آرمان امروز- حمید‌رضا خالدی‌: پذیرش بیش از حد ظرفیت دانشجو در برخی از رشته‌های پزشکی تیغ دو لبه نظام سلامت به حساب می‌آید که در بسیاری از مواقع شاهد آن هستیم که بسیاری از پزشکان بعد از ار فارغ التحصیلی، یا مجبور شوند در حرفه‌های دیگر مشغول به کار شوند یا به خاطر فشارهای اقتصادی و پایین بودن حقوقی که بیمارستان‌ها به آنها پرداخت می‌کنند، ناامیدانه به فکر مهاجرت شوند. این وضعیت به‌قدری جدی شده که به گفته ایرج خسرونیا، رئیس انجمن پزشکان متخصص داخلی ایران «بسیاری از پزشکان حتی پزشکان متخصص و فوق تخصص به علت مشکلات مالی از کشور مهاجرت کرده‌اند، در سه سال گذشته حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار فارغ التحصیل و حتی متخصص از کشور مهاجرت کرده‌اند.» اما اگر درد دل آنها را بشنویم شاهد آن هستیم که این آمارها می‌تواند جنب واقعیت نیز داشته باشد. مریم-ف که تازه دوره رزیدنتی خود را به اتمام رساند پس از چندین ماه گشتن، موفق شده تا بالاخره در بیمارستانی مشغول به کار شود. وی با این وجود چندان علاقه ای به رفتن سر کار ندارد. چرا که معتقد است «بعد از ۷-۸ سال درس خواندن اگر قرار است با حقوقی به اندازه یک کارگر کارکند، بهتر است که در خانه بماند.» وی در این زمینه به «آرمان امروز» می‌گوید: »بعد از چندین ماه جست‌وجوی کار، بالاخره موفق شدم شغلی در یکی از بیمارستان‌های تهران پیدا کنم. اما گفته‌اند حقوق شما حداکثر، ۱۱ میلیون تومان در ماه است!. این در حالی است که چنین رقمی حتی از حقوق یک کارگر ساده هم کمتر است. یکی دیگر از بیمارستان‌ها گفته برای ۳ روز در هفته، مبلغ ۵ میلیون تومان پرداخت می‌کنیم! با این مبلغ چه کار کنم پس از این همه درس خواندن و هزینه چند صد میلیون تومان پول.»

وی با ذکر اینکه همین مشکلات معیشتی و درآمد اندک پزشکان، باعث شده تا مهاجرت آنان افزایش پیدا کند، می‌گوید: «دراین میان وضعیت پزشکان جوان وخیم‌تر است و اغلب آنان حتی امکان ازدواج و تأمین مسکن ندارند.» معصومه، دوست دوران دانشگاه وی نیز که مانند مریم، چندان خوش شانس نبوده و هنوز بیکار است در تایید سخنان دوستش می گوید: «الان بین دوستان‌مان، پزشکان و متخصصان جوان زیادی را می شناسم که طبابت را رها کرده و به مشاغل دیگر رو آورده‌اند.» وی در پاسخ به این سوال که چرا خودتان مطب نمی زنید هم گفت: «اولا شرایط مطب زدن به شدت سخت و دشوار شده است و باید شما به یک ضریب در وزارت بهداشت برسید که آن نیز مستلزم کار کردن در شرایط سخت در مناطق محروم است. ثانیا یک پزشک برای اداره یک مطب ماهانه باید ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان برای اجاره مطب، هزینه آب و برق، مالیات، بیمه و حقوق منشی و مستخدم پرداخت کند، در حالیکه اکثر پزشکان آنقدر مریض ندارند که بتوانند این هزینه ها را دربیاوردند!. مردم تصوری که دارند، پزشکان بالای شهر را می‌بینند، درصورتی که یک پزشک با ویزیت ۱۷۰ هزار تومانی نمی‌تواند، جوابگوی این هزینه‌ها باشد. تعرفه‌های پزشکی آنقدر کم است که نمی تواند تکافوی هزینه‌های پزشکان و مطب آنها باشد. در عوض تعدادی از دوستان ما رفته اند دوره آرایشگری یا تزریق بوتاکس و کاشت ناخن و کاشت مو و زیبایی را دیده اند و با زدن مطبی کلینیک یا آرایشگاه‌ها درآمد کلانی در می آورند!.»

در آستانه بحران

موضوع وضعیت معیشتی پزشکان و بخصوص تازه فارغ التحصیلان جدید چیز جدیدی نیست که بتوان آن را کتمان کرد، براساس آمار منتشر شده  ۱۵ هزار رزیدنت، ۱۵ هزار نیروی طرحی، ۲۰ هزار عضو هیأت علمی، بیش از ۹۰ هزار پزشک عمومی و حدود ۶۰ هزار پزشک متخصص در کشور، فعالیت می‌کنند. میانگین دریافتی جامعه پزشکی، حدود ۱۲ تا ۱۳ میلیون تومان است که اکثر مردم این را نمی‌دانند و تصور می‌کنند این اعداد، نجومی است. این آمار را رضا لاری پور، مشاور رئیس سازمان نظام پزشکی کل کشور تایید می‌کند و  چند روز قبل با بیان اینکه شاید آمار مهاجرت کادر درمان نسبت به سایر رشته‌ها از جمله مهندسی، خیلی بارز و معنی دار نباشد، گفت: «روند و شتاب نیروهای درمانی در سال‌های گذشته، تُند و رو به افزایش بوده که مسأله‌ای بسیار جدی است. کادر درمان، نیروی ارزشمندی است و همه کشورها به نیروهای بهداشتی و درمانی، نیاز دارند بنابراین تمام تلاش خود را می‌کنند که از نیروهای توانمند و متخصص سایر کشورها که ارزان قیمت هم هستند، استفاده کنند که این مساله هم بر رشد و شتاب مهاجرت این نیروها، دامن زده است.»

حقوق های اندکی که پزشکان بعد از چندین سال تحصیل دریافت می کنند باعث شده تا بسیاری از آنها به فکر شغل دوم و حتی سومی، غیر از پزشکی باشند. لاری ضمن تایید این نکته با بیان اینکه ایران بهشت دلالان است نه بهشت پزشکان، خاطرنشان کرد: «حقوق و دریافتی رزیدنت‌ها تا دو سال پیش، حدود دو تا ۴ میلیون تومان بود و برای افزایش آن، دستور مقام معظم رهبری لازم بود تا تغییر کند. در حق نخبگان، اجحاف می‌کنیم. دریافت مبلغ برای آزادسازی مدرک، افزایش یافته است اما جلوگیری از خروج نخبگان از کشور، روشی شکست خورده است. کشورهای خارجی کم کم به مدرک هم توجهی ندارند و برای جذب مهاجران، شرط داشتن مدرک زبان را برداشته اند و با امتحان، مهارت و شایستگی فرد مهاجر را می‌سنجند و به او کار می‌دهند. درواقع پزشک جوان ما با ۱۲ میلیون تومان، از پس هزینه‌های زندگی بر نمی‌آید بنابراین از نظر اقتصادی و معیشتی، مشکلات جدی دارند. اولین عامل مهاجرت نیروهای انسانی در حوزه پزشکی و درمان، اقتصادی و معیشتی، دومین عامل، کم توجهی به جایگاه حرفه‌ای و هجمه‌های رسانه‌ای، سوم عامل، دلایل شخصی و خانوادگی و چهارمین عامل، عوامل سیاسی و فرهنگی است.»

خروج سالانه ۱۰ هزار پرستار

ایرج خسرونیا، رئیس انجمن پزشکان متخصص داخلی ایران اما در گفت و گو با خبرنگار«آرمان امروز » با ذکر اینکه وضعیت بد معیشتی بسیاری از پزشکان باعث شده تا طی ۳ سال اخیر بیش از ۱۰ هزار نفر از آنها مهاجرت کنند، می‌گوید: «مشکلاتی چون کمبود حقوق و سختی کار باعث شده با اینکه در سال‌های اخیر تعداد زیادی دانشجوی پزشکی در کشور تربیت و فارغ التحصیل شده‌اند و ظرفیت رشته‌های پزشکی بیش از حد معمول شده است اما باز هم در اکثر مناطق کشور با کمبود پزشک مواجه هستیم. اگر مسئولان هر چه زودتر برای رفع این مشکلات اقدام نکنند، آینده پزشکی کشور و سلامت مردم با مخاطرات بسیار جدی مواجه می‌شود.» وی با ذکر اینکه در حال حاضر بسیاری از پزشکان مجبورند به شغل دوم روی آورند می‌افزاید: «در چنین شرایطی اغلب پزشکان مجبور هستند، در کنار طبابت شغل دوم یا سوم هم داشته باشند تا بتوانند هزینه‌های زندگی را تأمین کنند. متأسفانه بسیاری از پزشکان عمومی، داخلی، عفونی و اطفال به طور جدی با مشکلات مالی مواجه شده‌‏اند و درآمدهای آن‌ها برای ادامه زندگی کافی نیست. وضعیت مالی پزشکان به قدری ناگوار است که برخی پزشکان به این نتیجه رسیده‌اند که مطب خود را تعطیل و به جای آن کافی‌شاپ یا آرایشگاه تأسیس کنند.در واقع شرایط زندگی برای پزشکان بسیار وخیم شده است. حتی پزشکانی داریم که مسافرکشی می‌کنند و تعدادی از پزشکان نیز شغل طبابت را رها کرده و به مشاغل دیگر رو آورده‌اند، برخی بساز و بفروش شده‌اند، حتی برخی از آنان به مسافرکشی یا دلارفروشی رو آورده‌اند.»

پزشک و پرستار ندارد، کادر درمانی را دریابید

اما این شرایط تنها گریبانگیر پزشکان نیست، بلکه کادر پرستاری نیز که بخش اعظمی از جامعه درمانی کشور را تشکیل می دهند نیز در چند سال اخیر با همین مشکلات دست و پنجه نرم می کنند. محمدرضا شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار ایران در این خصوص به خبرنگار«آرمان امروز» گفت: «بیشترین خدمات درمانی را پرستاران ارائه می دهند و اگر فشار زیادی روی آنها باشد مسلما روی کیفیت کارشان تاثیر می گذارد و در نهایت حتی می تواند منجربه فوت یک بیمار هم بشود. تعداد پرستاران کشور بلژیک ۱۲۰  پرستار به ازای هر هزار نفر است، این آمار در اروپا و استرالیا ۸ تا ۱۰ نفر است و در کشورهای منطقه مانند گرجستان ۵ نفر است. حداقل این آمار باید ۳ نفر به ازای هر هزار نفر باشد اما جالب اینجاست که این آمار در کشور ما حدود ۲ نفر است! این در حالی است که پرستار کم نداریسم بلکه سالانه حدود ۱۰ هزار فارغ التحصیل پرستاری داریم . اما مشکل اصلی در جذب آنهاست. وقتی به یک پرستار اورژانس حدود ۱۰ میلیون تومان در ماه پرداخت می شود که چیزی حدود ۲۰۰ دلار می شود چرا نباید وی به کشوری مانند انگلستان که حداقل حقوق آن ۲۵۰۰ پوند و یا استرالیا که حقوق پرستاران آن حدود ۴ هزار دلار در ماه است نرود؟ آخرین استخدام رسمی ما به سال ۱۳۹۹ بر می گردد که ۱۳ هزار دانشجو جذب شدند. جمیع جهات باعث شده تا ۳ هزار نفر از پرستاران سالانه مهاجرت کنند. این در حالی است که رزیدنت ها و پرستارها با حداقل حقوق کار می کنند تا تعدادی از پزشکان و اساتید آنها از محل کارکردن اشان ثروتمند شوند و برای همین هم هست که می گویند بیمارستان ها، بنگاه های اقتصادی شده است.»

به گفته وی بهتر است دولت در راستای حفظ و رضایت کادر درمان هر چه سریعتر برنامه ریزی منسجیم انجام و البته آن را اجرایی کند تا با حل مشکلات معیشتی آنها، و حفظ شان و منزلت این عزیزان باعث دلگرمی آنها شده و از مهاجرت این قشر باسواد و ارزشمند که به حق سرمایه های ملی انسانی ما محسوب می شوند جلوگیری شود.»