به گزارش جماران از روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، محسن اسماعیلی در مراسم شب هشتم ماه محرم در سخنانی با عنوان حق بر آگاهی در آیینه قیام کربلا گفت: حادثه عاشورا از جوانب مختلفی و باید مورد بررسی قرار داد. متاسفانه عادت و سنت ما این است که امام حسین (ع) را از ظهر عاشورا تا غروب آن می‌شناسیم و عمدتا بر جنبه‌های حماسی و عاطفی این حادثه بزرگ تاکید داریم.

این پژوهشگر دینی گفت: اهل سنت حدیثی از پیامبر اکرم (ص) بیان می‌کنند که ایشان فرموده خوشبختی مستمر بشریت با حسین بن علی قابل دست یافتنی است. آیا خوشبخت شدن همه بشریت در همه ادوار با امام حسین به همین اندازه است که از وجه عاطفی و احساسی حادثه عاشورا سخن بگوییم؟ قطعا نه و ما باید از جنبه‌های مختلف این حادثه را بررسی کنیم.

این حقوقدان ادامه داد: در حادثه کربلا یک مکتب تربیتی و حقوقی وجود دارد که می‌توان ادعا کرد که اصلا مورد توجه قرار نگرفته است. امام در واقعه عاشورا و در آن مدت کم از نگاه تربیتی انسان‌هایی را پرورش داد و از سوی دیگر نگاهی که امام به حقوق و کرامت انسان در مقابل نگاه سخیف جبهه مقابل ابراز کرد، بی‌نظیر است.

عضو مجلس خبرگان رهبری اضافه کرد: از میان همه حقوقی که در کربلا و مکتب عاشورا باید مورد مطالعه قرار گیرد، بارزترین، زیباترین و جذاب‌ترین بخش حقی است که امام حسین برای تک تک افراد چه در جبهه داخلی و چه در جبهه دشمن برای آگاهی و انتخاب آگاهانه و تعیین سرنوشت قائل بود.

اسماعیلی با بیان اینکه حق آگاهی و انتخاب آگاهانه از اساسی ترین حقوق بشر است، گفت: از دقت و استمداد دینی هم می توان این ادعا را تائید کرد که اساسی‌ترین حق بشر، حق آگاهی و انتخاب آگاهانه است. چرا که هر فضیلتی را در نظر بگیریم زمانی فضیلت محسوب می‌شود که ارادی کسب شده باشد. کمالات بشری اگر ارادی نباشد، فضیلت محسوب نمی‌شود.

وی ادامه داد: در منظومه دینی ، فضیلت آنگاه فضیلت است که با اراده و براساس آگاهی کسب و انتخاب شده باشد. این همان امانتی است که قرآن می‌گوید به آسمان و کوه‌ها دادیم که توان پذیرش آن را نداشتند و فقط انسان بود که توانست این امانت را بپذیرد.  این امانت، قدرت انتخاب بود و در موجودات هستی، تنها بشر است که می‌تواند بسنجد و انتخاب کند و در انتخاب خود مجبور نیست.

این پژوهشگر دینی اظهار کرد: عرفای ما برآنچه که از متون اصیل دین فهمیده‌اند، می‌گویند انسان واقعی، باطن آدمیزاد است نه ظاهرش و باطن آدمیزاد براساس انتخاب‌هایی است که انجام می‌دهد. از این رو است که مولانا در دیوان شمس می گوید «تا در طلب گوهر کانی کانی / تا در هوس لقمه نانی نانی – این نکته رمز اگر بدانی دانی/ هر چیز که در جستن آنی آنی ».

عضو مجلس خبرگان رهبری با تاکید بر اینکه ایمان آغاز سیر تکاملی انسان است، ادامه داد: خدا در قرآن به صراحت می‌گوید پروردگار حکیم و مهربان شما حتی برای یکی از بندگان خود کفر را نمی‌پسندد و دوست دارد همه شما با ایمان باشید ولی همین خدایی که نمی پسندد حتی یک نفر کافر باشد، در آیات متعدد تاکید کرده ایمانی برای من ارزش دارد که آن را خودت انتخاب کنی.

وی ادامه داد: زمانی که پیامبر برای هدایت مردم حرص و جوش می‌خورد، خدا به ایشان وحی کرد که اگر می‌خواستم کافی بود اراده کنم تا همه انسان‌ها مومن و موحد شوند اما دوست دارد هرکس که به سمت او می‌آید، با انتخاب باشد. قرآن نیز می‌گوید کار انبیا این نبود که مردان و زنان را خداجو کند بلکه راه را نشان می‌دهند تا افراد خود خداجو شوند.

اسماعیلی با بیان اینکه پیامبران آمدند مردم را آگاه کنند تا خود آنها قسط و عدل را برپا کنند، اضافه کرد: اینکه پیامبران عدالت را برپا کنند به درد نمی خورد. تا ما در وجود خودمان عادل نشده و عدالت طلبی نکنیم، اگر عدالت را بر ما تحمیل کنند فضیلتی نیست. همه دین هم همین است. قرآن می‌گوید اگر کفار حربی آمدند در مقابل شما صف کشیدند و آماده جنگ با شما شدند شما حق ندارید شروع به جنگ کنید مگر اینکه آگاهش کرده باشید و حرف حق را به آنها زده و حجت را بر آنها تمام کرده باشید.

این پژوهشگر دینی با اشاره به آیه لا اکراه فی الدین گفت: می گویند معنی این آیه این است که دین را به یکدیگر اجبار نکنید. دین را به یکدیگر تحمیل نکنید انشاء و نهی است در حالیکه در لا اکراه فی الدین ، الف و لام آن نهی نیست بلکه نفس جنس است و در لا اکراه فی الدین جنس آن بگونه ای است که اکراه بردار نیست.

وی افزود: زمانی می‌گوییم اکراه نکنید یعنی می‌شود اکراه کرد اما شما نکنید. اما در این آیه منظور این نیست و بلکه این است که دینی که من از شما می خواهم جنسش با اجبار و اکراه نیست بلکه با انتخاب و آگاهی است.

عضو مجلس خبرگان رهبری در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه امام حسین بسیار محتاطانه به حق انتخاب ولو برای دشمنانش احترام گذاشته است، گفت: حضرت تمام تلاش خود را کرد که هم اصحاب خودش آگاهانه در روز عاشورا در کنارش مانده باشند و هم دشمن اگر می خواهد با او جنگ کند آگاهانه باشد. از این رو در روز قیامت یک نفر هم نمی تواند بگوید ما نمی دانستیم حتی انسان های خوبی هم که نیامدند نمی توانند بگویند نمی دانستیم. چون همه آگاهانه انتخاب کردند که یا در جنگ مقابل امام حاضر باشند، یا در کنار امام بمانند یا اصلا امام را همراهی نکنند.

اسماعیلی با تاکید بر اینکه امام حسین خون داد که انسان جاهل نماند ، اظهار کرد: مجلس حسینی، آن مجلسی است که پس از شرکت در آن سطح شعور فرد بالاتر رفته باشد. مجالس عزاداری باید بزرگ شمرده شوند اما باید همراه با معرفت باشد و فرد زمانی که گریه می کند یا به زیارت ایشان می رود باید شناختش از امام بیشتر شده باشد.

این حقوقدان در پایان گفت: کسی که می خواهد قیام کند،به دنبال جمع کردن عِده و عُده است اما امام این کار را نکرد. امام به صحابه گفت که اگر می خواهید بیایید چه سرنوشتی دارید و به سمت مرگ می رویم . از خانواده خود امام حسین، برخی مثل محمد بن حنفی و عمر اطراف که برادر امام بودند هم نیامدند و ایشان به هیچ یک از آنها تشر هم نزد و گفت من وظیفه ام است که بروم و شما هم به وظیفه خود عمل کنید.

اگر از قیام امام درس نگیریم می شود جنگ دو قبیله که به انسان قرن ۲۱ ربطی ندارد

یک پژوهشگر دینی با تاکید بر اینکه عاشورا نباید به جریانی علیه اهل سنت تبدیل شود گفت: جنگ امام حسین (ع) با طرف مقابل جنگ شیعه و سنی نبود بلکه نزاع بین دین با بازیگران دین و نزاع تسنن نبوی با تسنن اموی بود.

محمد اسفندیاری در مراسم شب هشتم ماه محرم و در سخنانی با موضوع چیستی نهضت امام حسین (ع) گفت: تاریخ بشر همواره با جنگ توامان بوده و ایامی که بشریت نجنگیده است، اندک بوده است.

این پژوهشگر حوزه اسلام با بیان اینکه هر واقعه ای بعد از مدتی تحت تاثیر واقعه دیگر قرار گرفته و فراموش می‌شود، اظهار کرد: یکسری از وقایع است که در تاریخ دفن نشده که عاشورا از جمله آن وقایع محسوب می‌شود. عرب ها یک سنتی داشتند که در آن جنگ را ثبت می‌کردند و به آن ایام العرب می‌گفتند. در ایام العرب از ۷۵۰ تا ۱۷۰۰ مورد را ثبت کردند که بسیاری از آنها مثل روز جنگ بدر، احد که در آن نوشته شده، سال به سال می‌آیند و می‌روند و ما اصلا یادمان نیست اما واقعه عاشورا از وقایعی است که فراموش نشد.

وی ادامه داد: عاشورا نه تنها در کربلا زمین گیر نشد بلکه زمین و زمان را در هم نوردید که پس از سال های طولانی مردم آن روز را فراموش و به آن توجه دارند. عبدالله بن عمر پسر خلیفه دوم هرچند امام حسین (ع) را همراهی نکرد و از ایشان خواست که در خانه نشسته و قیام نکند اما وی نیز گفته که روز عاشورا، روز فراموش نشدنی است. مولوی نیز در شعری بر این مساله تاکید و گفته « پیش مومن ماتم آن روح پاک/ شهره تر باشد زصد طوفان نوح».

نویسنده کتاب عاشورا شناسی در تشریح عوامل عدم فراموشی واقعه عاشورا اظهار کرد: یکی از دلایل آن این است که یک نفر با کمترین عده روبروی یک حکومتی ایستاد که یک سلاح سه شعبه زر، زور و تزویر داشت.

اسفندیاری بر لزوم عبرت گرفتن از وقایع تاریخی تاکید کرد و گفت: گذشته را باید چراغ راه آینده کرد و اگر از قیام و سرنوشت امام حسین (ع) درس نگیریم آنگاه آن واقعه فقط کارناوال غم و عزاداری می‌شود. اگر نتوانیم از قیام امام درس بگیریم آن زمان می شود جنگ دو قبیله که دیگر به انسان قرن ۲۱ ربطی ندارد.

این پژوهشگر دینی یادآور شد: ابن ابی الحدید در کتاب شرح نهج البلاغه می‌گوید درس مهمی که قیام حسین بن علی به عرب داد این است که زیر بار ظلم و زور نرود. همچنین خسرو گلسرخی نیز که ترتبیت دینی داشت، پیش از انقلاب محاکمه شد و در دادگاه اش که از تلویزیون پخش می شد گفت من از حسین آموختم که در مقابل ظالم بایستم.

وی با تاکید بر اینکه ۱۴ قرن است که خون امام حسین (ع) هنوز بین نرفته و همواره می‌جوشد، گفت: در کتاب خسرونامه که برای عطار نیشابوری نیست اما به اسم او مشهور است می‌گوید در این دنیا اهل ملامت بسیار خون ریخته اما فراموش شده است اما تنها خونی که می‌جوشد، خون حسین (ع) است.

اسفندیاری با بیان اینکه قیام امام حسین (ع) فرامذهبی است، اظهار کرد: مذهب به شاخه های دین باز می‌گردد و مقصود از دین هم اسلام است. باید به این نکته توجه کرد که جنگ امام حسین (ع) با طرف مقابل جنگ شیعه و سنی نبود و از طرف دیگر امام حسین (ع) اختصاص به شیعیان ندارد و نمی‌توان نزاع ایشان را مثل نزاع فلان حاکم صفوی با فلان حاکم عثمانی نیست بلکه نزاع بین دین با بازیگران دین و نزاع تسنن نبوی با تسنن اموی بود.

این پژوهشگر دینی اضافه کرد: امام حسین در یک حدیثی درباره هدف از قیام خودم یگ وید که من برای اعتلای کلمه الله قیام کردم و یا در جای دیگر می‌گوید که من شما را به کتاب و سنت دعوت می‌کنم که این امر ربطی به شیعه و سنی ندارد.

وی ادامه داد: اگرچه عده ای از لشکر عمر بن سعد که به کربلا آمدند به خیال خود می خواستند انتقام خون عثمان را از حسین (ع) بگیرند اما حضرت علی و امام حسین در قتل او نقشی نداشته و حضرت امیر از عثمان بسیار دفاع کرد تا خلیفه کشته نشود.

نویسنده کتاب عاشورا شناسی تاکید کرد: عاشورا نباید به جریانی علیه اهل سنت تبدیل شود. دشمنان امام هم که مقابل ایشان ایستادند، سنی نبودند بلکه اموی بودند و در میان سپاهیان امام نیز برخی سنی های نامدار بودند که با عمر، ابوبکر و عثمان بیعت کرده بودند که می‌توان به زهیربن قین و حر بن یزید ریاحی اشاره کرد. آنها سمت امام آمدند چراکه دیدند ایشان مظلوم واقع شده است.

وی با طرح این پرسش که اگر اهل سنت، امام حسین (ع) را قبول دارند پس چرا برای او عزاداری نمی‌کنند، گفت: اهل سنت به طور مطلق  در فقه شان سنت عزاداری ندارند و حتی برای پیامبر اسلام و خلفای دوم و سوم که به قتل رسیده اند هم عزداری نمی‌کنند.

اسفندیاری تصریح کرد: اینکه اهل سنت عزاداری ندارند دلیل نمی‌شود که به امام علاقه ای نداشته باشند. ما نباید صف مان را از اهل سنت جدا کنیم بلکه باید آنها را هم به صف امام حسین وارد کنیم.در میان اهل سنت نویسندگانی هستند که در مورد امام حسین (ع) کتاب نوشتند که می توان به طه حسین اشاره کرد.

وی با بیان اینکه قیام امام حسین (ع)  اصلا ربطی به دین ندارد، گفت: امام حسین در قیام خود از ارزش های انسانی سخن می‌گوید که ارتباطی با دین ندارد. آزادگی جزء دین است اما اختصاص به دین ندارد از این رو یکی از مشهورترین جملات امام این است که اگر دین ندارید، آزاده باشید.

این پژوهشگر دینی با اشاره به اینکه سگ بازی و شراب خواری را از نشانه های فسق و فجور یزید بر می شمارند، گفت:  نباید حساسیت به یزید فقط در فسق و فجور باشد و باید به ظلم و جور او بیشتر حساس بود. یزید به ابن زیاد دستور داده بود به کسی که بد گمان شده دستگیرش کند و هرکه را که متهم دید او را بکوشد. جرم یزید این است که ظلم و جور دارد.

اسفندیاری به نامه شیعیان کوفه پس از مرگ معاویه به امام حسین و دعوت از او برای آمدن به کوفه اشاره کردو  گفت: آنها در نامه خود به امام می‌گویند که معاویه حکومت را غصب کرده و بدون رضایت آنها حکومت می‌کرده است و از طرف دیگر اموال مسلمانان را از آنها گرفته و فقط به ثروتمندان می‌دهد. آنها در آن نامه مشروعیت حکومت اموی را زیر سوال برده و  از استبداد سیاسی و ویژه خواری که در آن دستگاه به راه افتاد بود، سخن گفتن و حرفی از سگ بازی و شراب خواری یزید مطرح نکردند از این رو ما نیز باید بیشتر به ظلم و جور حکومت اموی بیشتر حساس باشیم  تا فسق و فجور آنها.