مذاکرات برای احیای برجام میان ایران و ۱+۴ و ایالات متحده در وین متوقف شده و از آخرین باری که انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیام تهران را به واشنگتن رسانده قریب به سه هفته می‌گذرد و ایران هنوز پاسخ کاخ سفید را به پیشنهاد خود دریافت نکرده است. به‌‌رغم توقف مذاکرات رسمی و علنی، حاشیه‌ها پیرامون توافق در تهران و واشنگتن هر روز پررنگ‌تر از متن می‌شود و چه بسا که به زودی متن هم تحت تاثیر این حاشیه‌سازی‌ها قرار بگیرد. در پایتخت‌های ایران و ایالات متحده، مخالفان احیای برجام در مجلس شورای اسلامی و کنگره ایالات متحده خط و نشان‌کشی در ناصواب خواندن توافق را جدی‌تر از گذشته آغاز کرده‌اند. در ایران، برخی نمایندگان متعلق به طیفی از اصولگرایان در مجلس شورای اسلامی با ادعای دسترسی به متن توافق آماده اجرا برای بازگشت به برجام معتقدند که تیم مذاکره‌کننده به ریاست علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه خطوط قرمز مدنظر ایران را رعایت نکرده است، همزمان در واشنگتن جمع معدودی از دموکرات‌های هم‌حزب جو بایدن، رییس‌جمهور در مخالفت با احیای برجام کنفرانس خبری تشکیل می‌دهند و جمهوری‌خواهان نیز بر تلاش‌ها برای مانع‌تراشی در مسیر احیای این توافق می‌افزایند. به‌‌رغم این فضا احیای برجام چه در تهران و چه در واشنگتن مدافعان سرسختی هم دارد که از هیات‌های مذاکره‌کننده می‌خواهند دست از تعلل و پاسکاری توپ به زمین دیگری برداشته و از موقعیت به وجود آمده برای احیای توافق هسته‌ای مصوب سال ۲۰۱۵ میلادی میان ایران و ۱+۵ وقت، استفاده کند. تعلل در احیای توافق هسته‌ای که به اذعان مقام‌های ایران، ایالات متحده و ۱+۴ بسیار در دسترس است در حالی ادامه دارد که جنگ روسیه در اوکراین بر بسیاری از معادلات بین‌المللی و حتی مسیر احیای برجام تاثیر گذاشته است، مذاکرات ایران و عربستان سعودی که به کندی در جریان بود نیز متوقف شده و همزمان روند عادی‌سازی رابطه رژیم اسراییل با کشورهای منطقه هم با سرعت ادامه دارد. در کنار این تحولات منفی برای ایران، تبعات جنگ روسیه در اوکراین که آثار بلندمدت هم دارد فرصت طلایی را برای ایران فراهم آورده تا در سایه عادی‌سازی رابطه بانکی، مالی و تجاری با شرق و غرب تا حدودی جبران سال‌های تحریم تحمیلی را بکند.  در حالی که توسعه برنامه هسته‌ای ایران فراتر از تعهدات برجامی ادامه دارد، در داخل و خارج ایالات متحده، بازیگرانی هستند که ادعا می‌کنند کمیت و کیفیت این برنامه به جایی رسیده که کف تعهدات هسته‌ای ایران در برجام دیگر بازدارندگی مدنظر آنها را تامین نمی‌کند. در داخل ایران نیز، توفیق‌ها در دور زدن بخشی از تحریم نفتی، عده‌ای را به این استدلال واداشته که نیازی به تعجیل در حصول توافق نیست.

مخالفان برجام در واشنگتن چه می‌گویند؟
جدال میان موافقان و مخالفان احیای برجام در واشنگتن ادامه دارد و به نظر می‌رسد که بخشی از تعلل کاخ سفید در اتخاذ تصمیم سیاسی لازم برای احیای برجام به همین جدال داخلی بازمی‌گردد خاصه آنکه دموکرات‌ها نمی‌توانند از کنار ریسک اقدام‌های خود در معدود زمان باقیمانده تا انتخابات ۲۰۲۴ هم بگذرند. در واشنگتن در سه روز اخیر هم ۱۵ عضو دموکرات مجلس نمایندگان امریکا با برگزاری یک کنفرانس مطبوعاتی نگرانی‌های خود را درباره توافق هسته‌ای احتمالی با ایران، مطرح کردند و هم مارک میلی، رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایالات متحده امریکا در سخنانی دوپهلو به نوعی به سوال‌ها درباره خارج کردن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست گروه‌های به اصطلاح تروریستی امریکا پاسخ داد که بحث احتمال موافقت واشنگتن با این درخواست ایران را تقویت کرد.
نشست مطبوعاتی ۱۲ عضو دموکرات مجلس نمایندگان با محوریت انتقاد از توافق احتمالی برای احیای برجام در حالی در واشنگتن برگزار شد که ماه گذشته هم یک گروه دوحزبی متشکل از ۲۱ عضو کنگره از دولت بایدن خواستتند تا به نگرانی‌های مربوط به توافق در شرف وقوع با ایران رسیدگی کند. اعضای مجلس نمایندگان امریکا تاکید دارند که مخالف حذف احتمالی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از «فهرست تروریستی» امریکا هستند. پیش از این نیز همزمان با برگزاری دور هشتم مذاکرات احیای برجام در وین، حدود ۲۰۰ جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان امریکا، در نامه‌ای به بایدن هشدار دادند که هرگونه توافق بدون تایید کنگره با ایران به سرنوشت توافق ۲۰۱۵ دچار خواهد شد. به گزارش «اعتماد»، این همان سناریویی است که تهران با توجه به تجربه خروج امریکا از برجام در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ بیم تکرار آن را داشته و خواهان نوعی تضمین سیاسی یا اقتصادی برای عدم تحقق دوباره آن است.  اما در نشست مطبوعاتی آخر هفته ۱۸ دموکرات مخالف برجام در واشنگتن چه گذشت؟ تکرار ادعاها درباره فعالیت‌های منطقه‌ای ایران با تمرکز بر نقش سپاه پاسداران و مخالفت با خارج شدن نام آن از لیست گروه‌های تروریستی امریکا، انتقاد از واگذاری نقش پررنگ به روسیه در مسیر اجرای تعهدات برجامی ایران و طرف مقابل، ثابت ماندن تاریخ انقضای تعهدات برجامی ایران و بی‌توجهی این توافق به توسعه برنامه موشکی ایران از محورهای مورد بحث در این نشست بود. براساس ترجمه خبرگزاری فارس، در گزارش منتشر شده در صفحه اینترنتی «جاش گاتهایمر» عضو دموکرات مجلس نمایندگان امریکا درباره مباحث مطرح شده در این نشست خبری آمده است که نامگذاری (سازمان‌ها) در فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی یکی از قدرتمندترین ابزارهای دیپلماتیک امریکا مقابله با اقدام‌های تروریستی است و نمی‌تواند ابزار چانه‌زنی در مذاکرات قرار بگیرد. براساس این گزارش این قانونگذار کنگره امریکا با تکرار ادعاها درباره سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرده که ایران از طریق نیروهای نیابتی خود از جمله حزب‌الله، حماس و جنبش جهاد اسلامی فلسطین صدها امریکایی را کشته و به پایگاه‌های امریکا و متحدان این کشور در منطقه حمله کرده است. به گزارش «اعتماد»، این ادعاها درباره نقش سپاه پاسداران در حالی از سوی مقام‌های امریکایی همواره تکرار می‌شود که سردار شهید حاج قاسم سلیمانی در فرودگاه بغداد هدف حمله تروریستی نیروهای امریکایی قرار گرفت.  اما بخش دیگری از انتقادهای ۱۸ دموکرات به توافق احتمالی برای احیای برجام به نقشی اختصاص داشت که ادعا می‌شود به روسیه داده شده است. گاتهایمر در بخش‌هایی از سخنانش سپردن نقش قاضی به روسیه در پایبندی ایران و طرف مقابل به تعهدات را مورد اشاره قرار داده و از اینکه روسیه می‌تواند بدون هیچ گونه ساز و کار نظارتی از سوی ایالات متحده یا شرکای اروپایی واشنگتن، اورانیوم غنی شده را به ایران بازگرداند، انتقاد کرد. او مدعی شد: «آیا ما به‌طور جدی به جنایتکار جنگی ولادیمیر پوتین اجازه می‌دهیم که ضامن توافق باشد؟»

تفکیک سپاه قدس از سپاه پاسداران؟
آیا نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست گروه‌های تروریستی ایالات متحده خارج می‌شود؟ این سوال این روزها بارها و بارها در نشست‌های خبری از مقام‌های امریکایی پرسیده می‌شود.

مذاکرات برجام؛ آخرین قفلی که باز نمی‌شود

«آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه ایالات متحده اخیرا در مصاحبه با شبکه خبری «ان‌بی‌سی» درباره احتمال حصول توافق در وین با اشاره به اینکه خوش‌بین نیست، در پاسخ به سوال مجری برنامه مبنی بر اینکه آیا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک «سازمان تروریستی» است، گفت: «بله، همین‌طور است.» در ادامه مجری برنامه پرسید: آیا سپاه همچنان «سازمان تروریستی» باقی خواهد ماند یا خیر. بلینکن در جواب گفت: «درباره اینکه در مذاکرات در چه مرحله‌ای قرار داریم وارد جزییات نمی‌شوم.» در تحولی مرتبط آنتونی بلینکن، بامداد پنجشنبه در دیدار با «لیز تراس» وزیر خارجه انگلیس، «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه و «آنالنا بائربوک» وزیر خارجه آلمان درباره مسائل مختلفی از جمله ایران و اوکراین گفت‌وگو کرد. براساس بیانیه وزارت خارجه امریکا، بلینکن و همتایانش در تروییکای اروپایی، آمادگی خود را برای سناریوهای دیگر در مورد ایران، در صورت لزوم اعلام کرده اما تاکید کردند که راه‌حل دیپلماتیک بهترین نتیجه برای مذاکرات هسته‌ای ایران است.  پس از بلینکن، سخنان مارک میلی، رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایالات متحده امریکا در پاسخ به پرسشی مشابه در حضور اعضای کمیته نیروهای مسلح مجلس سنای امریکا نیز توجه بسیاری را به خود جلب کرد. مارک میلی با تکرار این ادعا که ایران یکی از تهدیدهای اصلی پیش روی ایالات متحده است، گفت: «ایران به دنبال تغییر دادن نظم منطقه‌ای به نفع خودش است و احتمالا یک تهدید منطقه‌ای مهم علیه ایالات متحده و شریکان و متحدان ما باقی خواهد ماند.» در ادامه این جلسه، مارک میلی در پاسخ به سوال یکی از سناتورها گفت که از خارج کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های اصطلاحا «تروریستی» حمایت نمی‌کند. او گفت: «من نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را یک سازمان تروریستی می‌دانم و از خارج شدن آنها [از فهرست سازمان‌های تروریستی] حمایت نمی‌کنم.»  در سخنان میلی، تفکیک میان سپاه قدس و مجموعه سپاه پاسداران توجه بسیاری را به خود جلب کرد و برخی کارشناسان معتقدند که این تفکیک به معنای موافقت احتمالی کاخ سفید با خارج کردن نام سپاه پاسداران از لیست گروه‌های تروریستی امریکا باشد.

واشنگتن باید تصمیم بگیرد
در حالی که ایران و ایالات متحده هر کدام دیگری را متهم به عدم اتخاذ تصمیم سیاسی لازم برای احیای برجام می‌کنند، جاوید اقبال، پروفسور علوم سیاسی دانشگاهی در هند به چاینا دیلی می‌گوید: اصلی‌ترین دلیل تاخیر در احیای برجام، تحولات داخلی در ایالات متحده است. درجه پایین محبوبیت جو بایدن که بخشی از آن به نحوه خروج از افغانستان بازمی‌گردد به قوی‌تر شدن دست جمهوری‌خواهان و لابی اسراییل که هر دو از مخالفان سرسخت برجام هستند، منجر شده است.
آصف شجاع، کارشناس ارشد مسائل ایران در دانشگاه سنگاپور هم در این باره می‌گوید: متن توافق روی میز قرار دارد و دلیل تاخیر این است که هم تهران و هم واشنگتن می‌خواهند باقیمانده متن را به نفع خود به پایان برسانند. مساله اوکراین به جدیدترین فاکتور تاثیرگذار بر این پرونده تبدیل شده و بر تصمیم‌گیری رهبران ایران و روسیه هم تاثیر دارد. تحریم‌های جدیدی که امریکا علیه روسیه وضع کرده فرصتی را برای مقابله مشترک با این تحریم‌ها برای تهران و واشنگتن فراهم کرده است. همزمان ورود رسمی نفت ایران به بازار می‌تواند بخشی از بحران انر‍ژی ناشی از جنگ اوکراین را مهار کند./اعتماد