افراطی‌ها از یکدیگر سود می‌برند

افراطی‌ها از یکدیگر سود می‌برند
قاسم محبعلی

تا پیش از آنکه جنگ اخیر میان اسراییل و حماس با دسیسه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل اتفاق بیفتد، تحولات داخلی در اسراییل این‌گونه می‌نمود که یاییر لاپید و اعراب ائتلاف کنند و دولتی نسبتا میانه‌رو در اسراییل تشکیل شود. اما پس از جنگ با حماس ورق برگشت و طی ائتلافی که میان راست‌های منتقد نتانیاهو با یاییر لاپید به عنوان رییس حزب یش‌عتید صورت گرفت، شرایط به گونه‌ای پیش رفت که اکنون احتمال نخست‌وزیری نفتالی بنت مطرح شده است. او در برخی موارد حتی افراطی‌تر از نتانیاهو می‌‌اندیشد؛ چنانکه باور دارد اسراییل باید به شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری با سرعت عمل بیشتری ادامه دهد تا تمام کرانه باختری را به اسراییل منضم کند. همین رویکردهای افراطی باعث می‌شود اگر نگوییم دولت احتمالی نفتالی بنت تندروتر از دولت نتانیاهو خواهد بود، می‌توانیم تصریح کنیم که این دولت دست‌کم به اندازه دولت نتانیاهو تندروی خواهد داشت. هدف ائتلاف کنونی که در نتیجه تقویت شدن جریان راست رادیکال در اسراییل شکل گرفته، نه ایجاد تغییر در سیاست‌های کلان که تنها کنار زدن نتانیاهو به هر قیمتی است. اگر این ائتلاف نتیجه‌بخش باشد و نفتالی بنت اداره دولت را بر عهده گیرد، تغییرات قابل توجهی در سیاست اسراییل در موضوعات اساسی نظیر مساله فلسطین و مساله ایران رخ نخواهد داد. جریان راست در اسراییل نگاهی نظیر نگاه دولت نتانیاهو به این مسائل اساسی دارد و خواهان آن است که سیاست دولت جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده را در منطقه خاورمیانه به شکست بکشاند. مجموعه این عوامل نشان می‌دهد تغییرات اخیر در اسراییل به تغییرات جدی در سیاست تل‌آویو در قبال فلسطین و منطقه منجر نخواهد شد و دولت آینده اسراییل نیز کماکان خواهد کوشید با سیاست دو دولتی مدنظر واشنگتن مقابله کند و مانع از آن شود که ایده تشکیل دولت مستقل فلسطینی به نتیجه برسد. واقعیت آن است که جنگ اخیر اسراییل و حماس به تقویت افراط‌گرایان و جریان راست رادیکال منجر شد و تشدید تنش‌ها میان اعراب و یهودیان در اسراییل را به دنبال داشت و نتانیاهو هرچند در آخر موفق نشد بازی را به نفع خود تمام کند اما دست‌کم توانست ائتلاف میان جریان میانه‌رو اسراییل با اعراب را به ناکامی بکشاند و بر جریان میانه‌رو ائتلاف با راست افراطی را تحمیل کند. یکی از نتایج گذار اسراییل به سوی راست‌گرایی افراطی، عمیق‌تر شدن اختلافات و شکاف‌ها میان تل‌آویو و واشنگتن است. جو بایدن رییس‌جمهور امریکا تلاش دارد از مشغولیت‌های ایالات متحده در خاورمیانه بکاهد و تمرکز سیاست خارجی کشورش را روی موضوعاتی معطوف کند که از نگاه آنها تهدیدی بزرگ‌تر برای منافع ملی امریکا به حساب می‌آید. امریکا در راستای اجرای این سیاست، در راستای کاهش تنش‌های منطقه‌ای و از جمله احیای توافق هسته‌ای با ایران گام برخواهد داشت و این از نگاه راست‌گرایان اسراییلی سیاستی خطرناک است و با منافع اسراییل همسو نیست. اسراییل مایل است سیاستی نظیر سیاست ترامپ در منطقه ادامه پیدا کند، ایران همچنان به عنوان یک تهدید امنیتی جدی علیه کشورهای منطقه معرفی شود و در سایه به حداکثر رسیدن تنش‌ها تل‌آویو بتواند به عادی‌سازی روابط با اعراب و پیشبرد اهداف توسعه‌طلبانه‌اش بپردازد. از همین‌رو است که نتانیاهو می‌گوید برای من برخورد با ایران مهم‌تر از رابطه با امریکاست.

هرچند که در حال حاضر گمانه‌زنی‌های زیادی پیرامون احتمال تغییر در سیاست امریکا در قبال اسراییل به ویژه در پی رشد جریان ترقی‌خواه و تشدید اختلاف‌نظرها میان واشنگتن و تل‌آویو مطرح می‌شود اما مساله یهودیان یک مساله جدی برای سیاست داخلی ایالات متحده است و حتی می‌توان تاکید کرد نگاه برخی جریان‌های سیاسی در امریکا نظیر محافظه‌کاران مذهبی و کلیسای اوانجلیست در خصوص تشکیل دولت یهود در سرزمین‌های اشغالی حتی از نگاه برخی یهودیان نیز تندتر است و در میان دموکرات‌ها نیز هرچند انتقاداتی نسبت به عملکرد دولت اسراییل مطرح می‌شود، اما واقعیت این است که تعداد منتقدان بسیار کمتر از تعداد حامیان تل‌آویو است. در جنگ اخیر میان غزه و اسراییل به خوبی شاهد بودیم که بایدن به‌رغم تلاش‌های دیپلماتیکی که به منظور پایان دادن به درگیری‌ها و برقراری آتش‌بس صورت می‌داد، تلاش می‌کرد تا آشکارا کنار اسراییل بایستد و از تل‌آویو حمایت کند. این نشان می‌دهد که موضوع اسراییل موضوع ساده‌ای نیست و هرچند روند جدیدی در روابط امریکا و اسراییل شکل گرفته و باید دید دولت جدید احتمالی اسراییل که ممکن است دولتی راستگرا‌تر از دولت نتانیاهو هم باشد، چگونه می‌خواهد این اختلافات و روند جدید را مدیریت کند.
در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، ایالات متحده دقیقا خواسته‌های اسراییل را در خاورمیانه پیاده می‌کرد اما با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ و روی کار آمدن دموکرات‌ها، کاخ سفید درصدد تصحیح این سیاست اشتباه برآمد و هنوز مشخص نیست که روند تصحیح سیاست‌ها تا چه اندازه می‌تواند موفق باشد. اگر شرایط به نحوی رقم می‌خورد که لاپید می‌توانست با ائتلاف با اعراب، دولت تشکیل دهد وضعیت بسیار متفاوت می‌شد اما افراطی‌ها در اسراییل مانع شدند. در واقع باید توجه کرد که گروه‌های افراطی از یکدیگر سود می‌برند؛ وضعیت فعلی شبیه به یک زنجیره می‌ماند، اگر یک گروه میانه‌رو در اسراییل قدرت بگیرد، در فلسطین نیز نگاه‌های میانه‌رو رشد می‌کنند و در امریکا هم میانه‌رو‌ها از چنین شرایط بهره‌مند خواهند شد اما زمانی که گروهی افراطی بر سر کار بیاید، سیاست داخلی امریکا را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به تبع آن با تشدید فشار بر فلسطینی‌ها و افزایش تنش و درگیری‌ها باعث می‌شود فضای سیاست در فلسطین هم تغییر کند.
در میان این تحولات، «اسحاق هرتزوگ» رییس پیشین حزب کارگر اسراییل از سوی پارلمان به ریاست این رژیم برگزیده شد. تغییر رییس رژیم اسراییل تغییر محسوس و اثرگذاری به حساب نمی‌آید؛ چراکه نقش او در ساختار سیاسی اسراییل نقشی بیشتر تشریفاتی است و رییس‌جمهور تنها در برخی موارد خاص نظیر اعلام حزب اکثریت در پارلمان می‌تواند اثرگذار باشد و دامنه این اثر به سیاست خارجی نمی‌رسد. در اسراییل نخست‌وزیر تاثیرگذارترین مقام است.