‌بندی مذاکرات به‌طور جدی از سوی مسوولان مربوطه دو کشور پیگیری شود.» پاشینیان با ابراز خوشحالی از اینکه مذاکرات امروز در زمینه تمدید قرارداد تهاتر برق و گاز نتیجه‌بخش بوده و یادداشت تفاهمی در این زمینه به امضای مقامات دو کشور رسید، اظهار داشت: «براساس شواهد موجود می‌توانیم دیدارها و رایزنی‌های امروز را مفید تلقی کنیم و خوشحال خواهم شد که برای ادامه این گفت‌وگوها شاهد حضور حضرتعالی در ارمنستان باشیم.» وی با قدردانی از موضع‌گیری آیت‌الله رییسی درقبال توسعه روابط دو کشور، تصریح کرد: «امیدوارم به زودی شاهد افتتاح سرکنسولگری ایران در استان سیونیک ارمنستان باشیم.» نخست‌وزیر ارمنستان در ادامه با اشاره به گفت‌وگوهای خود با رییس‌جمهور کشورمان در مورد همکاری‌های منطقه‌ای، خاطرنشان کرد: «ظرفیت‌های بسیاری برای توسعه همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ارمنستان وجود دارد که مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت و باید از دیدگاه‌های اصولی جمهوری اسلامی ایران نسبت به صلح و امنیت منطقه قدردانی کنم.» نخست‌وزیر ارمنستان در بخش دیگری از سخنانش با سپاسگزاری از رییس‌جمهور کشورمان در مورد رویکرد جمهوری اسلامی نسبت به جامعه ارامنه ایران خاطرنشان کرد: «جمهوری اسلامی ایران نماد واضح، شفاف و صریح همکاری و همزیستی مسالمت‌آمیز بین پیروان دو دین مختلف باشد.»

هشدار تهران درخصوص تصرف سرزمین‌ها  در قفقاز جنوبی
همزمان با گفت‌وگوهای رییس‌جمهور اسلامی ایران با نخست‌وزیر ارمنستان، معاون امور سیاسی دفتر رییس‌جمهور با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی توییر نوشت: «جمهوری اسلامی ایران از آزادسازی سرزمین‌های اسلامی و بازگشت آنها به آذربایجان استقبال و حمایت کرد. اینک که آزادسازی محقق شده، هرگونه تصرف سرزمین‌های دیگر، اشغالگرانه است.»/اعتماد