عبدالصمد خرمشاهی / حقوقدان

آرمان امروز : این روزها بحث لزوم حذف مجازات شلاق، یکی از بحث برانگیزترین چالش‌های رسانه‌ها و قضات است، اما پیش از آن باید نگاهی داشته باشیم به تاریخچه این مجازات در طول زمان. مجازات شلاق به قرن‌ها قبل باز می‌گردد. یعنی زمانی‌که بهترین مجازات‌ها، تنبیه بدنی مجرمان در سیستم‌های کیفری بود. ولی به‌تدریج این مجازات در جوامع پیشرفته، کمرنگ و حتی حذف شدند. چرا؟ چون بسیاری از حقوقدان‌ها، جامعه شناسان و سیاسیون به این باور رسیدند که این‌گونه تنبیه‌ها، خلاف حقوق شهروندی و کرامت انسانی است. اما در قانون مجازات اسلامی کشور ما که بعد از انقلاب تصویب شد، بخش اعظمی از قانون منتج از فقه اسلامی است. در این قانون و در بند ۲ ماده ۳۷ آن بحث شلاق به وضوح مطرح شده و برای آن دو شکل «حد»ی و «تعزیر»ی را تعیین کرده است.

مجازات«حد»ی، مجازات‌هایی هستند که ثابتند، مانند مجازات شرب خمر که ۸۰ ضربه شلاق است. در مقابل مجازات های تعزیری مجازت‌هایی هستند که برای آنها حدودی مشخص نشده و تعیین مقدار آن در دست قاضی است؛ گرچه یک حداقل و یک حداکثری دارد. در عین حال و در قانون مجازات اسلامی، شلاق در مجازات رده های ۶ و ۷ و ۸ تقسیم می‌شود. مثلا برای جرایم رده ۶، ۳۱ تا ۷۴ ضربه تعیین شده است. در این میان اما، تبصره هایی هم بر روند تعیین مجازات شلاق وجود دارد. مثلا گذشته شاکی، یا توانایی شلاق خوردن و اینکه فرد چقدر تحمل شلاق را دارد. در مورد شلاق و مجازات‌های تعزیری، روند صدور احکام در مسیر اصلاحی و بازیابی مجرم و بازگرداندن وی به جامعه است.

ولی شلاق آن‌چنان خاصیت بازدارندگی ندارد. یعنی هدف شلاق، بازدارندگی است. اما این مورد تاکید شده که مغایر کرامت انسانی بوده و بین علما اختلاف نظر وجود دارد. به‌خصوص در مورد مجرمانی که برای اولین بار محکوم به شلاق می‌شوند این مساله بیشتر صدق می‌کند چرا که شلاق زدن، به‌خصوص در ملاء عام می‌تواند باعث تحقیر مجرم شده و به جای اصلاح وی، عاملی شود برای مجرم حرفه‌ای شدن وی. بنابراین بهتر است دستگاه قضا، پیش از اینکه این شلاق بیش از این باعث بحث و انتقاد جامعه شود، فکری برای اصلاح قوانین مرتبط با آن بکند و نگذارد این مجازات، به چالشی در کشور بدل شود.