برنامه جامع ۲۵ ساله ” با دشواری‌هایی مواجه است/ تقویت همکاری استراتژیک جامع بین ایران-چین

پروفسور فن هونگدا، استاد خاورمیانه دانشگاه مطالعات بین المللی شانگهای در یادداشتی اختصاصی برای «انتخاب» نوشت: در توسعه روابط دو جانبه، هر دو کشور چین و ایران باید به تغییرات یکدیگر توجه کنند. به خصوص ایران باید توجه ویژه‌ای به تغییرات دیپلماسی چین داشته باشد. من فکر می‌کنم خیلی از دوستان ایرانی چندی پیش خبر‌های نشست چین و ایالات متحده که در آلاسکا برگ زار شد را دیده باشند؛ عملکرد هیئت چینی در این نشست، جهان و به ویژه ایالات متحده را شوکه کرد.

در ادامه این یادداشت آمده است: در تاریخ ۲۶ و ۲۷ مارس، وانگ یی، عضو شورای دولتی چین و وزیر خارجه که از منظر دولت چین در سطح معاون نخست وزیر است، برای دیدار به ایران خواهد آمد. این بالاترین دیدار رسمی چین از زمان سفر رئیس جمهور شی جین پینگ به ایران در ژانویه ۲۰۱۶ است. با توجه به فضای بین المللی موجود در دو کشور و اهمیت توسعه روابط دوجانبه، این سفر شایسته توجه ایران و چین است. به بیان عینی، فضای بین المللی کنونی ایران و چین در سطح ایده آل نیست و تا حدود زیادی، فتنه انگیزان خارجی علیه دو کشور از یک جا هستند، یعنی قدرت‌های غربی که در راس آن‌ها ایالات متحده قرار دارد.

هم اکنون جهان دستخوش تحولات اساسی شده است، اما ایالات متحده و متحدان غربی آن هنوز در رویا‌های گذشته سپری می‌کنند. از نظر این قدرت‌های غربی، هر دو کشور ایران و چین رقیب نظم بین المللی‌ای هستند که دنیای غرب بر آن سلطه دارد. آن‌ها نمی‌توانند یا نمی‌خواهند اهمیت مثبت چین و ایران را برای جهان و منطقه ببینند، و فقط نگرانند که تغییرات در جهان منافع آن‌ها را تهدید کند؛ بنابراین، ایالات متحده قدرت‌های غربی را به سرکوب مستمر چین و ایران سوق داده است.

علاوه بر این، برخی از کشور‌ها مانند ایالات متحده به خاطر منافع خود، هنوز خیلی مایل نیستند که شاهد پیشرفت در روابط بین ایران و چین باشند. در حقیقت، استراتژی فعلی ایالات متحده، در رقابت قدرت‌های بزرگ این است که برخی از قدرت‌های منطقه‌ای از جمله ایران را به عنوان مهره علیه چین استفاده کند، در حالی که از سوی دیگر ایالات متحده از چین خواسته است تا تحریم‌ها علیه ایران را به شدت اجرا کند. اما، ایران و چین هر دو کشور‌هایی با تمدن دیرین و فلسفه خاص خود هستند و این دو کشور دیدگاه‌های خاص خود را درباره جهان دارند.

سخنگوی وزارت امور خارجه چین در ۲۳ مارس در مورد توافق هسته‌ای ایران گفت که ایالات متحده ابتدا باید اقدامات خاصی را برای لغو تحریم‌های ایران انجام دهد؛ سپس ایران اقدامات متقابل را انجام دهد تا به طور مشترک توافق جامع را به مسیر خود برگرداند.

این موضوع حمایت آشکار چین را از موضع ایران نشان می دهد. البته پکن همچنین از تهران به دلیل حمایت قاطع خود از چین درموضوعات حاکمیت سین کیانگ، تبت، تایوان و هنگ کنگ قدردان است. ایران و چین زمینه‌های زیادی برای تعمیق همکاری دارند، اما همکاری کنونی بین دو کشور ایده آل نیست. از دیدگاه خوش بینانه، هنوز فرصت‌های زیادی برای توسعه همکاری‌های بین ایران و چین وجود دارد؛ به عنوان مثال، از طریق همکاری عمیق‌تر با چین، ایران می‌تواند سرمایه گذاری بیشتر، فناوری چینی، گردشگران چینی بیشتر با قدرت خرج سنگین و حمایت عادلانه چین از ایران در جامعه جهانی را به دست آورد. همچنین چین یک بازار بالقوه عظیم برای کالا‌های نفیس ایرانی است.

در ژوئن سال ۲۰۲۰، براساس ” بیانیه مشترک مشارکت جامع راهبردی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین ” که توسط دو کشور در سال ۲۰۱۶ اعلام شد، دولت ایران پیش نویس ” برنامه همکاری جامع ۲۵ ساله ایران و چین ” را اعلام کرد. اگرچه ” برنامه جامع ۲۵ ساله ” با دشواری‌هایی روبرو شده است، اما مشارکت استراتژیک جامع چین و ایران همچنان با تلاش مشترک دو کشور در حال پیشروی است.

من معتقدم چین و ایران در مورد برخی از موارد همکاری به توافق رسیده اند و این یکی از دلایل سفر وزیر امور خارجه وانگ یی به ایران است. هم زمان، از آنجا که منافع مشترک چین و ایران روز به روز در حال افزایش است، بنابراین معتقدم که این سفر می‌تواند همکاری استراتژیک جامع بین دو کشور را بیشتر تقویت کند.

در توسعه روابط دو جانبه، هر دو کشور چین و ایران باید به تغییرات یکدیگر توجه کنند. به خصوص ایران باید توجه ویژه‌ای به تغییرات دیپلماسی چین داشته باشد. من فکر می‌کنم خیلی از دوستان ایرانی چندی پیش خبر‌های نشست چین و ایالات متحده که در آلاسکا برگزار شد را دیده باشند؛ عملکرد هیئت چینی در این نشست، جهان و به ویژه ایالات متحده را شوکه کرد. بلی، چین هم اکنون در برابر یک قدرت جهانی مانند ایالات متحده نیز از اعتماد به نفس کافی برخوردار است. علاوه بر اینکه قدرت چین بسیار افزایش یافته است، احترام به انصاف و عدالت بین المللی نیز قدرت زیادی به هیئت چینی داده است. من فکر می‌کنم در چنین شرایطی چین مستحق اعتماد بیشتر از طرف ایران است.

چین در بسیاری از جنبه‌ها، از جمله درک بهتر سیاست خود در قبال خاورمیانه، دستخوش تغییرات چشمگیری شده است. اهمیت خاورمیانه و ایران برای چین به تدریج در حال افزایش است. چین خواستار ایجاد یک بستر گفتگوی چند جانبه در منطقه خلیج فارس با فرض احترام به توافق هسته‌ای ایران است و با یک جانبه گرایی قدرت‌های جهانی در خاورمیانه به دلیل منافع خود مخالفت می‌کند.

دوستان ایرانی نیز باید توجه داشته باشند که دیپلماسی چین درمورد خاورمیانه و ایران اکنون کمتر از قبل تحت تأثیر عوامل خارجی قرار گرفته است. البته چین نیز باید به تغییرات دیپلماسی ایران توجه کند. به عنوان مثال، اگرچه ایران سنت دیپلماتیک “گردش به غرب ” را دارد، اما “گردش به شرق” نیز به گزینه مهمی برای دیپلماسی ایران تبدیل شده است. علاوه بر این، توسعه روابط با چین، روسیه و هند ” گردش به شرق ” فقط یک اقدام موقتی برای مقابله با تحریم‌های ایالات متحده نیست، بلکه یک استراتژی بلند مدت برای توسعه ملی است. غیرقابل انکار است که هنوز برخی مشکلات در توسعه روابط بین ایران و چین وجود دارد. در حقیقت، من شکایات دوستان دو کشور را در مورد روابط دوجانبه را نیز شنیده ام . من برای توسعه سالم تر روابط ایران و چین ، به ویژه امیدوارم هستم که دیپلمات های دو کشور هنگام دیدار بتوانند مشکلات مربوط به خود را به وضوح بیان کنند. از این گذشته ، فقط با درک صحیح از مسائلی که توسعه روابط بین دو کشور را محدود می کنند، می توان عوامل نامطلوب موثر در توسعه روابط دو کشور را از بین برد .
منبع :انتخاب