هوشمند سفیدی

آرمان امروز : یکی از ضروریات انتخاب کیفی و مبتنی بر منافع ملی، آگاهی انتخاباتی است که می تواند بر ارتقای سطح شایستگی رفتار رأی دهی تأثیر مثبت بگذارد. آگاهی انتخاباتی ، پیامد آگاهی سیاسی است و نتیجه نهایی آن می تواند رأی آگاهانه باشد.

انتشار نتایج یک نظرسنجی که طی دو روز اخیر منتشر شده، حاکی از عدم آگاهی اکثریت جامعه از برگزاری انتخابات حساس و مهم اسفند و دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی بود، گویای ضرورت ارتقای آگاهی انتخاباتی مردم است، به ویژه آنکه هر روز فرصت نسبت به قبل کم می شود و امکان گزینش صحیح، بدون آگاهی کافی ممکن نیست، لذا، باید تلاش کنیم تا میزان رأی آگاهانه را بیش از پیش بکنیم.

در ادبیات دانشگاهی و تئوری های سیاسی،مباحث بسیاری در این زمینه مطرح شده است.”گراسمن” و “هلمین” با ارائه مدلی در زمینه رأی‌دهی، از دو نوع رأی‌دهنده یاد می‌کنند:

1. رأی‌دهنده آگاه که دیدگاه‌های نامزدها را می‌داند.
2. رأی‌دهنده ناآگاه که هیچ آگاهی و دانشی درباره باورهای نامزدها یا گروههای فشار ندارد و بیشتر متکی به تبلیغات است و به گونه‌ای مکانیکی رأی می‌دهد. (روزنامه دنیای اقتصاد، کشف و انباشت اطلاعات: رأی‌دهی، ترجمه محسن رنجبر، منبع: راهنمای اقتصادی سیاسی آکسفورد، ۷/۳/۱۳۹۰) پس “رأی دهنده آگاه”، فردی است که دارای آگاهی لازم درباره نامزد یا نامزدها و تحت فشار رأی نمی دهد؛ تبلیغات، خود انگیختگی او را به برانگیختگی تبدیل نمی کند و به گونه ای پویا و دینامیکی رأی می دهد. از طرف دیگر، بر پایه نظریه دموکراتیک رایج، برای آنکه دموکراسی موثر باشد، باید رأی‌دهندگان درباره نامزدهای انتخابات و مسائل مربوط به آن، اطلاعات لازم را کسب کنند. افزون بر آن، نباید جانبدارانه رفتار کنند و باید بر منابع اطلاعاتی غیرجانبدارانه تکیه کنند؛ این یک وضعیت آرمانی است. اما، برای رسیدن به یک تعریف علمی و قابل اتکاء درباره رأی آگاهانه ابتدا باید به تعریف آگاهی سیاسی پرداخت. تعریف آگاهی سیاسی: “مجموعه‌ای از اطلاعات مبتنی بر اندیشه و درست، دانش و درک ذهنی و تجربی فرد و گروه درباره نظام، مقامات و شخصیت‌ها، فعل و انفعالات، نهاد و تصمیمات و رفتارهای سیاسی است که تاریخمند؛ تحت تأثیر ایدئولوژی و فضای حاکم بر فرد یا گروه است و باعث توجه فرد به موضوع و درک وضعیت و منافع او می‌شود و او را برای مباحثه، استدلال، موضع‌گیری انتقادی و کنشگری سیاسی موردنظر توانمند می‌سازد؛ به گونه‌ای که بتواند آگاهانه انتخاب کند و براندیشه و رفتار خود نظارت داشته باشد”. براین اساس می توان به ارائه تعریف آگاهی انتخاباتی پرداخت: “آگاهی انتخاباتی”: مجموعه‌ای از آگاهی سیاسی و آگاهی درباره نامزدها و وضعیت حاکم بر انتخابات به هنگام رأی گیری، و عدم تأثیرپذیری از عوامل خارجی به منظور استفاده از حق، قدرت، رأی دهی و انتخاب آگاهانه است. تعریف رأی آگاهانه: یعنی رأی مبتنی بر اراده و اختیار، مباحثه، گفت و گو و اطلاعات و آگاهی سیاسی رأی‌دهنده درباره انتخابات و از مسائل و مواضع نامزد یا نامزدهای انتخابات در هنگام رأی‌گیری و عدم تأثیرپذیری از عوامل خارجی متقاعدساز، همانطور که “چمپن-۲۰۱۸” تأکید می کند رأی‌دهندگان آگاه و مطلع، دموکراسی را تقویت می‌کند، رأی‌دهی، حق، اختیار و قدرتی است که به هر شهروندی اعطاء شده و مسئولیت مدنی شهروندان، انتخاب آگاهانه در موقع رأی‌دهی است، درحالی که امروزه، این کار باتوجه به انبوه اطلاعات و کارزارهای انتخاباتی دشوارتر شده است. “رأی آگاهانه” یعنی مطلع‌بودن از مسائل و مواضع نامزدها در هنگام رأی‌گیری و عدم تأثیرپذیری از عوامل خارجی که در پی متقاعدکردن شهروندان هستند. (سولهاگ،۲۰۱۸) پس، رأی‌دادن یک مهارت و حاصل یک تصمیم‌گیری به عنوان فرآیند انتخاب یک گزینه به‌جای گزینه‌های دیگر است؛ تصمیم‌گیری فعالانه بر مبنای آگاهی، تصمیم‌گیری بر مبنای ارزیابی دقیق موقعیت‌ها، آمادگی برای تغییر تصمیم‌ها برای انتخاب گزینه مناسب، استفاده از معیارهای مرتبط برای انتخاب گزینه مناسب، گردآوری اطلاعات به‌هنگام تصمیم‌گیری و پای‌بندی به اجرای تصمیم و اطمینان از تصمیمات خود در حیطه این مهارت قرار دارند (غفاری هشتجین، ۱۳۸۹ : ۹۸) با این‌حال، برخی از متفکران بر نوع شناخت و آگاهی افراد از نظام سیاسی، احزاب سیاسی و اهداف ایدئولوژیک، به‌عنوان مهمترین عوامل تعیین رفتار رأی‌دهی تأکید می‌کنند. (صالحی نجف‌‌آبادی،۱۳۹۴ : ۸۹)

باتوجه به این مباحث، به نظر می رسد هم اکنون خیلی دیر شده است و باید با برپایی کارزارهای آگاهی رسانی، نسبت به ارتقای آگاهی لازم برای حضور حداکثری در انتخابات پیش رو اقدام کرد، به ویژه آنکه نتایج نظرسنجی اخیر، بسیار هشدار دهنده و قابل تأمل بوده و گویای بی عملی و کم تحرکی نهادهایی است که باید از هم اینک، نسبت به اطلاع رسانی در این زمینه اهتمام ورزند.