پس از یک وقفه هفت ماهه، دور جدید مذاکرات ایران و عربستان سعودی آغاز می شود. بغداد، محل برگزاری مذاکرات است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ میلادی، روابط میان این دو کشور بحرانی شد.

علت اصلی رویارویی میان تهران و ریاض، مبارزه بر سر رهبری نه فقط در منطقه، بلکه در جهان اسلام است. پس از بهار عرب و آغاز مناقشه های نظامی در کشورهای عربی، مواضع منطقه ای عربستان سعودی به شدت، تضعیف یافت. برعکس، ایران به طور چشمگیری، به عرصه نفوذی خود در کشورهای عربی توسعه بخشید و از حمایت جامعه شیعه فراتر رفت.

به ویژه، تهران توانست، حضور خود در سوریه، عراق، لبنان و یمن را تحکیم بخشد و همدردی نه فقط شیعیان، بلکه نمایندگان سایر مذاهب را نیز جلب خود کند و در برابر رادیکالیسم داعش مقاومت نشان دهد. در مقابل در ریاض، ایران را به توسعه طلبی و تلاش برای تشکیل هلال شیعه متهم کردند.

علت رسمی قطع روابط دیپلماتیک، اعدام شیخ النمر در ژانویه سال ۲۰۱۶ میلادی بود. نخستین مقدمات برای عادی سازی روابط، یک سال بعد از آن آغاز شد که حسن روحانی اعلام کرد که ۱۲ کشور آماده هستند تا به عنوان میانجی گر میان تهران و ریاض عمل کنند. با این وجود، مانع اصلی، موضع دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق بود که مخالف هر گونه برقراری روابط با ایران بود.

موضوع اصلی در دستور کار مذاکرات میان ایران و عربستان سعودی، توافق بر سر معادله امنیتی قابل قبول در منطقه است. در میان مناطقی که تهران و ریاض در تلاش برای یافتن نقاط مشترک هستند، باید به سوریه، عراق، لبنان و بحرین اشاره کرد. با این وجود، مهمترین اولویت، همچنان، توسعه معماری امنیتی در خلیج فارس و حل و فصل مناقشه در یمن است.

علت تمایل عربستان سعودی برای عادی سازی روابط با ایران، سرخوردگی این کشور پادشاهی از سیاست امریکا در خلیج فارس و کاهش علاقه کاخ سفید برای تضمین امنیت متحدان خود در خاورمیانه است. کشورهای عربی و در وهله نخست، عربستان سعودی و امارات متحده عربی شروع به گرفتن امور به دست خود کرده اند و تلاش می کنند، با رقبای خود اجماع داشته باشند تا از آغاز درگیری هایی که می تواند به اقتصاد آنها ضربه وارد کند، ممانعت کنند.

در رابطه با ایران باید گفت که این کشور برای رسیدن به توافق هسته ای با امریکا، باید از رقابت مخرب خود با عربستان سعودی دست بردارد. نخست – مهم است که ریاض مانع از بازگشت واشنگتن به برجام نشود. دوم – باید سرعت ایجاد بلوکه ضد ایرانی که بر پایه نزدیکی اسرائیل با کشورهای عربی است، کاهش یابد.

منابعی در وزارت امور خارجه ایران تصریح کرده بودند که پس از پایان تعطیلات عید فطر، وزیران امور خارجه دو کشور برای رفع تمامی موانع و اختلافات در بغداد با یکدیگر دیدار خواهند کرد. به احتمال زیاد، در دور پنجم مذاکرات در بغداد، بخش قابل توجهی از موضوعات بحث برانگیز مورد توافق قرار گرفته و فرمولی برای حل و فصل آنها پیدا شده است. این احتمال وجود دارد که وزیران امور خارجه دو کشور در خصوص گشایش سفارت ها برای تسریع روند گفت وگوها میان طرفین و تسهیل سفر زائران ایرانی به مکه و مدینه برای مراسم حج امسال تصمیم گیری کنند.

منبع: ای نیوز (روسیه) / تحریریه دیپلماسی ایرانی/